พจนานุกรมธาตุ

หฐติ. 
หโฐ การทำโดยพลการ, การข่มเหง. 
หฏฺฐติ ปรจกฺกํ พลี. 
หฐติ ปฺลวตีติ หฏฺฐํ. 
หฏฺฐํ ปณฺณํ ยสฺสาติ หฏฺฐปณฺณี, เสวาโล สาหร่าย.

• หฐ ป. ความข่มเหง, ความหักหาญเอา. อช. 400.

หทติ, อุทหติ. 
เยสํ โน สนฺถเต ทารกา อุหทนฺติปิ อุมฺมิหนฺติปิ. ยํ ปิตฺวา โอหทาม เส.

• หทย [จาก หท. สก. หฤทฺ, หฺฤทย ] นป. หทัย, หฤทัย, หัวใจ. ว่าตามสำนวนบาลี มีความหมายเป็น 2 นัย :-
  (1) ความคิด อันเป็นนามธรรม ดังบาลีว่า จิตฺตํ มโน มานสํ, หทยํ ปณฺฑรํ, มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ, วิญฺญาณํ วิญฺญาณกฺขนฺโธ, ตชฺชา จกฺขุวิญฺญาณธาตุ; อยํ วุจฺจติ จกฺขุวิญฺญาณธาตุ (วิภงฺคปปกรณ 104-5-6 มีหลายแห่ง)  หมายว่า จิตฺต มน มานส หทย ปณฺฑร มนายตน มนินฺทริย วิญฺญาณ วิญฺญาณกฺขนฺธ วิญฺญาณธาตุ เป็น เววจนะ คือไวพจน์แห่งกันแลกัน เป็นชื่อแห่งความคิดนามธรรมทั้งนั้น (เฉพาะในที่เช่นนี้).
  (2) เนื้อหัวใจ อันเป็นรูปธรรม  ดังบาลีในอาการ 31 ว่า เกสา … หทยํ … มุตฺติ (รูปารูปกมฺมฎูฐาน สวดมนต์ 328)  แลตามความคิดความเห็นครั้งยุคอรรถกถา (100 ปีที่ 10 แต่พุทธปรินิพพาน) ว่า ตัวความคิด (นามธรรม) นั้น เกิดที่ภายในก้อนเนื้อหัวใจนี้แล โดยคำว่า หทยนฺติ หทยมํสํ *… ยตฺถ อฑฺฒปสตมตฺตํ  โลหิตํ สณฺฐาติ, ยํ นิสฺสาย มโนธาตุ จ มโนวิญฺญาณธาตุ จ วตฺตนฺติ (วิสุทฺธิมคฺค 2/37).

* โดยนัยดั่งกล่าวมา โบราณจึงแปลว่า "เนื้อเป็นฝักแห่งหทัย" ก็มี.

สํหติ. 
สํโฆ, สงฺโฆ หมู่, พระสงฆ์. 
สํหโต, สํฆาโต, สงฺฆาโต การสะสม, รวมกัน.

หญฺญติ, วิหญฺญติ. 
ปฏิหญฺญตีติ ปฏิโฆ ความเบียดเบียน, กระทบใจ, ปฏิฆะ. 
อวิหญฺญมาโน เวทนํ อธิวาสยิ.

หนติ. 
หนนํ การเบียดเบียน, การตี, การฆ่า. 

ที่แปลง หน ธาตุเป็น ฆาต ก็มี ด้วยสูตรว่า หนสฺส ฆาโต เช่น 
ฆาเตติ. 
ฆาตนํ, ฆาโต การฆ่า, การประหาร. 
ฆาตโก, ปาณฆาโต. 

อุปหนติ. อุปหนนํ การนำไป. 
ตํ ตํ ฐานํ อุปหนนฺติ อุปคจฺฉนฺตีติ อุปาหโน. อุปาหนา, อุปาหนํ รองเท้า, เครื่องนำไป, พาไป 

ถ้าลงการิตปัจจัยจะมีรูปเป็น ฆาตยติ. 
ในประโยคกรรมจะมีรูปเป็น หญฺญติ.

อาหนติ, อาหนฺติ. 
อาฆาโต ความผูกโกรธ. 
อาฆาตนํ ตะแลงแกง, สถานที่ฆ่า. 

ในกวิกัปปทุมโยชนากล่าวว่า วิ อา ปุพฺโพ พฺยาฆาเต. เช่น
พุยาหนฺติ, พฺยาหโต, พฺยาฆาโต. เป็นต้น.

อุหนติ, 
อุคฺฆาเตติ. 
อุคฺฆาเตตุวา. 
อุคฺฆาโต. สมุคฺฆาโต การถอนขึ้น. สมูหตา สีมา สํเฆน.

หนุเต, หนวติ. 

สัททนีติยังมีรูป หโนติ เป็น ตนาทิคณิกะ เหมือน ตโนติ, กโรติ อีกด้วย

หยติ สีฆํ คจฺฉติ กิลมตีติ วา หโย, โฆฏโก ม้า, หยา ต้นไม้ชนิดหนึ่ง.

ปหรติ. 
ปหาโร, ปหรณํ การประหาร, การตี. 
ปหารํ ทเทยฺย ปาจิตฺติยํ.

วิหรติ เอตฺถาติ วิหาโร วิหาร, ที่อยู่, สมาบัติ.

พฺยาหรติ. 
พฺยาหาโร การเล่า, การพูด.

อาหรติ พลายูนีติ อาหาโร อาหาร. 
อชฺฌาหรติ. อชฺฌาหริตพฺโพ.

ปริหรติ. 
ปริหาโร การใช้สอยประจำ, บริหาร, รักษา, หลีกเลี่ยง. 
ปริหริตุํ ปน น วฏฺฏติ.

นิหรติ, นีหรติ. 
นีหโต นำออก, ขับออก. 
นิหโต, นีหโต, นิหริตฺวา, นีหริตฺวา.

สํหรติ, 
ธนํ สํหริตฺวา.
สํหริตพฺพํ. 
สํหาโร การรวบรวม, การย่อ. 
ถ้าแปลง ห เป็น ฆ จะมีรูปเป็น สํฆรติ, สํฆริตพฺพํ. 

อปหรติ. 
อปหาโร การนำไปทิ้ง, ฉวยเอาไป.

อุปหรติ. 
เจติยสฺส อุปหารํ กโรติ.