พจนานุกรมธาตุ

ตาเนติ ตานยติ

ตโนติ อายตนํ ตนุ ตนิตุํ ตนิตฺวา

• อายตนํ  อายตนะ ได้แก่ จักษุ รูป เป็นต้น [อาย+ตนุ] (ดู ยต).
• ตนุ  น. ร่างกาย; ค. น้อย, เล็ก, บาง.
  ศัพท์เป็นชื่อของร่างกาย คือ ตนุ วปุ สรีรํ ปุํ กาโย เทโห - ส.

ตนฺเตติ ตนฺตยติ สตนฺโต

ตปติ
อา. ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ พระอาทิตย์ส่องสว่างในกลางวัน - ส.

ตปติ อุตฺตปติ โอตฺตปฺปํ

• โอตฺตปฺปํ  โอตตัปปะ, ความเกรงผิด, เกรงชั่ว [โอ+ตป].

ตปติ อาตาโป อาตาปี สนฺตาโป

• อาตาโป  ป. ความเพียร; ความร้อน.
• อาตาปี  ค. ผู้มีเพียร, ขยัน, 'ผู้ให้กิเลสเร่าร้อน หรือ เผากิเลส' - ส.

ตปฺปติ สนฺตปฺปติ

ตปติ ตปฺปนํ

• ตปฺปนํ  ความอิ่ม.

ตเปติ ตปยติ

ตเปติ ตปยติ ตโป

• ตโป  ตบะ คือ ธรรมมีศีลเป็นอาทิ; ความบำเพ็ญพรต, 'เผากิเลส.'

ตปติ. 
ตเปติ, ตปยติ. 
ตาเปติ. 
อิธ ตปฺปติ เปจฺจ ตปฺปติ. นิรเย ภยสนฺตาปํ. 
ตโปธนํ. อาตาโป. 
อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ. 
ตปฺปติ. ตปฺเปตุ เทโว. 
สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา. 
ตปนํ การเผา, ความอิ่ม. 
ลงการิตปัจจัย เป็น ตาเปติ, ตาปยติ.

ตปติ. 
ตปนํ การส่องแสง, ความรุ่งเรือง. 
ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ. 
พุทฺโธ ตปติ เตชสา.

ตปติ, 
อุตฺตปติ. 
โอตฺตปฺปํ ความสะดุ้งกลัว. 
โอตฺตปฺปติ. 
หิรีโอตฺตปฺปิยํ ธนํ.

ตปฺปติ. 
ตปฺปนํ ความเอิบอิ่ม. 
ตปฺเปติ, ตปฺปยติ ย่อมอิ่มใจ, ย่อมพอใจ.

ตปฺปติ.

ตผติ

ตผติ. ธาตุนี้มาในสัททนีติ

ตมฺมติ, นิตมฺมติ. 
หทยํ ทยฺหเต, นิตมฺมามิ. 
ตมติ, นิตมติ. 
ตมติ ขิชฺชตีติ ตโม ความมืดมน, เหนื่อยอ่อน. 
ตโม ขนฺเธน อาวุตา, ตมิยติ วิการมาปาทิยตีติ ตณฺฑุโล ข้าวสาร. 
ธาตุนี้ในสัททนีติ เป็น นิตมิ ธาตุ, นิตมฺมติ.

ตเมติ มุขํ ภูเสตีติ ตมฺพูลํ พลู.

ตมติ. 
ตโม ความสงสัย, ความโง่เขลา.

ตมฺมติ, นิตมฺมติ.

• ตม ป. นป. ความมืด, 'ให้สงสัย.' หมายได้ทั้ง 
  1. ความมืดธรรมดาเช่นกลางคืน 
  2. ความมืดในดวงจิต คือความโง่เขลา  
  3. อาการที่ต่ำ-ทราม-เลว-ชั่ว ของชีวิต คือ ทุคคติ อช. 70,975. 
     มหาโมหตโมนทฺเธ โลเก เมื่อโลกอันความมืดคือมหาโมหะหุ้มห่อแล้ว (มหาโมห ความโง่ใหญ่ -อวิชฺชา ในภูมิธรรม) ธมฺอ. 1/1.
• ตม ค. ผู้มืด หมายเอาผู้อยู่ในอาการหรือคติที่เลว. 
  ตโม ตมปรายโน บุคคลผู้มืดมามืดไป หรือ มามืดไปมืด คือ มาสู่ทุคคติแล้วจะไปทุคคติอีก ปุคฺคลปญฺญตฺติ 126.