พจนานุกรมธาตุ

ธาตุ
ธาตุ อรรถ ตัวอย่าง หมวดธาตุ

อุล

ทาหทานคเวสเน

เร่าร้อน; ให้; แสวงหา

อุลตีติ อุกฺกา คบเพลิง. 
โอลติ ย่อมให้. 
อุลปํ หญ้าอ่อน. 
อุลติ คเวสตีติ อุลูโก นกฮูก.

ภู (อ)

อุส

ทาเห

เร่าร้อน, เผาไหม้

อุสติ ทหตีติ อุมฺมุกํ ฟืน, ลูกไฟ. 
อุสติ ทหตีติ อุกฺกา คบเพลิง. 
อุสติ ทาหํ กโรตีติ อุสุ ธนู. 
อุสติ ทหตีติ กามคฺคินาติ อุกฺโข โค. 
อุณฺหตีติ อุณฺโห ความร้อน. 
อุสุมา ไอน้ำ, 
อุกฺขลิ หม้อข้าว.

ภู (อ), คห (ณฺหา ปฺป)

อุส

วธรุชาสุ

ฆ่า; เสียดแทง

อุสติ, โอสติ.

ภู (อ)

อุสูย

โทสาวีกเร

ทำให้โทษปรากฏ; กล่าวโทษ, ริษยา

อุสูยติ
อุสูยา, อุสูยนา, อุสุยฺยนา ความริษยา. 
ธมฺเมน นยมานานํ กา อุสูยา วิชานตํ.

ภู (อ)

อุห

ตกฺเก

ตรึกตรอง, คิด

อุหติ
อุหียติ วินิจฺฉิยตีติ อูกา เล็น.

ภู (อ)

อุฬ

สํหเต

รวบรวม

โอฬติ
อุฬิยเตติ อุฬุโป. แพ.

ภู (อ)

อูช

ชีวนพเล

เป็นอยู่; มีกำลัง

อูชยตีติ อูชโน.

จุร (เณ ณย)

อูณุ

อจฺฉาทเน

ปกปิด, เก็บ, ซ่อน

อูโณติ
อูณุเต ทิสํ เมโฆ.

ภู (อ)

อูน

หานิยํ

เสื่อม, หย่อน, พร่อง

อูเนติ, อูนยติ
อูนตฺตํ ความพร่อง. 
เอกูนนวุติ จิตฺตานิ. 
อูโน โลโก อติตฺโต ตณฺหาทาโส.

จุร (เณ ณย)

อูย
[อูย, อูยี]

ตนฺตุปนฺติยํ

ปั่นเส้นด้าย

อูยติ
อูโต, อูตฺวา.

ภู (อ)

อูยี
[อูย, อูยี]

ตนฺตุปนฺติยํ

ปั่นเส้นด้าย

อูยติ
อูโต, อูตฺวา.

ภู (อ)

อูส

โรเค

เบียดเบียน

อูสติ.

ภู (อ)

อูห

ตกฺเก

คิด, ตรึกตรอง

อูหติ, อายูหติ ย่อมพยายาม. 
วิยูหติ, พฺยูหติ ย่อมถอดถอน. 
อโปหติ ย่อมสละ. 
อญฺญตฺถา โปหนํ อูหนฺติ วิตกฺเกนฺติ เอเตนาติ อูมิ, ตรงฺโค คลื่น.

ภู (อ)

อํส

ภาคสงฺฆาเตสุ

แบ่ง, จำแนก; ประชุม, รวบรวม. 

อํเสติ. อํโส, อํสุ ส่วน, ฝ่าย, ข้อ. 
จตุรสฺโส, อฏฺฐํส, โสฬสํโส
อํสยติ ธนํ วาณิโช.

จุร (เณ ณย)
[พธ]

อํส

สงฺฆาเต

ฆ่า, ประหาร; รวมกัน, ติดต่อกัน

อํเสติ อํสยติ อํโส อํสา

อํโส ป. แปลได้ (1) ส่วน, ภาค, แผนก.  (2) บ่า, ไหล่, คอต่อ - ส. 
อํสา อิ.  โรคริดสีดวงงอก (อริสโรโค, อริสํ). - ส.

จุร (เณ ณย)
[ธป]

อํห

คเต

ไป, ถึง, บรรลุ

อํหเต.

ภู (อ)

อํห

ทิตฺยํ

สว่าง; รุ่งเรือง

อํหยติ, อํหยนฺติ, อํหยเต, อํหยนฺเต.

จุร (เณ ณย)

เก

สทฺเท

เสียง, เปล่งเสียง

กายติ
ชาตํ ภูตํ กียติ กถียติ อเนนาติ ชาตกํ.

ภู (อ)

เก

สทฺเท

ออกเสียง, กล่าว, แสดง, ร้อง 

กายติ ชาตกํ กายิตุํ  กายิตฺวา กมฺม-กิยฺยติ 

  • ชาตกํ  ชาดก, เรื่องในอดีต, 'แสดงสิ่งที่เกิดมาแล้ว' [ชาต+เก] – ส.
     
ภู (อ)
[ธป]

เกต

นิมนฺตเน

นิมนต์, เชื้อเชิญ

เกเตติ, เกตยติ
เกตโก ผู้เชื้อเชิญ

จุร (เณ ณย)