สนฺท

อรรถของธาตุ
ปสวเน

ไหลออก, ไหลไป, หลั่งไหล, วิ่งไป

ตัวอย่าง

สนฺทติ อภิสนฺโท นิสฺสนฺโท สนฺทนํ สํสนฺทนํ-นา สนฺทโน

  • สนฺทติ  อา. อุทกํ สนฺทติ น้ำไหลไป - ส.
  • อภิสนฺโท นิสฺสนฺโท =วิปาโก วิบาก, ผล 'ไหลออกจากเหตุ,' มหนฺโต ปุญฺญาภิสนฺโท ผลแห่งบุญใหญ่ - ส.
  • สํสนฺทนํ-นา  นป. อิ. สังสนทนา* 'ความไหลไปพร้อมกัน หรือด้วยกัน,' ความรวมกัน, ระคนกัน, คลุกเคล้ากัน; ความเทียบเคียงกัน สอบกัน [สํ+-สนฺท] 
    อา. ติลเตเลน สํสนฺทิตฺวา ระคนหรือเคล้าด้วยน้ำมันงา (ธรรมบท อ. 5/26). 
    อตฺตโน มนฺตํ สพฺพญฺญุตญาเณน สํสนฺเทติ เทียบมนต์ของตนกับสัพพัญญุตญาณ (ธรรมบท อ. 4/576). 
    ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา ถามเพื่อสอบสิ่งที่ตนเห็น. 
    ปณฺฑิเตหิ สทฺธี สํสนฺทนตฺถาย เพื่อสอบกับนักปราชญ์ ท.  
    ปุจฺฉา มี 5 คือ
    1. อทิฏโชตนาปุจฺฉา ถามเพื่อให้กระจ่างในสิ่งที่ตนยังไม่เห็น
    2. ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา ถามเพื่อสอบสิ่งที่ตนเห็นแล้ว
    3. วิมติจฺเฉทนาปุจฺฉา ถามเพื่อตัดสงสัย
    4. อนุมติปุจฺฉา ถามเพื่อได้รับอนุมัติ
    5. กเถตุกามฺยตาปุจฺฉา ถามโดยใคร่จะกล่าวเอง (ปปญฺจสูทนี 2/451-2 และที่อื่นๆ).
  • สนฺทโน  ป. รถ, 'วิ่งไป'. 
    อา. สหสฺสยุตฺตํ อภิรุยฺห สนฺทนํ ขึ้นสู่รถอันเทียมด้วยม้า 1,000 ตัว (สุธาโภชนชาตก).

* ที่จะคำนี้เอง ที่มามีความหมายในภาษาไทยว่า เจรจากัน พูดกัน ผู้รู้มักใช้ว่า สังสันทนา เพื่อให้รูปไม่เลือน เลื่อนแต่ความ   คนสามัญมักใช้ว่า สั่งสนทนา แต่ในที่สุดทั้ง สัง และ สั่ง หายไป เหลือแต่ สนทนา  อย่างไรก็ดี คำสนทนานี้ ถ้าจะถือว่าเป็นบาลี ควรบัญญัติว่าเป็นบาลีกลาย ซึ่งกลายทั้งรูปทั้งความ ไม่ใช่บาลีแท้ เพราะบาลีไม่มีรูปซึ่งมีความหมายเช่นนั้น (ผู้แต่ง).

หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
346
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.