พจนานุกรมธาตุ

ธาตุ
ธาตุ อรรถ ตัวอย่าง หมวดธาตุ

โลก

ทีปเน

แสดง

โลเกติ, โลกยติ
โอโลเกติ, โอโลกยติ
อุลฺโลเกติ, อุลฺโลกยติ.

จุร (เณ ณย)

โลจ

ทสฺสเน

ดู, เห็น

โลจติ. โลเจติ, โลจยติ
โลจนํ ตา, จักษุ.

ภู (อ), จุร (เณ ณย)

โลจ

ทีปเน

แสดง

โลเจติ, โลจยติ.

จุร (เณ ณย)

โลฏ

อุมฺมาเท

เป็นบ้า, หลง

ภู (อ)

โลฐ

สํสเต

รวบรวม, ประชุม

โลฐติ
โลโฐ ก้อนดิน, ขี้เหล็ก.

ภู (อ)

โลฬ

อุมฺมาเท

เป็นบ้า, หลง

โลฬติ
โลฬนํ ความบ้า, ความหลง. 
โลโฬ คนลุ่มหลง (ถ้าแปลง ฬ เป็น ล จะมีรูปเป็น โลโล)

ภู (อ)

โส

อว บทหน้า โอสิเต

จบลง, สำเร็จลง, สิ้นสุดลง

อวสฺยติ
อวสิตํ, อวสานํ, โอสานํ, ปริโยสานํ, อวสาโย การจบลง, สิ้นสุดลง. 
ถ้าลงการิตปัจจัยมีรูปเป็น อตฺตนา วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ
ถ้าลงการิตปัจจัยสองชั้นจะมีรูปเป็น ปริโยสาวาเปติ ในบทหลังนี้แปลง ป แห่ง ณาเป ในชั้นแรกเป็น ว เป็น ปริโยสาวาเปติ ตามมติของสัททนีติ.

ทิว (ย)

โส

อนุ, วิ, อว บทหน้า ปุนพิโพเธ

รู้แล้วรู้อีก

อนุพฺยวสฺยติ
อนุพฺยวสาโย.

ทิว (ย)

โส

นิสานนาสเน

ลับให้คม, ทำให้บาง; ทำลาย

สฺยติ สตฺตุํ สูโร
มานํ สฺยติ สมุจฺฉินฺทตีติ มานสํ, อรหตฺตํ. 
ถ้าเป็น สิยติ สำเร็จรูปได้ด้วยการลง อิ อาคม

ทิว (ย)

โส

วิ, อว บทหน้า อุยฺยามโพเธ

พยายาม; รู้, ตรัสรู้

พฺยาสติ, พฺยาสียเต
พฺยวสาโย.

ทิว (ย)

โสฏ
[โสฏ, โสฑ]

คพฺเพ

โอ้อวด

โสฏฺติ
โสฑติ สูโร.

ภู (อ)

โสฑ
[โสฏ, โสฑ]

คพฺเพ

โอ้อวด

โสฏฺติ
โสฑติ สูโร.

ภู (อ)

โสณ

รตฺตสงฺฆาตสปฺปเน

สีแดง; รวม, ประชุม; ไป, ถึง, บรรลุ

โสณติ
สูริโย สญฺฌายํ โสณตีติ โสณํ, สินฺทูรํ รุธิรญฺจ สารหนูแดง, โลหิต, เลือด. 
โสโณ สีแดง. 
โสณโก ต้นเพกา.

ภู (อ)

โหฬ

คตฺยนาทเรสุ

ไป, ถึง, บรรลุ; ไม่เอื้อเฟื้อ

โหฬเต.

ภู (อ)

โอข

โสสาภูสาสมตฺถวารเณร

เหือดแห้ง; ประดับ, ตกแต่ง, กล้า, แข็ง; สามารถ, ห้าม

โอขติ.

ภู (อ)

โอช

พลเตเช

มีพลัง; มีเดช

โอชยติ
โอโช, โอชา, โอชํ กำลัง, รส, อาหาร. 
โอชสงฺขาโต อาหาโร.

จุร (เณ ณย)

โอณ

อปสาเร

ขับไล่, นำออก, คลี่ออก, เหยียดออก

โอณติ
ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ.

ภู (อ)

โอป

ฐปเน

ตั้งไว้; วางไว้

น เตสํ โกฏฺเฐ โอเปนฺติ.

จุร (เณ ณย)

โอป

นิฏฺฐุเก

ถ่ม, บ้วนน้ำลาย

โอปติ
โอสธํ สงฺขาทิตฺวาน มุเขน เขฬํ โอปิ.

ภู (อ)

โอปุชิ

วิลิมฺเป

ฉาบทา, พอก

โอปุญฺชติ
โคมเยน ปฐวึ โอปุญฺชาเปตฺวา. ธาตุนี้ อว-ปุชิ ธาตุ ก็เรียก.

ภู (อ)