พจนานุกรมธาตุ

ปุปฺผติ ปุปฺผํ ปุปฺผนํ ปุปฺผิตุํ ปุปฺผิตฺวา

ธาตุนี้ เป็นทั้ง สกมฺม อกมฺม - ส.

• ปุปฺผํ  นป. ดอกไม้.  ปุปฺผิโน ทุมา ต้นไม้ ท. มีดอก - ส.
• ปุปฺผนํ  กน. ความบาน, ความแย้ม (ของดอกไม้); ความเผล็ดดอก, ความมีดอก (ของต้นไม้).

ปุปฺผติ. 
ปุปฺผํ ดอกไม้, ประจำเดือนหญิง.
ปุปฺผนํ ความบาน

ปุพฺพติ

ปุพฺเพติ ปุพฺพยติ

ปุพฺเพติ, ปุพฺพยติ.

ปุพฺพติ ชเลน กุมฺภึ เจฏี. 
วณํ ปุพฺพติ ปูรตีติ ปุพฺโพ หนอง, เป็นหนอง.

• ปุมติ 
  สจฺจกิริยํ กตฺวา มุเขน ปุมิ ทำสัจกิริยาแล้ว เป่าด้วยปาก.  
  อปรํปิ อาหราเปตฺวา ปุมิตฺวา ให้นำลำไม้อ้อแม้อื่นอีก มาแล้ว เป่าแล้ว ชาอ. 1/171, 172=1/259 ไทยเป็น ธมิ-ธมิตฺวา.

แท้จริง ปุม ธาตุนี้ นับว่าหาที่ใช้ยากที่สุด พึ่งพบแห่งนี้แห่งเดียว.  
ปุม มีอรรถเสมอกับ ธม "ธโม ปุโม จ ธมเน" -ธม. ชาอ. ยุโรปนั้น แสดงปาฐะต่างโดยมากในคำบางคำ แต่ ปุมิ-ปุมิตฺวา ในที่นี้ หาได้แสดงปาฐะต่างเลย
ดังนั้นเป็นที่เข้าใจว่าฉบับที่ไปถึงยุโรปเหมือนกันทุกฉบับ.

ปุรติ ปุรํ ปุรี อวาปุรติ อวาปุรณํ

• ปุรํ ปุรี  นป. อิ. บุรี, พระนครหลวง, เมืองหลวง.
  ศัพท์เป็นชื่อของพระนครหลวง คือ นครํ ปุรํ ปุรี ราชธานี - ส.
• อวาปุรติ  ก. เปิด [อว+อา+ปุร]. 
  อา. อวาปุเรตํ อมตสฺส ทวารํ จงเปิดประตูแห่งพระนิพพานนั้น - ส.
• อวาปุรณํ  น. ลูกกุญแจ, ลูกดาล, 'เครื่องเปิด, เครื่องไข.' 
  วิ. อวาปุรนฺติ วิวรนฺติ ทฺวารํ เอเตนาติ อวาปุรณํ. 
  อา. อวาปุรณํ อาทาย คจฺฉติ ถือลูกกุญแจ หรือ ลูกดาลไป - ส.

ปุรติ อคฺเค คจฺฉตีติ ปุริโส. 
ปุริยเต อภิมุขํ คมิยเต ปธานตายาติ ปุรํ ปุรี วา เมือง, บุรี. 
อวาปุรติ ไปข้างหน้า

ปุลติ

ปุลติ วิปุลํ เวปุลฺลํ

• วิปุลํ  ค. วิบูล, ไพบูล 'ใหญ่ยิ่ง' [วิ+ปุล].
• เวปุลฺลํ  ภน. ไพบูลย์, ความเป็นของไพบูล.

ปุลติ, โปลติ. 
วิปุลํ, ปุลินํ กองทราย, หาด ฯลฯ 
โปเลติ, โปลยติ ย่อมยิ่งใหญ่, ย่อมสูงขึ้น.

ปุลติ หึสตีติ ปุลินฺโท, สวโร คนป่า.

ปุลุสติ ปุโลสติ

โปสติ. 
โปสนํ ความงอกงาม. 
ปุสฺนาติ. ปุสฺสติ. 
โปเสติ ตนุมเนนาติ ปุจฺโฉ, วาธิ หาง. 
โปสยตีติ โปโส บุรุษ. ตถา ปุตฺโต บุตร.

ปุสฺนาติ. 
โปตฺถโก, โปตฺถํ, โปตฺถกํ หนังสือ, ผ้าป่าน. 
ปุกฺขรํ, โปกฺขรํ ดอกบัว, ร่างกาย, ปลายงวงช้าง.

โปเสติ โปสยติ.

ปุสติ โปโส โปสนํ

• โปโส  ป. มนุษย์ บุคคล, บุรุษ.
• โปสนํ  กน. ความงอกงาม. 
  อา. สมฺปีเฬ มม โปสนํ พึงเบียดเบียนความงอกงามของข้าพเจ้า - ส.

ปุสติ

โปสติ โปโส

• โปโส  (ดู ข้างต้น).

ปุสฺนาติ

โปเสติ โปสยติ เหตุ-โปสาเปติ โปสาปยติ

ปุสุนาติ โปตฺถํ โปตฺถโก-กํ

• โปตฺถํ โปตฺถโก-กํ  นป. ป. โปตถะ, โปตถก, ปุสต, ปุสตก, สมุด, คันถ, หนังสือ; 
  ผ้าทอด้วยปอหรือป่าน; การโบก, ฉาบ, ทา ด้วยดิน [จาก ปุส นี้ - สูจิ] (อ. 523-100).

* สูจิ เป็น เสฺนห เสจนปูรเณสุ.

ปุสฺสติ. 
ปุสฺโส แตงชนิดมีรสขม.

โปสติ. 
โปสิตฺวา.