พจนานุกรมธาตุ

รทติ รโท รทโน ทาฐีรโท

• รโท รทโน  ป. ฟัน.
• ทาฐีรโท  ป. เขี้ยว.

รชฺฌติ, 
วิรชฺฌติ, อปรชฺฌติ. 
อปราโธ โทษ.

รชฺฌติ วิรชฺฌติ อปรชฺฌติ อปราโธ

• อปราโธ  ป. โทษ, ความผิด [อป+รธ].

รชฺชตีติ ราโค. 
โส วิรชฺชติ เอตฺถาติ วิราโค. 
รชติ, รญฺชติ. 
รชโก ผู้ย้อม. 
รชนํ, รชตํ การย้อม.

ภตฺตํ รนฺเธติ. 
รนฺธโก พ่อครัว.

รนฺเธติ รนฺธยติ รนฺธโก

อา. สูโท ภตฺตํ รนฺเธติ พ่อครัวหุงข้าว - ส.

รปติ ชปฺปติ มนฺตนฺติ ริปุ, ปจฺจามิตฺโต ข้าศึก.

รผติ, รมฺผติ.

รผติ, รมฺผติ.

รมฺพติ.

อารภติ. 
อารมฺโภ การเบียดเบียน, การพยายาม, การเริ่มทำ. 
อารภนฺโต. 
อารทฺธํ เม วีริยํ. 
อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ. 
สารมฺเภ เจ ภิกฺขุ. 
ภูตคามพีชคามสมารมฺภา ปติวิรโต.

รภติ.

รภติ รภโส

• รภโส  ค. ร้ายกาจ. 
  อา. จณฺฑา ลุทฺทา รภสา ผู้ดุร้าย ร้ายแรง ร้ายกาจ - ส.

รภ ประกอบอุปสัค เป็นรูปดังนี้:-

• อารภติ, อารพฺภติ ก. เริ่ม, ปรารภ, ลงมือ; เพียร; ประหาร, ฆ่า [อา+รภ]  รูปอื่น อารพฺภ อารทฺโธ อารภิตฺวา ฯเปฯ. 
  อา. อารทฺธํ เม วิริยํ เราเริ่ม หรือ ลงมือ เพียร. วิริยารมฺโภ เริ่ม, ลงมือเพียร. ปกรณารมฺโภ เริ่มแต่งคัมภีร์ - ส.
• สารมฺโภ น. ความแข่งดี เป็นอุปกิเลสอย่าง 1 ในอุปกิเลส 16 [ส+อา+รภ*] 
  อา. สารมฺโภ เต น วิชฺชติ ท่านก็จะไม่มีความแข่งดี - ส.
• อารมฺโภ น. [อา-รภ] แปลได้หลายอย่าง:-
  1. ความทำ, เริ่ม, ปรารภ  
     ดังบาลีว่า … อารมฺภานํ นิโรเธน นตฺถิ ทุกฺขสฺส สมฺภโว.
  2. ต้องโทษ. ถูกลงโทษ,  
     ดังบาลีว่า อารพฺภติ จ วิปฺปฏิสารี จ โหติ.
  3. ทำกิจบูชายัญ  
     ดังบาลีว่า มหายญฺญา มหารมฺภา
  4. ความเพียร  
     ดังบาลีว่า อารภถ นิกฺขมถ ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน.
  5. ประหาร, ฆ่า  
     ดังบาลีว่า สรณํ โคตมํ อุทฺทิสฺส ปาณํ อารภนฺติ.
  6. ตัด, หัก, ถอน, ทำให้เคลื่อนจากกัน  
     ดังบาลีว่า พีชคามภูตคามสมารมฺภา ปฏิวิรโต. (รูปหลังนี้ เป็น สมารมฺโภ คือ สํ+อา+รภ) - ส.

* น่าจะเป็น สํ+รภ อย่าง สาราโค.

รมฺภเต.

รมติ, วิรมติ, อารมติ, 
รตฺวาน, รมิตฺวาน, 
รมณํ, รติ ความยินดี. 
รมนฺติ เอเตนาติ รโถ. 
วิรติ, ปฏิวิรติ ความงดเว้น. 
อารตี วิรตี ปาปา.

รมติ อารมติ รติ รมณํ รโต อาราโม อารมฺมณํ รโถ

• อาราโม  ป. อาราม, สวน, อุทยาน; วัด, ที่อยู่ของบรรพชิต, 'ที่รื่นรมย์.'
  อารมฺมณํ  นป. อารมณ์ เช่นรูป เป็นที่เล่น หรือ เห็นของจักษุ  เสียง เป็นที่เล่น หรือ ฟังของหู ฯลฯ [อา+รมุ-สูจิ].
  รโถ  ป. รถ, 'เครื่องเพลิน' [จาก รมุ นี้ - สูจิ].

รมุ ประกอบอุปสัค มีเนื้อความแปลกไปจากเดิม ดังนี้:-
วิรมติ ปฏิวิรมติ, อุปรมติ ก. เว้น, งด, ละ. [วิ+รมุ. ปฏิ+วิ+รมุ. อุป+รมุ]  รูปนาม วิรติ ปฏิวิรติ อุปรติ เวรมณี วิรมณํ.  รูป กค. วิรโต ปฏิวิรโต อุปรโต - ส.

รยติ. 
รยนํ ชวนํ. 
รโย เวโค ความเร็ว.

รยติ รยนํ รโย

• รโย  ป. '=เวโค, ชโว' ความเร็ว, ความแล่น, ปราดถึง - ส.

รสติ. 
รสนํ เสียงร้อง. 
รโส ความเสื่อมสลาย. วโย รสติ ปริหายติ, น วฑฺฒตีติ อตฺโถ.

รสติ. 
รสิยเต อสฺสาทิยเตติ รโส ความเยื่อใย. 
รสยติ. 
รเสติ สิเนหติ เอเตนาติ รโส รส, ลิ้น.

รสติ รสิตํ

อา. วีณา สพฺพา รสนฺตุ ตา พิณ ท. ทั้งหมดเหล่านั้น จงบรรเลงขึ้น - ส.

รสติ รโส

• รโส  ป. รส 'เขายินดี' หรือ 'เป็นที่ยินดี' 
  วิ. รสียเต อสฺสาทียเต ชเนหีติ รโส - ส.

รเสติ รสยติ รโส

• รโส  ป. รส 'เขายินดี' หรือ 'เป็นที่ยินดี' 
  วิ. รสียเต อสฺสาทียเต ชเนหีติ รโส - ส.