ไหลออก, ไหลไป, หลั่งไหล, วิ่งไป
อรรถของธาตุ
ปสวเน
ตัวอย่าง
สนฺทติ อภิสนฺโท นิสฺสนฺโท สนฺทนํ สํสนฺทนํ-นา สนฺทโน
- สนฺทติ อา. อุทกํ สนฺทติ น้ำไหลไป - ส.
- อภิสนฺโท นิสฺสนฺโท =วิปาโก วิบาก, ผล 'ไหลออกจากเหตุ,' มหนฺโต ปุญฺญาภิสนฺโท ผลแห่งบุญใหญ่ - ส.
- สํสนฺทนํ-นา นป. อิ. สังสนทนา* 'ความไหลไปพร้อมกัน หรือด้วยกัน,' ความรวมกัน, ระคนกัน, คลุกเคล้ากัน; ความเทียบเคียงกัน สอบกัน [สํ+-สนฺท]
อา. ติลเตเลน สํสนฺทิตฺวา ระคนหรือเคล้าด้วยน้ำมันงา (ธรรมบท อ. 5/26).
อตฺตโน มนฺตํ สพฺพญฺญุตญาเณน สํสนฺเทติ เทียบมนต์ของตนกับสัพพัญญุตญาณ (ธรรมบท อ. 4/576).
ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา ถามเพื่อสอบสิ่งที่ตนเห็น.
ปณฺฑิเตหิ สทฺธี สํสนฺทนตฺถาย เพื่อสอบกับนักปราชญ์ ท.
ปุจฺฉา มี 5 คือ- อทิฏโชตนาปุจฺฉา ถามเพื่อให้กระจ่างในสิ่งที่ตนยังไม่เห็น
- ทิฏฺฐสํสนฺทนาปุจฺฉา ถามเพื่อสอบสิ่งที่ตนเห็นแล้ว
- วิมติจฺเฉทนาปุจฺฉา ถามเพื่อตัดสงสัย
- อนุมติปุจฺฉา ถามเพื่อได้รับอนุมัติ
- กเถตุกามฺยตาปุจฺฉา ถามโดยใคร่จะกล่าวเอง (ปปญฺจสูทนี 2/451-2 และที่อื่นๆ).
- สนฺทโน ป. รถ, 'วิ่งไป'.
อา. สหสฺสยุตฺตํ อภิรุยฺห สนฺทนํ ขึ้นสู่รถอันเทียมด้วยม้า 1,000 ตัว (สุธาโภชนชาตก).
* ที่จะคำนี้เอง ที่มามีความหมายในภาษาไทยว่า เจรจากัน พูดกัน ผู้รู้มักใช้ว่า สังสันทนา เพื่อให้รูปไม่เลือน เลื่อนแต่ความ คนสามัญมักใช้ว่า สั่งสนทนา แต่ในที่สุดทั้ง สัง และ สั่ง หายไป เหลือแต่ สนทนา อย่างไรก็ดี คำสนทนานี้ ถ้าจะถือว่าเป็นบาลี ควรบัญญัติว่าเป็นบาลีกลาย ซึ่งกลายทั้งรูปทั้งความ ไม่ใช่บาลีแท้ เพราะบาลีไม่มีรูปซึ่งมีความหมายเช่นนั้น (ผู้แต่ง).
หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
346
ที่มา
ธป
Comments