พจนานุกรมธาตุ
ธาตุ Sort descending | อรรถ | ตัวอย่าง | หมวดธาตุ | |
---|---|---|---|---|
กิฏิ |
พนฺเธ ผูก, พัน, รัด, มัด |
กิเฏติ กิฏยติ กีโฏ
|
จุร (เณ ณย) [ธป] |
|
กิต |
นิวาเส อยู่, อาศัย |
เกตติ นิเกโต สาเกตํ
|
ภู (อ) [ธป] |
|
กิต |
โรคาปนยเน 'บำบัดโรค,' รักษา, พยาบาล |
ติกิจฺฉติ จิกิจฺฉติ จิกิจฺฉา จิกิจฺฉโก ติติจฺฉา ติกิจฺฉโก
|
ภู (อ) [ธป] |
|
กิต |
ญาเณ รู้, หมาย, กำหนด, สังเกต |
เกตติ เกตนํ เกตโก สงฺเกโต |
ภู (อ) [ธป] |
|
กิต |
โรคาปนยนญาณิจฺฉาวาสสํสเย รักษาโรค, เยียวยา; รู้; ปรารถนา; อยู่; สงสัย |
เกตติ, ติกิจฺฉติ, จิกิจฺฉติ. |
ภู (อ) | |
กิตฺต |
สํสนฺทเน สังสนทนา, เปรียบเทียบ, แสดง, แถลง, สรรเสริญ |
กิตฺเตติ กิตฺตยติ กิตฺตนา ปริกิตฺตนา กิตฺติ อา. เย โวหํ กิตฺตยิสฺสามิ คิราหิ อนุปุพฺพโส - ส.
|
ภู (อ) [ธป] |
|
กิตฺต |
สํสทฺเท พูดด้วยดี |
กิตฺเตติ, กิตฺตยติ, ปริกริตฺเตติ. |
จุร (เณ ณย) | |
กิป |
ทุพฺพลฺเย ทรพล, อ่อนเพลีย, น่าสงสาร, น่าทุเรศ |
กิเปติ กิปยติ |
จุร (เณ ณย) [ธป] |
|
กิป |
ทุพฺพเล มีกำลังน้อย |
กิเปติ, กิปยติ. |
จุร (เณ ณย) | |
กิร |
วิกิรเณ โรย, โปรย, เรี่ยราย, กระจาย |
* เป็น มนฺทารว… ก็มี. |
ภู (อ) [ธป] |
|
กิร |
วิกฺเขปวิกิเร ซัดไป; กระจัดกระจาย, เรี่ยราย. |
ถ้ามีอัพยยบทเป็นบทหน้า มีอรรถเป็นอเนก. |
ภู (อ) | |
กิลมุ |
คิลาเน ลำบาก, เหน็ดเหนื่อย, เจ็บ, ไข้ |
กิลมติ การิต-กิลเมติ
|
ภู (อ) [ธป] |
|
กิลมุ |
เขเท เหน็ดเหนื่อย, ลำบาก |
ครุํ จีวรํ ปารุปนฺโต กิลมติ, |
ภู (อ) | |
กิลิท |
อทฺทภาเว เปียก, เยิ้ม |
กิลิชฺชติ วโณ กิลิชฺชิตฺถ แผลเยิ้มแล้ว-เป็นหนองแล้ว วิน. 5/48. เป็น กิเลชฺชติ เปื่อย, เน่า. บ้าง (กิเลชฺชตีติปิ ปาโฐ ฯ ปูติ โหตีติ อตฺโถ ฯ สุตฺตนิปาตอ. 2/359). อุกฺกิเลเทติ [อุ+กิลิท] ก. การิต. 'ให้เปียกออก,' ชำระ, ซัก, ฟอก. โทสํ อุกฺกิเลเทติ ชำระโทษ ทีอ. 1/255 ไทยยังไม่พบ. กิลินฺน กค. เปียก, เยิ้ม, ชื้น, ชุ่ม. อช. 753. อสฺสุกิลินฺนมุข มีหน้าเปียก-ชุ่ม ด้วยน้ำตา ทีอ. 1/351. เสฏฺฐิธีตรํ เสทกิลินฺนํ ทิสฺวา เห็นเศรษฐีธิดา ผู้ชุ่มด้วยเหงื่อ-มีเหงื่อท่วมตัวแล้ว ธมฺอ. 6/274. [กิลิท-อทฺทภาเว น้ำ ไม่มีใน ธป. ธม. และ สทฺทนีติ แต่มีใน สูจิ. ที่แสดงศัพท์ กิลินฺน และมีรูปใช้อยู่ จึงนำมารวมไว้]. |
ทิว (ย) [ธป] |
|
กิลิท |
อทฺทเน ชุ่มชื้น, เปียก, ชื่นใจ |
กิลิชฺชติ. กิเลทนํ ความเปียก. |
ทิว (ย) | |
กิลิทิ |
ปริเทวาโท ร้องไห้, ร่ำไร (เป็นอาทิ) |
ภู (อ) [ธป] |
||
กิลิทิ |
โรทเน ร้องไห้, คร่ำครวญ |
กิลินฺทติ, กิลินฺทนฺติ. |
ภู (อ) | |
กิลิส |
พาธเน เบียดเบียน, กำจัด |
กิลิสติ กิเลโส
|
ภู (อ) [ธป] |
|
กิลิส |
อุปตาเป แผดเผา, ให้เร่าร้อน, เบียดเบียน |
กิลิสฺสติ สํกิลิสฺสติ กิเลโส สํกิเลโส กฺลิสฺสติ เกฺลโส กิลิฏฺโฐ
|
ทิว (ย) [ธป] |
|
กิลิส |
วิพาธเน เบียดเบียน, กำจัด |
กิลิสฺนาติ กิเลโส
|
กี (นา) [ธป] |
|
กิลิส |
พาธเน เบียดเบียน |
กิลิสติ, กิลิสฺสนาติ กิเลโส. |
ภู (อ), กี (นา) | |
กิลิส |
อุปตาปมลิเน เร่าร้อน, เศร้า หมอง |
กิลิสฺสติ, กิเลโส. กฺลิสฺสติ, |
ทิว (ย) | |
กิวิ |
หึสายํ เบียดเบียน |
กิวุณาติ |
สุ (ณุ ณา อุณา) [ธป] |
|
กิวิ |
วเธ ฆ่า, เบียดเบียน |
กิวุณาติ. |
สุ (ณุ ณา อุณา) | |
กิส |
สาเน ผอม, บาง, ซูบ |
ธาตุนี้ สูจิ. วางคำไขแปลกออกไปว่า กิส=ตนุกรเณ ในความทำให้เล็ก-น้อย-บาง-แบบบาง ซึ่งเนื้อความก็อย่างเดียวกัน. มีคำ กิสิตฺถ อยู่คำหนึ่ง ในประโยคว่า มา กิสิตฺถ มยา วินา เธอเว้นจากเราแล้ว อย่าซูบผอม คืออย่าเสียใจ (แก้อรรถว่า มา กิสา ภว) ชาอ. ฉบับยุโรป 6/495 กิส, กิสก ค. ซูบ, ผอม. โส เตน กิโส โหติ วิน. 1/129. กิสโกวทาโน [กิส+โอวทาน] ผู้สั่งสอนดาบสผู้ซูบผอม วิน. 4/69. กิสสรีร ค. มีสรีระผอม วินอ. 3/28. |
ภู (อ) [ธป] |