พจนานุกรมธาตุ

ธาตุ
ธาตุ อรรถ ตัวอย่าง หมวดธาตุ

กฏ

มทฺทเน

ย่ำ, เหยี่ยบ, ย่ำยี

ภู (อ)
[ธป]

กฏ

สํวรเณ

สังวร, ระวัง

ภู (อ)
[ธป]

กฏิ

คตฺยํ

ไป, ถึง, บรรลุ

กณฺฏติ.
กณฺฏกํ. หนาม.

ภู (อ)

กฏฺฐ

สุสกิจฺฉชีวปาเก

เหี่ยวแห้ง; เป็นอยู่ลำบาก; หุง, ต้ม

กฏฺฐติ.
กฏฺฐํ ฟืน.

ภู (อ)

กฐ

กิจฺฉชีวเน

เป็นอยู่ลำบาก, ฝืดเคือง, ยากจน, ขัดสน

กฐติ กโฐ กฐิโน

  • กฐิโน  ค. หยาบ, หยาบคาย, เลว, รีบ, ด่วน [กฐ ธาตุ อิน ปัจ.  แปลงรูปเป็น กถิโน บ้าง - สูจิ].
ภู (อ)
[ธป]

กฐิ

โสเส

เหี่ยวแห้ง

อุกฺกณฺฐติ.
กณฺฐติ สุสฺสตีติ กณฺโฐ คอ.

ภู (อ)

กฐิ

อชฺฌเน

เกียจคร้าน

กณฺฐติ. อุกฺกณฺเฐติ.
อุกฺกณฺฐิโต เบื่อหน่าย.

ภู (อ), จุร (เณ ณย)

กฐิ

โสเก

แห้ง, แห้งใจ, โศก, เศร้า

กณฺเฐติ กณฺฐยติ

จุร (เณ ณย)
[ธป]

กฑ

อทนทปฺเปสุ

กิน; ยกตน

กฑติ.

ภู (อ)

กฑิ

เฉทเภทนรกฺขาสุ

ตัด; ทำลาย; รักษา

กณฺฑยติ.
กฑิตพฺโพ ฉินฺทิตพฺโพติ กณฺโฑ ตอน, กัณฑ์.
กณฺฑโก กณฺฏโก หนาม.

จุร (เณ ณย)

กฑิ

หสเน

หัวเราะ; รื่นเริง

กณฺฑติ.

ภู (อ)

กฑิ

เฉเท

ตัด, แบ่งเป็นตอนๆ, เป็นวรรค

กณฺเฑติ กณฺฑยติ กณฺโฑ

จุร (เณ ณย)
[ธป]

กฑฺฑ

กกฺกเส

กระด้าง

กฑฺฑติ. ปทุมนาฬํ.

ภู (อ)

กฑฺฒ

อากฑฺเฒ

ลาก, ฉุด, คร่า, ดึง

กฑฺฒติ, อากฑฺฒติ, นิกฑฺฒติ.

ภู (อ)

กฑฺฒ

อากฑฺฒเน

ฉุด, คร่า, รั้ง, ลาก

กฑฺฒติ อากฑฺฒติ นิกฺกฑฺฒติ ปริกฑฺฒติ 

ภู (อ)
[ธป]

กณ

คตฺยํ จ อฏฺฏสฺสเร

ไป, ถึง; เสียงคร่ำครวญ

กณติ สทฺทํ กโรตีติ กโณ ข้าวสารหัก, รำข้าว, วัตถุที่ใช้ถอนสีมา

ภู (อ)

กณ

นิมีลเน

หลับ; บอด

กเณตีติ กาโณ คนบอดข้างเดียว, บอดภายหลัง.
กาเณติ, กาณยติ.

ภู (อ), จุร (เณ ณย)

กณ

สทฺเท

ออกเสียง, ร้อง, กล่าว, พูด

กณติ กาโณ

ภู (อ)
[ธป]

กณ

นิมีลเน

หลับตา, ตาบอด

กาเณติ กาณยติ กาโณ

  • กาโณ  คนตาบอด (ข้างเดียวก็ตาม หรือ 2 ข้างก็ตาม). แต่พระอรรถกถาจารย์กล่าวว่า "บอดข้างเดียว เรียก กาณะ บอด 2 ข้าง เรียก อันธะ." เกณฑ์นี้ถ้าใช้ในที่ๆ ศัพท์ทั้ง 2 นี้มาด้วยกันก็ควร แต่ถ้ามาคนละแห่ง ใช้ไม่ได้ ผิดลักษณะ ใน กาณกจฺฉโปปมสุตฺต. 
    แม้อรรถกถาโกสลสํยุตฺตก็กล่าวชัดว่า "บอดข้างเดียว หรือ 2 ข้างก็ตาม เรียก กาณ".  หลักเทียบเกณฑ์นี้ เช่นบาลีว่า โอวเทยฺยานุสาเสยฺย พึงกล่าวสอนและสั่งสอน. โอวาท และ อนุสาสน ถ้ามาด้วยกันเช่นนั้น จะอธิบายต่างกันก็ควร ถ้าไม่มาด้วยกัน เนื้อความก็อย่างเดียวกัน - ส. (ดู อนฺธ).
จุร (เณ ณย)
[ธป]

กณฺฑ

ปริจฺเฉเท จ เฉทเน

กำหนด; ตัด

กณฺฑนฺติ ปริจฺฉินฺทนฺติ ตณฺฑุลาทึ เตนาติ กุฏุโพ. เครื่องตวงข้าว. (อาเทส กณฺฑ เป็น กุฏุ).
กณฺฑิยติ ฉินฺทิยตีติ กณฺฑุโล. ต้นไทรใหญ่.
กณฺฑโล. ชื่อไม้ชนิดหนึ่ง.
กณฺฑรา. เอ็นใหญ่.

ภู (อ)