พจนานุกรมธาตุ

ปถติ ปโถ ชลปโถ ถลปโถ

• ปโถ  ปถ. บถ, ทาง, ถนน, คลอง, แนว.
• ชลปโถ  ชลบถ ทางน้ำ [ชล+ปถ].
• ถลปโก  ถลบถ สถลบถ, ทางบก, บนบก, [ถล+ปถ].

ปนฺเถติ ปนฺถยติ ปนฺโถ

ธาตุนี้ ลงนิคคหิตอาคม - ส.

• ปนฺโถ  ปันถะ, ทาง, ทางเปลี่ยว.

ปถยติ, ปาถยติ.

ปถติ. ปถิยติ อุจฺจาริยติ อุตฺตมตฺเถนาติ ปถมํ. 
ปถยติ, ปาถยติ. 
ปถมํ ปฐมํ วา ที่หนึ่ง, ก่อน.

ปถติ, ปถิยเต คมิยเต ปถิเกหิติ ปโถ ทาง. 
ปาเถติ การกํ ปุคฺคลํ คเมติ นิพฺพานํ ปาเปตีติปิ ปโถ, ปฏิปทาเยว ทางคือข้อปฏิบัติ. 
ปถิโต. 
พฺยปโถ, พฺยปฺปโถ วจนปโถ ทางแห่งถ้อยคำ

ปนฺถติ. ปนฺถยติ. 
ปนฺโถ ทาง.

ปชฺชติ ปฏิปชฺชติ สมาปชฺชติ อาปชฺชติ ปชฺโช ปชฺชํ ปชฺโช-ชา-ชํ

• ปฏิปชฺชติ  ก. เดิน, ดำเนิน, ไต่; ปฏิบัติ, ประพฤติ, บำเพ็ญ [ปฏิ+ปท] 
  รูปอื่น ปฏิปนฺโน ปฏิปทา ปฏิปตฺติ เป็นต้น.
  อา. มคฺคํ ปฏิปชฺชติ ดำเนินไปสู่มรรคา. ปฏิปตฺตึ ปฏิปชฺชติ บำเพ็ญข้อปฏิบัติ หรือ ดำเนินไปสู่ความประพฤติดีงาม - ส.
• สมาปชฺชติ  ก. ถึงพร้อม, เข้าฌาน [สํ+อา+ปท].  รูปอื่น สมาปนฺโน สมาปตฺติ เป็นต้น. 
  อา. ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชติ เข้า หรือ ถึง ผลสมาบัติ - ส.
• อาปชฺชติ  ก. ต้อง, ต้องโทษ. ถึงโทษ. [อา+ปท]  รูปอื่น อาปนฺโน อาปตฺติ เป็นต้น. 
  อา. อาปตฺตึ อาปชฺชติ ภิกษุต้องอาบัติ.
  บางคราวเป็น อกมฺม ก็มี เช่น เตสํ อธมฺโม อาปชฺชติ อธรรม ย่อมต้องแก่เขา ท. คือเป็นฝ่ายผิด - ส.
• ปชฺโช  ป. ทาง, หนทาง, ถนน. (อ. 1035).
• ปชฺชํ  นป. โคลง, ฉันท์, กาพย์, กลอน. (อ. 1035).
• ปชฺโช-ชา-ชํ  ค. ของเกื้อกูลแก่เท้า เช่น น้ำล้างเท้าเป็นต้น. (อ. 1035).

ปเทติ ปทยติ ปทํ

• ปทํ  นป. =
  1. บาท, เท้า; รอยเท้า
  2. บท, ศัพท์, คำ
  3. ฐาน, สถาน
  4. เครื่องป้องกัน, เครื่องรักษา
  5. พระนิพพาน
  6. เหตุ, การณ์
  7. วัตถุ, พัสดุ, สิ่ง
  8. ภาค, ส่วน, ตอน (อ. 819).

ปชฺชติ มคฺคํ. 
อาปตฺตึ อาปชฺชติ. 
ปชฺโช ทาง. 
นิปผาทนํ, นิปฺผตฺติ, นิพฺพตฺตนํ ความสำเร็จ, ความถึง. 
ปเทติ, ปทยติ.
ปฏิปทา ข้อปฏิบัติ.

ปทติ.

ปทฺทเต วุทฺโธ.

ปนติ

ปนติ, ปนิยเต. 
ปนโส ต้นขนุน.

ปโนติ ปนุเต

ปปฺปติ, ปมฺพติ.

ปปฺปติ, ปมฺพติ.

ปพฺพติ

ปพฺพติ ปพฺพํ ปพฺพโต

• ปพฺพํ  บัพพะ, 'เต็ม,' ข้อ, ปล้อง เช่น ข้อไม้, ปล้องไม้ หรือ ข้อนิ้วเป็นต้น;  
  ภาค, หมวด, หมู่, ตอน เช่น แบ่งภาคในหนังสือเป็นต้น; 
  ดิถีทางจันทรคติ ซึ่งนับเป็นวันไม่ดีในโหราศาสตร์ [ปพฺพ=ปูรเณ - สูจิ].
• ปพฺพโต  บรรพต, ภูเขา 'มีข้อ หรือ มีปล้อง' [ปพฺพ-ปูรเณ+ต ปัจ.- สูจิ], 
  ปพฺพโต นี้ เป็น ป. แต่มีในที่หลายแห่ง เป็น ปพฺพตานิ วนานิ ภูเขา ท. ป่า ท. (เช่นในเขมาเขมสรณคมนทีปิกาคาถา เป็นต้น) ซึ่งเป็นรูป นป. 
  นี้พึงทราบว่าเป็น ลิงฺควิปลฺลาส ความคลาดเคลื่อนของลิงค์ (ส. 2).
  แท้จริง วิปลฺลาส ของไวยากรณ์ท่านจัดไว้ มี 6 คือ
  1. ลิงฺควิปลฺลาโส คลาดลิงค์
  2. วิภตฺติวิปลฺลาโส คลาดวิภัตติ
  3. วจนวิปลฺลาโส คลาดวจนะ
  4. กาลวิปลฺลาโส คลาดกาล
  5. ปุริสวิปลฺลาโส คลาดบุรุษ
  6. อกฺขรวิปลฺลาโส คลาดอักษร (ส. 459)  
     (แต่ที่จะรู้ว่าเป็นวิปัลลาสนั้น ต้องอาศัยสอบสวนหลายแห่งให้ลงรอยกัน บางทีเป็นเขียนผิดเขียนพลาด ซึ่งไปคนละทาง).

ปุพฺเพนาปรํ ชนปทา น ปพฺพนฺติ ย่อมไม่เต็ม. 
ปพฺพติ ปยสา กุมฺภํ เจฏี.

ปยติ ปโย

• ปโย  น้ำนม; น้ำ.

ปยติ.

ปรติ ปรโม ปารมี  เหตุกตฺตุ-ปาเรติ ปารยติ

• ปรโม  ค. บรม, ยอดยิ่ง. ยอดเยี่ยม, 'เต็มเปี่ยม คือ เต็มขีดของเกณฑ์นั้น.'
• ปารมี  อิ. บารมี. 'ความรักษาคุณให้เจริญ; ความบริบูรณ์, ความเต็มเปี่ยม, ความให้คุณเต็มที่.' 
  พระโพธิสัตว์ ผู้รักษาคุณมีทานเป็นต้น หรือให้คุณเช่นนั้นเต็มที่ ชื่อ ปรโม,  
  กิริยาของท่าน ชื่อ ปารมี คือการบำเพ็ญความดี มีให้ทานเป็นอาทิ - ส.

ปเรติ ปรยติ
อา. กุสลานิ อนุปุพฺเพน อคฺคาย ปเรนฺติ
กุศล ท. ไป หรือ เป็นไป เพื่อธรรมอันเลิศ (พระอรหัตต์) โดยลำดับ - ส.

ปเรติ, ปรยติ. 
กุสลานิ สีลานิ อนุปุพฺเพน อคฺคาย ปเรนฺตีติ อรหตฺตตฺถาย คจฺฉนฺติ.

ปรติ. 
ทานาทิปารมิโย ปรนฺติ ปารยนฺติ ปาเลนฺติ ปูเรนฺติ จาติ ปรมา, โพธิสตฺตา. 
ปรมานํ ภาโว ปารมี ความเป็นแห่งผู้ประเสริฐ.