บาลีดิค

ฐาน คือ มุทฺธา แปลว่า ยอด, ศีรษะ  หมายถึง ยอด/ศีรษะ ของเหงือก (บริเวณโคนฟันบน)
เรียกว่า ปุ่มเหงือก (gum ridge ส่วนที่นูนของเหงือก)  ไม่ใช่ทั้งศีรษะ (ที่มีตา จมูก ปาก)
(ในรูปคือ มุทฺธา ฐานที่ 3  ซึ่งมีกรณ์ คือ ชิวฺโหปคฺค ลิ้นส่วนใกล้ปลายลิ้น เคลื่อนไปยังจุดนี้)

การท่องวิภัตติอาขยาต:
คำในวงเล็บ คือ วิภัตติฝ่ายอัตตโนบท – ฝั่งขวามือ  จะไม่ท่องก็ได้ หรือจะท่องภายหลังก็ได้ เพราะมีใช้น้อยมาก
แต่ให้ท่องวิภัตติส่วนที่ใช้แทนกัน ซึ่งแสดงไว้ต่อจากนี้

วิภัตติอาขยาต
วตฺตมานา  บอกปัจจุบันกาล แปลว่า อยู่, ย่อม, จะ
ติ อนฺติ – สิ ถ – มิ ม (เต อนฺเต  – เส วฺเห – เอ มฺเห)
ปญฺจมี บอกความบังคับ, ความหวัง, ความอ้อนวอน แปลว่า จง, เถิด, ขอจง
ตุ อนฺตุ – หิ ถ – มิ ม (ตํ อนฺตํ – สฺสุ วฺโห – เอ อามฺหเส)
สตฺตมี บอกความยอมตาม, ความกำหนด, ความรำพึง แปลว่า ควร, พึง, พึง
เอยฺย เอยฺยุํ – เอยฺยาสิ เอยฺยาถ – เอยฺยามิ เอยฺยาม (เอถ เอรํ – เอโถ เอยฺยวฺโห – เอยฺยํ เอยฺยามฺเห)
ปโรกฺขา อดีตกาล แปลว่า แล้ว
อ อุ – เอ ตฺถ – อํ มฺห  (ตฺถ เร – ตฺโถ วฺโห – อึ มฺเห)
หิยตฺตนี บอกอดีตกาล แปลว่า ‘แล้ว’ ถ้ามี อ นำหน้า แปลว่า ‘ได้…แล้ว’
อา โอ – อํ อู – ตฺถ มฺห (ตฺถ ตฺถุํ – เส วฺหํ – อึ มฺหเส)   
อชฺชตฺตนี บอกอดีตกาล แปลว่า ‘แล้ว’ ถ้ามี อ นำหน้า แปลว่า ‘ได้…แล้ว’
อี อุํ – โอ ตฺถ – อึ มฺหา (อา อู – เส วฺหํ – อํ มฺเห)   
ภวิสฺสนฺติ บอกอนาคตกาล แปลว่า จัก
สฺสติ สฺสนฺติ – สฺสสิ สฺสถ – สฺสามิ สฺสาม (สฺสเต สฺสนฺเต – สสฺเส สฺสวฺเห – สฺสํ สฺสามฺเห)
กาลาติปตฺติ บอกอนาคตกาลของอดีต แปลว่า ‘จัก…แล้ว ’ ถ้า มี อ นำหน้า แปลว่า จักได้…แล้ว’
สฺสา สฺสํสุ – สฺเส สฺสถ – สฺสํ สฺสามฺหา (สฺสถ สฺสึสุ – สสฺเส สสฺวฺเห – สฺสํ สฺสามฺหเส)

และว่าเฉพาะประโยคบาลีอย่างเดียวด้วย เช่น

• สูเทน สียเต.
  สูโท สยติ.
• สูโท โอทนํ ปจติ.
  สูเทน โอทโน ปจิยเต.
• สามิโก สูทํ โอทนํ ปาเจติ.
  สามิเกน สูทํ โอทโน ปาจาปิยเต.
• สามิโก สูทํ มาเรติ.
  สามิเกน สูโท มาราปิยเต.

การท่อง:

ธาตุ 8 หมวด
หมวด ภู ธาตุ  ลง อ เอ ปัจจัย
หมวด รุธ ธาตุ  ลง อ เอ ปัจจัย และนิคคหิตอาคม หน้าพยัญชนะที่สุดธาตุ
หมวด ทิว ธาตุ  ลง ย ปัจจัย
หมวด สุ ธาตุ  ลง ณุ ณา ปัจจัย
หมวด กี ธาตุ  ลง นา ปัจจัย
หมวด คห ธาตุ  ลง ณฺหา ปัจจัย
หมวด ตน ธาตุ  ลง โอ ปัจจัย
หมวด จุร ธาตุ  ลง เณ ณย ปัจจัย

หมวด ภู ธาตุ ลง อ ปัจจัย

แก้คำผิด และหมายเหตุบางคำที่ไม่แน่ใจว่าผิดหรือไม่ และอื่่นๆ เท่าที่พบ ประมาณร้อยกว่าแห่ง
ใน หนังสือพจนานุกรมไทย-บาลี ของ พระเดชพระคุณหลวงพ่อ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี) ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 1 (2559)

(14 มิ.ย.63)

การท่อง หน้า 1: (ไม่ต้องท่องส่วนที่เป็นพื้นสีเทา)

ปกติสังขยา (นับจำนวน)
เอก ทฺวิ ติ จตุ ปญฺจ ฉ สตฺต อฏฺฐ นว ทส เอกาทส ... เอกูนจตฺตาฬีส อูนจตฺตาฬีส [39] ...
เอกูนปญฺญาส อูนปญฺญาส [49]  ปญฺญาส ปณฺณาส [50]
ท่องโดยไม่ต้องว่าคำแปลไทยหรือตัวเลข.  (เหมือนว่า one two three four five ... fifty)
และนับนิ้วไปด้วย โดยดูให้นิ้วตรงกับจำนวนที่กำลังนับ
(เช่น ไม่ใช่ออกเสียงว่า "ปญฺจ" แต่นิ้วอยู่ที่ 6,   หรือออกเสียงว่า "เตรส" แต่นิ้วอยู่ที่ 14)

ตัังแต่ 10 20 30 40 ... ให้ว่าดังนี้

ไทย "แท้" อยู่ที่ไหน?

• คำไทยแท้
• เขมร 385
• จีน 176
• ชวา/อินโดนีเซีย 73
• มอญ 69
• อังกฤษ 71+
• มลายู 39
• เปอร์เซีย 26
• ฝรั่งเศส 24
• ญี่ปุ่น 23
• ทมิฬ 16
• อาหรับ 14
• ฮินดี 10
• โปรตุเกส 9
• พม่า 3
• เวียตนาม 1
• สเปน 1
• รวม 935

คำไทยแท้:

• ฆ่า
• เฆี่ยน
• ดอกจัน (*)
• ดูกร (ดูก่อน)
• ธ (ท่าน, เธอ)
• เธอ
• ณ
• ผีว์ ?
• เยียร์ ?
• ระฆัง
• ศอก
• ศึก
• เศร้า
• เศิก (ศึก)
• หญ้า
• หญิง
• ใหญ่
• อรชร (ออนซอน/อ่อนชอน)
• อวย อำนวย ให้

หมายเหตุหน้า 1

สารบัญ

• ก

• ข

• ค

• ฆ

• จ

• ฉ

• ช

• ฌ

• ญ

• ฎ

• ฐ

• ณ

• ด

• ต

• ถ

• ท

• ธ

• น

• บ

• ป

• ผ

• พ

• ภ

• ม

• ย

• ร

• ฤ

• ล

• ว

• ศ

• ส

• ห

• อ

• ค้นหาศัพท์ในหน้านี้ ได้อย่างรวดเร็ว โดยการกด Ctrl+F แล้วพิมพ์อักษร/คำ ที่ต้องการค้นหา, กดปุ่ม Home เพื่อมายังต้นเอกสาร
• คำไทยบางคำที่มีรูปคล้ายมาจากบาลีสันสกฤต เช่น กาชาด/กากบาท, เกษียน/เกษียร
• ดูเพิ่มเติม 1) คำไทยที่มาจากภาษาอื่นๆ  2) บาลี/สันสกฤต และอังกฤษ ที่มีรูปคล้ายกัน

สำหรับผู้ศึกษาบาลี ตั้งแต่ชั้น ปย.1 - ปธ.6

อรรถกถาธรรมบท บาลี ภาค 1-8
อรรถกถาธรรมบท บาลี ภาค 1-8 แบบแยก -อิติ ศัพท์
อรรถกถาธรรมบท แปลโดยอรรถ (ไทย) ภาค 1-8
อรรถกถาธรรมบท แปลโดยอรรถ และบาลี (ไทย-บาลี) ภาค 1-8

• ข้อมูลจากเว็บ learntripitaka.com  จัดหน้าด้วยโปรแกรม LibreOffice 6
• จัดข้อความให้อ่านกำหนดประโยคได้ง่ายขึ้น สะดวกในการเทียบกับบาลี
• เพิ่มความหมายของคำบางคำ ในเชิงอรรถ  และตรวจแก้คำผิด
• ค้นหาคำได้ 
• มีสารบัญที่คลิกเพื่อตรงไปยังเนื้อหาได้
  (ในแทบเบล็ต/มือถือ ถ้าแตะ/ทัชแล้วไม่ไป ให้ดาวน์โหลด แล้วเปิดด้วยแอพ เช่น Adobe Reader, Foxit Reader ...)
  หรือใช้สารบัญแบบ Bookmark ของโปรแกรม ก็ได้
• เพิ่มการ Highlight ศัพท์ที่เป็นประธาน (เฉพาะศัพท์ที่ปรากฏในประโยคอยู่แล้ว)

(3 พ.ค.63) เพิ่ม: การจัดหมวดหมู่ศัพท์ตัวอย่าง เพื่อจดจำง่ายขึ้น และ การระบุศัพท์ที่เป็นลิงค์โดยสมมุติ