พจนานุกรมธาตุ

ภนฺทติ ภนฺทโก ภทฺโท ภทฺโร

• ภนฺทโก ภทฺโท ภทฺโร  ค. เจริญ, ดี, งาม; เป็นสุข, สบาย, สำราญ.

ภทฺทติ กลฺยาณเมตีติ ภทนฺโต, ปพฺพชิโต. 
ภทฺทโก เต อุมงฺโค. 
ภทฺโท, ภทฺโร ผู้งาม.

ภพฺพติ ภพฺโพ

• ภพฺโพ  ค. ควร, สมควร, ชอบ, ผู้ประพฤติชอบ.

ภพฺภติ.

ภมติ, ปริพฺภมติ, วิพฺภมติ. 
ภมิตฺวา. 
ภมนํ การหมุน. 
ภโม เครื่องกลึง, ท่อน้ำ. 
ภมุ, ภมุกา คิ้ว. 
ตถา ภิงฺโค ภมโร จ ภมร. 
อกฺขีนิ ภมนฺติ. 
ภมํ อาโรเปตฺวา. 
มิคี ภนฺตา. 
ภมติ จลตีติ ภู แผ่นดิน.

• ภมติ การิต-ภเมติ
  มา เต กามคุเณ ภมสฺสุ จิตฺตํ จิตของท่านจงอย่าหมุนไปในกามคุณ 
  ภมสฺสุ=ภมตุ ธมฺอ. 8/514-16.
• ปริพภมติ [ปริ+ภมุ] ก. หมุนรอบ,' ซวดเซ, เซไปเซมา.
  กมฺปมาโน ปริพฺภมติ สั่นอยู่ แลซวดเซไป ชาอ. 5/80.
• ปริพฺภเมติ [ปริ+ภมุ] ก. การิต. ให้หมุนรอบ. 
  อมนุสฺโส อโยกูฏํ ปริพฺภเมตฺวาน ท้าวสักกะยังค้อนเหล็กให้หมุนรอบๆ แล้ว. 
  อมนุสฺโส อ. แก้ว่า สกฺโก เทวราชา ชาอ. 6/154=10/134 ไทยเป็น ปริพฺภมิตฺวา เป็น กตฺตุ.
• ภนฺต [จาก ภมติ] กค. หมุนแล้ว. 
  รถํ ภนฺตํว ธารเย พึงยั้ง (ความโกรธ) ดุจ (รั้ง) รถอันหมุนแล้ว.  ภนฺต=อติเวเคน ธาวนฺต ธมฺอ. 6/267.
• ภมร ป. แมลงผึ้ง, แมลงภู่. อช. 636. [ภม-อรปัจจัย สูจิ).
• วิพฺภมติ [วิ=ภมุ] ก. 'หันกลับ, โบราณว่า หมุนไปผิด,' สึก (กิริยาที่บรรพชิตปริวัตรจากเพศ). 
  โส วิพฺภมิตฺวา เคหํ ปาวิสิ ภิกษุนั้นสึกแล้ว เข้าไปบ้านเรือนแล้ว, 
  แล อุกฺกณฺฐิตฺวา วิพฺภมิ กระสันแลสึกแล้ว ธมฺอ. 2/268-9.
• วิพฺภนฺต [จาก วิพฺภมติ] กค. 'หมุน-หันไปต่างๆ,' กวัดแกว่งแล้ว: สึกแล้ว. 
  สมฺพหุลา ภิกฺขู … วิพฺภนฺตจิตฺตา ภิกษุ ท. มากมาย มีจิตกวัดแกว่งแล้ว สํ. 1/83. 
  วิพฺภนฺโตติ สาสนโต จุโต.  วิพฺภนฺต ได้แก่เคลื่อนจากสาสนา-สึก วินอ. 3/47:
• ปธานวิพฺภนฺต [ปธาน+วิพฺ-] กค. หันกลับจากความเพียรแล้ว, เลิกเพียรแล้ว, หยุดเพียรแล้ว, 
  ปธานวิพฺภนฺโตติ ปธานโต วิพฺภนฺโต ภฏฺโฐ ปริหีโน ฯ วินอ. 3/18.

ภรติ ปิตา ปุตฺตํ. 
ภรติ ทธาติ อุทกนฺติ ภิงฺคาโร คนโทน้ำ. 
ภรตีติ ภคุ. 
ภตฺตา, ภริยา, ภจฺโจ.

ภรติ ภริโต ภตฺตา

• ภตฺตา  ภรรดา, ผัว, 'ผู้เลี้ยง'.

ภลติ.

ภลติ. ภาลยติ.

ภลติ ภลฺลติ

ภลฺลติ. 
ภลฺโล, ภลฺลุโก, ภลฺลูโก หมี

ภลติ ภลฺลติ

ภสติ ภสฺมํ กโรตฺยเนนาติ ภสฺตา ภสฺตรา วา, กมฺมารคคฺครี เครื่องสูบลมของช่างทอง. 
ภสติ ปคฺฆรติ ภสียติ วา ทยฺหตีติ ภสฺมํ ขี้เถ้า. 
ภสติ สุนโข โจรํ.

ภาเสติ ภาสยติ

• ภสฺม นป. เถ้า, มูลเถ้า. อช. 35, 1135.
• ภสฺมาจฺฉนฺน [ภสฺม+อา+ฉนฺน]* กค. อันมูลเถ้าปกปิดแล้ว.
  ภสฺมาจฺฉนฺโนว ปาวโก ดุจไฟ … อ. แก้ว่า ฉาริกาย ปฏิจฺฉนฺโน อันมูลเถ้าปกปิดแล้ว ธมฺอ. 2/444.
  ภสฺมนฺต, ภสฺสนฺต [ภสฺม, ภสฺส+อนฺต] ค. (หุติ ความบูชายัญ) 'มีเถ้าเป็นที่สุด หรือ เสร็จลงที่เถ้า.' 
  ภสสนฺตา หุติโย ที. 1/70, 
  ภสฺสนฺตาติ ภสฺมนตา ฯ อยเมว วา ปาลิ อ. 1/207.

* อา+ฉนฺน=อจฺฉนฺน อย่าง อา+ฉินฺน=อจฺฉินฺน (เช่น อจฺฉินฺนจีวโร มีจีวรถูกชิงเอาไป)

ภสฺสติ. 
มฏฺฐสาฏโก ภสฺสิตฺถ. 
สาสนา ภฏฺโฐ. 
กมฺมฏฺฐานภฏฺโฐ.

ภสฺเสติ, ภสฺสยติ. 
ภสฺสํ, ภสฺสนํ การพูดคุย. 
ภสฺสการโก ผู้ทำความอื้อฉาว. 
ภสฺสารามตา.

ภสฺสต ภฏฺโฐ ปภสฺสรํ

• ภฏฺโฐ  กค. ตก, ล้ม ฯลฯ.
• ปภสฺสรํ  ค. ประภัสสร, ผุดผ่อง, 'ใสสว่าง' [ป+ภสฺส].

ภสฺสติ ภฏฺฐํ ภสฺสํ

• ภฏฺฐํ ภสฺสํ  น. ถ้อยคำหรือคำกล่าว.
  อา. อาวุโส โคจโร ภสฺสํ. นิชฺฌิโตมฺหิ สุภฏฺเฐน 'สุภฏฺเฐน=สุภาสิเตน' - ส.

ภาติ จนฺโท. 
วิภาติ, วิภายติ. 
ปฏิภานํ ปัญญา, เชาว์. 
ปภา, อาภา, วิภา รัศมี. 
ปญฺโห มํ ปฏิภาติ. 
วิภาตา รตฺติ. 
ภานุ, ภานุมา ดวงอาทิตย์.

ภาติ ปฏิภาติ วิภาตา ภานุ ปฏิภาณํ อาภา ปภา อาภากโร ปภากโร

• ภาติ  อา. จนฺโท ภาติ พระจันทร์ส่องสว่าง - ส.
• ปฏิภาติ  ก. แจ่มแจ้ง, แจ่มชัด [ป+ภา] อา. ปญฺโห มํ ปฏิภาติ ปัญหาแจ่มแจ้งกะเรา - ส.
• วิภาตา  ค. สว่างแล้ว, แจ้งแล้ว [วิ+ภา] อา. … วิภาตา รตฺติ ราตรี สว่างแล้ว - ส.
• ภานุ  ป. พระอาทิตย์;  ป. อิ. รัศมี.
• ปฏิภาณํ  น. ปฏิภาณ, เชาวน์ดี, ว่องไว.
• อาภา ปภา  อิ. อาภา, ประภา, รัศมี, สว่างทั่ว, สว่างชัด' [อา+;ป+ภา]
• อาภากโร ปภากโร  ป. อาภากร, ประภากร, พระอาทิตย์, 'ทำรัศมี' [อาภา+;ปภา+กร].

ภาชติ.

ภาเชติ, ภาชยติ. 
ภาโค, วิภตฺติ การจำแนก.

ภาชติ วิภาชติ