พจนานุกรมธาตุ

หรติ, หรเต. 
หารี ผู้นำไป, ผู้น่าชอบใจ. 
ภารหาโร. 
รโชหรณํ. 
สพฺพโทสหโร ธมฺโม. 
หทยํ หัวใจ. 
มุตฺตาหาโร สร้อยไข่มุก. 
ภควโต จ สาสนสฺส ปติปกฺเข ติตฺถิเย หรตีติ ปาฏิหาริยํ ปาฏิหีรํ, ปาฏิเหรญฺจ ปาฏิหาริย์. 
เอกํ อิริยาปถพาธนํ อญฺเญ อิริยาปเถน วิจฺฉินฺทิตฺวา อปริปตนฺตํ อตฺตภาวํ หรติ ปวตฺเตติ เอตฺถาติ วิหาโร วิหาร, ที่ประทับ. 
อวหาโร การลักเอา.

หลติ ภูมึ กสฺสโก. 
หลิยเต กสิยเต อเนนาติ หลํ. 
ภูมึ ภินฺทนฺตํ มตฺติกา ขณฺฑํ หาเลติ จาเลตีติ วา หลํ, นงฺคลํ ไถ.

หลฺลตีติ หลฺลกํ, รตฺตโสคนฺธิกํ ดอกบัวแดง.

หสติ. 
หสนํ, หาโส. 
หสิตํ, วิหสิตํ, อติหสิตํ, อปหสิตํ. อุปหสิตํ การหัวเราะ. 
สิตํ บทนี้ ลบ ห.

หสฺสติ โลโก สุขา.

หสฺสติ. 
หสฺสิตวา, 
หฏฺโฐ, ปหฏฺโฐ. 
หสฺสติ กถํนีโจ, มิจฺฉา กโรตีติ อตฺโถ. 
โลมหฏฺฐชาโต.

ชหาติ, 
ชหีเต สตตํ คจฺฉตีติ หายโน ปี. 
กุญฺชรํ สฏฺฐิหายนํ. 
ชหติ, วิชหติ. 
อายุํ ชหตีติ หายโน, สํวจฺฉโร. 
หายนฺติ ย่อมเสื่อม, 
นิหียติ, 
นิหีนเสวี. 
หีโน, หีนโก คนเลว.

หิโนติ คจฺฉตีติ หโย ม้า. 
หิโนติ ปวตฺตติ ผลํ เอเตนาติ เหตุ. 
หิโนติ ปวตฺตตีติ หิงฺคุ, รามฏฺฐํ มหาหิงคุ์. 
หิโนติ ปรํ อุปตาเปตีติ หีโน. 
เหติ หีนตฺถมคมีติ หีโน คนเลว. 
หิโนติ วทฺธตีติ หิตํ ประโยชน์เกื้อกูล, ความเจริญ. 

พึงทราบว่าอุทาหรณ์เหล่านี้ ล้วนแปลง ณ จาก ณุ ปัจจัยเป็น น ทั้งสิ้น.

หิกฺกติ. 
หิกฺกา การสะอึก. 
หิกฺ อิติ กตฺวา กายติ สทฺทายเตติ วา หิกฺกา. 
ในคัมภีร์โลกียะยังกล่าวว่าเป็น หิกฺ บทหน้า เก ธาตุ ก็ได้.

หิกฺกยติ.

หิณฺฑติ, อาหิณฺฑติ. 
อาหิณฺฑนํ การเที่ยวไป. 
หิณฺฑิโร หิรฺฑีโร วา. 
สมุทฺทเผโณ คลื่นน้ำทะเล, ฟองน้ำทะเล.

หิรียติ หิรยิตพฺเพนาติ หิรี, หิริ ความละอาย, ชื่อเจตสิกธรรม. 
อหิริกํ จิตฺตํ.

หิลติ, เหลติ ตรุโณ ตรุณิยา. เหลา การร้องรำทำเพลงอย่างสนุกสนาน.

หิลาทติ, หิลาทเต จนฺทโน คตฺตํ. 
หิลาทนํ ความสบาย. 
หิลนฺโท.

หิลฺโลเลตีติ หิลฺโลโล. 
หิลฺโลลยติ วายุ ลตํ.

หิมฺพติ โลโก ปิตรํ.

หึสตีติ สีโห. (สีห ศัพท์นี้ ส กับ ห ให้อยู่กลับกัน. ลบพินทุ แล้วทำเป็นทีฆะ) 
วิหึสา, วิเหสา เหสา ปพฺพชิตานํ. 
หึเสติ, หึสยติ.

หิฬติ. 
หิฬา, หิฬิโต. 
ธาตุนี้มีในสัททนีติเท่านั้น

หิฬาทยติ. หิฬาทติ. 
ธาตุนี้มีมาในธาตุมัญชูสาแห่งเดียว.

หีเฬติ, หีฬยติ. 
หีฬนํ, หีลนํ, หีฬนา การนินทา, ติเตียน. 
หีเฬนฺโต เอวมาห.