พจนานุกรมธาตุ

วตฺตติ, ปวตฺตติ. สํ-อนุ-ปริ-อธิ-อติ-อาวตฺตติ. 
วตฺตนํ ความเป็นไป. 
ปริวตฺตลิงฺคํ เพศกลับ. 
นิพฺพตฺตนํ, นิพฺพตฺติ ความเป็นไป, การเกิด. 
วุตฺติ คำอธิบาย, การเลี้ยงชีวิต. 
วตฺตนิ ทาง. 
วตฺตโก นกคุ่ม, นกกระจาบ, นกกระทา. 
วตฺตโลหํ เหล็ก. 
วตฺตุโล กลม. 
วตฺตุมํ การเดินทาง. อรรถคือ ภตฺติวารณ ไม่มีรูปนามศัพท์.

วตฺเถติ วตฺถยติ

วตฺถยติ. 
วตฺโถ แพะ. 
วตฺถกณฺโณ ต้นปาริชาต

วทติ-วชฺชติ-วเทติ วชฺชุํ ปาวท-ปาว โอวาโท วชฺชํ วทนํ โอวชฺชมาโน ฯเปฯ เหตุ-วาเทติ วาทยติ

อา. 
ปิตา ปุตฺตํ วทติ บิดาว่าลูก. 
เภรี วทติ กลองดัง หรือ ส่งเสียง. 

วทติ วชฺชติ วเทติ 3 นี้ ติ วตฺตมานา สุทฺธกตฺตุ เหมือนกัน.

• วชฺชติ-วชฺชนฺติ นี้ พานจะให้เข้าใจว่าเป็น กมฺม แต่ไม่ใช่ 
  มีบาลีว่า วชฺชนฺตุ โภนฺโต ธมฺมํ ผู้เจริญ ท. จงกล่าวธรรม. 
  มานุสกา จ ทิพฺพา จ ตุริยา วชฺชนฺติ ตาวเท ดนตรีมนุษย์และทิพย์ทำเพลงขึ้นในขณะนั้น. 
  ถ้าเป็น กมฺม เป็น วชฺชิยติ-วชฺชิยนฺติ.  นัยนี้ อาเทส วท เป็น วชฺช - ส.
  วชฺชนฺติ ในบางแห่งเท่ากับ วาทยนฺติ-ให้กล่าว เป็น เหตุกตฺตุ  
  ดังบาลีว่า สงฺขา … อนฺตลิกฺขมฺหิ วชฺชนฺติ ทิสฺวานจฺเฉรกํ นเภ 
  (เทพยดา) ยังสังข์ให้ดัง (หรือเป่าสังข์) ในอากาศ เพราะเห็นอัศจรรย์ในฟ้า. 
  นัยนี้ไม่ได้เอา วท เป็น วชฺช แต่แปลง วาทยนฺติ เป็น วชฺชนฺติ โดยลบ อา, เอา ทฺย เป็น ซฺช - ส.
  วเทติ มีบาลีเทียบว่า อุปาสโก ภิกฺขู วเทติ … ชนกายํ โอวเทติ มหามุนิ - ส.
• วชฺชุํ  เท่ากับ วเทยฺยุํ-พึงกล่าว (สตฺ. ประถมบุรุษ) 
  มีบาลีว่า วชฺชุํ วา เต น วา วชฺชุํ นตฺถิ นาสาย รูหนา - ส.
• ปาวท, ปาว  ก. อวด, สรรเสริญ, 'กล่าวก่อน,' (ปโร. ประถมบุรุษ) [ป+วท] ทีฆ ป เป็น ปา 
  ดังคำว่า ปาวทติ ปาวจนํ. ลบ ท เหลือแต่ ปาว บ้าง.  
  อา. โย อาตุมานํ สยเมว ปาวา ผู้ใดอวดตนเองทีเดียว. ที่เป็น ปาวา หมายอดีต. 
  นัยหนึ่ง ปาวา นี้ ไปทาง บุพ. อุ=สทฺเท (ดู อุ) - ส.
• โอวาโท  น. โอวาท, สั่งสอน, กล่าวสอน (โอ+วท)
• วชฺชํ  น. ถ้อยคำ.
• วทนํ  น. ปาก, หน้า, 'เครื่องกล่าว' 
  วิ. วทนฺติ เอเตนาติ วทนํ; 
  มุข ศัพท์เป็นชื่อของปาก,  
  หน้า คือ วทนํ ลปนํ ตุณฺฑํ มุขํ อสฺสํ อานนํ  แต่ ตุณฺฑํ ใช้เป็นปากของสัตว์ มีสุกร ไก่ เป็นอาทิ - ส.
• โอวชฺชมาโน  '=โอวทิยมาโน' อันเขาว่ากล่าวอยู่ อา. โอวชฺชมาโน น กโรติ สาสนํ - ส.

วาเทติ วาทยติ วาโท เหตุ-วาทาเปติ วาทาปยติ

• วาโท  '=วจนํ' ถ้อยคำ, คำกล่าว. 
  ศัพท์เป็นไวพจน์กัน คือ วาโท ชปฺโป วิตณฺฑา - ส.

วทติ, โอวทติ, วชฺชติ. 
วทนํ, วาโท การพูด, คำพูด. 
วาเทติ, วาทยติ. 
โอวาโท คำสอน, การสอน.

วนฺทติ, อภิวนฺทติ. 
วนฺทา, วนฺทนา, อภิวนฺทนา การกราบไหว้.

วณฺฑติ

วาเทติ วาทยติ อภิวาเทตฺวา อภิวาทนํ 

ธาตุนี้ อี การันต์. 

ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า. 
อภิวาทนสีลิสฺส มีการกราบไหว้เป็นปกติ - ส.

วาทยติ, อภิวาเทติ, อภิวาทิยติ. 
อภิวาโท, อภิวาทนํ การกราบไหว้.

วฑฺเฒติ วทฺฒยติ

อา. 
กํสปาติยา ปายาสํ วฑฺเฒติ ตักข้าวปายาสลงถาดสำริด. 
ภตฺติ วฑฺเฒตฺวา อทาสิ ตักข้าวให้แล้ว - ส.

วทฺธติ วทฺธิ วุทฺธิ วทฺโธ วุทฺโธ

ธาตุนี้ ให้ดู วฑฺฒ.

วทฺเธติ วทฺธยติ วทฺธกี

• วทฺธกี  ช่างไม้.  มักใช้ว่า วฑฺฒกี.

วทฺเธติ วทฺธยติ

วทฺเธติ, วทฺธยติ. 
วทฺธนํ ความรุ่งเรือง. 
วทฺธโก เชือกหนัง. 
วทฺธกี ช่างไม้.

วทฺธติ. 
วทฺธิ, วุทฺธิ, พุทฺธิ ความเจริญ. 
มํสานิ ตสฺส วทฺธนฺติ. 
วทฺโธ, วุทฺโธ ผู้เจริญ.

วเธติ วธยติ

วนติ วนํ วนิตา

• วนํ  ป่า, 'ที่สมาคมของสัตว์' 
  วิ. วนนฺติ ตํ สมฺภชนฺติ มยูรโกกิลาทโย สตฺตาติ วนํ; อรญฺญํ. 
  อีกอย่างหนึ่ง เป็นชื่อของกิเลส - ส.
• วนิตา  อิ. พนิดา, นาง, หญิง, 'ชายคบ' [วน - สูจิ].

วนติ สมฺภชติ สํกิลิฏฺฐปุคฺคลนฺติ วนํ วานกํ จ, ตณฺหา. 
วนนฺติ นํ โกกิลาทโยติ วนํ, อรญฺญํ.

วนติ. 
วนิยเตติ วนํ ป่า. 
วนยติ. วานยติ.

วนติ.

วนุเต, วโนติ.

วนฺทติ อภิวนฺทนา วนฺทนํ วนฺทโก

วปติ