พจนานุกรมธาตุ

ธาตุ
ธาตุ อรรถ ตัวอย่าง หมวดธาตุ

เฉ

เฉเท

ตัด

ฉิยติ
เฉตฺวา
อวจฺฉิตํ, อวจฺฉาตํ.

ทิว (ย)

เฉท

เฉเท

ตัด

เฉเทติ, เฉทยติ
เฉทนํ, เฉโท การตัด, การบั่น

จุร (เณ ณย)

เช

ขเย

สิ้น, เสื่อมไป

ชยติ, ชายติ, ชียติ. แปลง เอ เป็น อีย ได้บ้าง.

ภู (อ)

เชส

คเต

ไป, ถึง, บรรลุ

เชสติ
เชสฺสติ
เชสฺสนฺโต, เชสฺสมาโน.

ภู (อ)

เชห

อุสฺสาเห

อุตสาหะ, พยายาม

เชหติ.

ภู (อ)

เฌ

อุชฺฌานทหนญาณจินฺตนทิตฺติสุ

นินทา; เร่าร้อน; รับรู้, เพ่ง; คิด; สว่าง, รุ่งเรือง

ฌายติ, อุชฺฌายติ, นิชฺฌายติ, อุปนิชฺฌายติ.
ฌายตีติ ฌานํ ความเพ่ง, ความคิด.
อุชฺฌานสญฺญี,
อุปชฺฌาโย.
ฌายี ผู้มีความเพ่ง.
ปทีโป ฌายติ.
อาเทศ เอ เป็น อาย.

ภู (อ)

เฏก
[ฏิก, ฏีก, เฏก]

ยายเน

ไป, ถึง, บรรลุ, รู้

เฏกติ, ฏีกติ
ฏิกียติ ชานิยติ อฏฺฐกถายตฺโถ เอตายาติ ฏีกา วาจาเป็นเครื่องกำหนด, หนังสือที่อธิบายอรรถกถา.

ภู (อ)

เฐ

สทฺทเวฐสงฺฆาเต

ทำเสียง; รัด, พัน; รวมกัน

ฐายติ, ฐียติ.

ภู (อ)

เต

ปาลเน

รักษา, ป้องกัน

ตายติ
ตาณํ ความต้านทาน, พระนิพพาน. 
ตายตีติ ตาโต พ่อ. 
โคตโมตฺยาทินา ปวตฺตํ วจนํ พุทฺธิญฺจ ตายตีติ โคตฺตํ, ปริตฺตํ. 
นกฺขํ คมนํ ตายตีติ นกฺขตฺตํ
อฆสฺส ตาตา.

ภู (อ)

เตช

รกฺขานิสาเน

รักษา, ป้องกัน; ลับ

เตชติ.

ภู (อ)

เตป

กมฺปนทิตฺติเสเก

หวั่นไหว; สว่าง, รุ่งเรือง; ราด, รด

ภู (อ)

เตว

กีเฬ

เล่น

ภู (อ)

เถ

สทฺทสํหเต

ทำเสียง, ออกเสียง; สั่งสม, รวมกัน

ถายติ, ถิยติ, ปติตฺถิยติ
ถิยติ สํฆาตํ คจฺฉติ. คพฺโภ เอติสฺสาติ ถี หญิง.

ภู (อ)

เถน

โจเร

ลัก, ขโมย

เถนยติ
เถเนตฺวา
เถโน, เถนโก ผู้ขโมย. 
เถนนํ การลักขโมย. 
เถยฺยสงฺขาตํ
เถนสฺส ภาโว เถยฺยํ ความเป็นแห่งขโมย.

จุร (เณ ณย)

เถป

เขเป

ซัดไป, ขว้าง

เถปยติ, เถปยเต.

จุร (เณ ณย)

เท

ปาลโสปฺปโสธาวมญฺญเน

รักษา, ป้องกัน; หลับ; ชำระ; ดูหมิ่น

ทุคฺคติโต ทยติ รกฺขตีติ ทานํ
ทยติ รกฺขตีติ ทยา
นิทฺทายติ
นิทฺทา ตนฺที วิชมฺภิตา ทายติ
โวทายติ
โวทานํ การชำระ, ความผ่องแผ้ว. 
ทานํ ทตฺวาติ ตํ เจตนํ ปริโยทาเปตฺวา.

ภู (อ)

เทว

เทวเน

ร้องไห้; เล่น

เทวติ กีฬตีติ เทโว เทวดา, 
อาเทวติ, ปริเทวติ.

ภู (อ)

เธ

ปานโตสเน

ดื่ม; ยินดี

ธยติ ปิวติ อิโต ขีรํ วจฺโฉ, 
ตํ วา เธติ ปาเยตีติ เธนุ แม่โคนม. 
ธาติ ลาภํ โลโภ.

ภู (อ)

เนท

สนฺนิธิกุจฺฉาสุ

ใกล้ชิด, สั่งสม, ติเตียน, นินทา

ภู (อ)

เนส

คตฺยํ

ไป, ถึง, บรรลุ

เนสติ
เอา ส ที่สุดธาตุทำเป็นเทฺวภาวะ จึงมีรูปเป็น เนสฺสติ แต่ไม่มีปรากฏในคัมภีร์โลกียะ.

ภู (อ)