พจนานุกรมธาตุ

สิยติ นิสา นิสากโร นิสานาโถ

• นิสา  อิ. ราตรี, กลางคืน, ค่ำมืด, 'ทำความขวนขวายให้น้อย' [นิ+สา - สูจิ].
• นิสากโร  ป. นิสากร, 'ทำกลางคืน,' พระจันทร์ [นิสา+กร - สูจิ].
• นิสานาโถ  ป. นิสานาถ, 'เป็นที่พึ่ง หรือ เป็นใหญ่ในกลางคืน,' พระจันทร์ [นิสา+นาถ].

สายติ สายิตํ สายนํ

อา. รสํ สายติ ลิ้มรส - ส.

สณฺโห สณฺหวาจา

หมวดนี้ มีแต่รูปคุณ กิริยาไม่มี.

*  สณฺหวาจา วาจาละเอียด.

สาติ เทหํ ตนุํ กโรตีติ สามาโก, 
สาติ ทุกฺขํ ตนุํ กโรตีติ สาณิ ผ้าม่าน. 
สิยติ ตนุกริยติ น ผรุสภาเวน กกฺกสา กริยตีติ สณฺหา, สขิลวาจา.

สาติ. สินาติ.

สาติ ปเรสํ จิตฺตํ คณฺหิตุํ สมตฺเถตีติ สาโม สุวรรณสามราชกุมาร.

รสํ สายติ. 
สายนํ การลิ้มรส.

สาขติ สาขา

• สาขา  กิ่ง อย่างกิ่งแห่งต้นไม้เป็นอาทิ, 'กระจายไป'.

สาขติ สพฺพตฺถ พฺยาปตีติ สาขา กิ่ง, ก้านที่แผ่ไป, 
สา อสฺสตฺถีติ สาขี, รุกฺโข ต้นไม้.

สาฏยติ, สาฏยเต.

สาฐติ สาโฐ

สาฐติ. สาโฐ. ธาตุนี้มาในสัททนีติเพียงแห่งเดียว.

สาตยติ, สาตยเต.

สาทติ, อสฺสาทติ. 
สาโท, อสฺสาโท ความยินดี. 
สาทิยติ อสฺสาทิยตีติ สาทุ, มธุรํ ไพเราะ.

สาธยติ สาธนํ สาธุ

สาธุ  สาธุ แปลได้ 

1. สัตบุรุษ, ผู้ดี 'ผู้ให้ประโยชน์ตนและท่านสัมฤทธิ์' 
   วิ. สปรหิตํ สาเธตีติ สาธุ; สปฺปุริโส.
2. ดี, ประเสริฐ, เลิศ, งาม (ใช้ตลอดถึงสิ่งของและอะไรๆ ทั้งสิ้น 'ให้สัมฤทธิ์ได้เกินส่วน') 
   วิ. อจฺจนฺตํ สาเธตพฺพนฺติ สาธุ. 
   และใช้เป็นคำรับได้ เช่น สาธุ ตรงกับไทยว่า ดีละ, ดีแล้ว - นัย ส.

สาธุนาติ สาธนํ

สาธติ. สาธยติ. 
สาธนํ ความสำเร็จ 
สาธุ ดีแล้ว 
สาธุณาติ. 
ลงการิตปัจจัย เช่น สปรหิตํ สาเธติ นิปฺผาเทตีติ สาธุ คนดี.

สานติ

สานติ ขคฺคํ กมฺมกาโร.

สาเมติ สามยติ

* [ธาตุนี้] สํ. ว่า สามฺ สานฺตฺวปฺรโยเค to conciliate. (สานฺตฺวฺ สามปฺรโยเค to appease, to comfort, to soothe). ดังนั้น นอกจากความหมายใน ส. ว่า เรียก, ร้องเรียกแล้ว สามธาตุน่าจะมีความหมายเหมือนทาง สํ. นี้อีกด้วย มิใช่ทำเอง, ประกอบเอง.

สามยติ ทีนํ ทาเนน ทาตา.

สาเรติ สารยติ

สาเรติ อสฺเส ทุพฺพเล กโรตีติ สารถิ. 
สารยติ ผคฺคูนิ ทุพฺพลานิ กโรตีติ สาโร, ถิรํโส แก่น.

สาลเต คุณินํ คุณี.

สาสติ สาสนํ อนุสาสนํ อนุสาสนี สตฺถา สตฺถํ อนุสิฏฺฐิ

• สาสนํ  ศาสนา; คำสั่ง, คำบังคับ; ข่าวคราว.
• สตฺถา  ศาสดา, 'ผู้สั่งสอน'.
• สตฺถํ  ศาสตร์, คัมภีร์.