พจนานุกรมธาตุ
ธาตุ | อรรถ | ตัวอย่าง | หมวดธาตุ | |
---|---|---|---|---|
หีฬ |
คาหริเย (?) ติเตียน |
จุร (เณ ณย) [ธป] |
||
หุ |
ทานาทนโหมปกฺเขปปีณเน ให้; กิน; บูชายัญ, เซ่นไหว้; ใส่เข้า; ยินดี, เอิบอิ่ม |
(ดู หู ธาตุ) |
ภู (อ) | |
หุ |
อาทาเน; อทเน ถือ, ยึด; กิน, บริโภค |
ภู (อ) [ธป] |
||
หุจฺฉ |
โกฏิลฺเล คด, งอ |
หุจฺฉติ ขโล, กุฏิโล ภวตีติ อตฺโถ. |
ภู (อ) | |
หุฑ |
คติมชฺชนสํหเต ไป, ถึง, บรรลุ; ปัดกวาด; รวม, ประชุม |
หุฑติ, โหฑติ. |
ภู (อ) | |
หุฑิ |
สํหเต รวม, ประชุม |
หุณฺฑเต ธนํ โลโก, ราสึ กโรตีติ อตโถ. |
ภู (อ) | |
หุล |
คติหึสนสํวเร ไป, ถึง, บรรลุ; เบียดเบียน; สำรวม |
หุลติ, โหลติ. โหเลติ ภูมึ ภินฺทนฺโต มตฺติกขณฺฑํ จาเลตีติ หโล, ผาโล ผาล. |
ภู (อ) | |
หุฬ |
คตฺยํ ไป, ถึง, บรรลุ |
หฬติ, โหฬติ. |
ภู (อ) | |
หู |
สตฺตายํ กิริยาแห่งการเกิดขึ้น, อันเป็นเหตุแห่งการเกิดขึ้น, ปรากฏ |
โหติ โหนฺติ. |
ภู (อ) | |
หฺว |
อวฺหาเน เรียก, ร้องเรียก |
ภู (อ) [ธป] |
||
หเร |
ลชฺชายํ ละอาย |
หรายติ. |
ภู (อ) | |
หํส |
หํสนปีติสุ หัวเราะ, รื่นเริง; ยินดี |
หํสติ. |
ภู (อ) | |
ฬี |
เวหาสคมเน 'ไปในเวหาส,' บิน, เหาะ, ลอย |
ธาตุนี้ให้เทียบ ฑิ ที ใน ธาตุปฺ. เล่มก่อน มติสทฺทนีติ วางแต่ ฑิ ฑี แต่มติ ธป. ธม. วางทั้ง ฑี ทั้ง ฬี ซึ่งแท้จริง เป็นธาตุตัวเดียวกัน. |
ภู (อ) [ธป] |
|
อก |
กุฏิลคเต ไปคด, บิดไปมา. |
สปฺโป อกติ. |
ภู (อ) [พธ] |
|
อก |
กุฏิลคติยํ "ไปคด" คดไปคดมา, บิดไปบิดมา |
อกติ |
ภู (อ) [ธป] |
|
อกิ |
คติลกฺขเณ ไป, ถึง, บรรลุ; ทำเครื่องหมาย |
องฺกติ. องฺเกติ, องฺกยติ. องฺกิตํ, |
ภู (อ), จุร (เณ ณย) [พธ] |
|
อกิ |
ลกฺขเณ กำหนด, หมาย, เป็นเครื่องหมาย |
องฺกติ องฺกนํ องฺโก สสงฺโก องฺกิโต ปลฺลงฺโก
* สํ. ปรฺยงฺก. ไทยใช้ว่า บรรยงก์. รูปที่ใกล้กับ สํ. ก็คือ ปริยงฺก เช่นตัวอย่างในมูลกัจจายนสูตร 639 ว่า ปริยงฺเก ราชา เสติ. โบราณว่า แท่น. |
ภู (อ) [ธป] |
|
อกิ |
ลกฺขเณ กำหนด, หมาย, เป็นเครื่องหมาย |
องฺเกติ, องฺกยติ |
จุร (เณ ณย) [ธป] |
|
อกฺก |
ถุติตาเปสุ สรรเสริญ, ชมเชย, ยกย่อง; ร้อน |
อกฺกยติ ตาเปติ อกฺกิยติ ถวิยตีติ อกฺโก พระอาทิตย์ |
จุร (เณ ณย) [พธ] |
|
อกฺก |
ถวเน ชม, ชมเชย, ยกย่อง, สรรเสริญ |
อกฺเกติ อกฺกยติ อกฺโก
|
จุร (เณ ณย) [ธป] |