ปาล

ปาเลติ ปาลยติ ปาลโก ปาลิโต ปาลนํ ปาลิ

• ปาลโก  ค. ผู้รักษา, ผู้เลี้ยง.
• ปาลนํ  กน. ความรักษา, ความเลี้ยง.
  ศัพท์เป็นปริยายของความรักษา คือ รกฺขนํ ตาณํ โคปนํ อวนํ ปาลนํ รกฺขา อาวรณํ คุตฺติ - ส.
• ปาลิ  อิ. บาลี. แปลได้ 3 นัย ;-
  1. พระบาลี คือ พระปริยัตติธรรม รักษาอรรถ; ดุจขอบสระใหญ่ เพราะรักษาน้ำคืออรรถไว้ภายใน 
     และอีกนัย แยก ป+อาลิ 'ระเบียบคำที่พุทธาทิบัณฑิตประกาศ' (ป=ปกาสิต) แปลง ล เป็น ฬ ได้บ้าง.*
  2. ขอบ, ปาก (ของสระเป็นต้น)  ดังบาลีว่า มหโต ตฬากสฺส ปาลิ ขอบของสระใหญ่.
  3. แถว, แนว, ลำดับ  ดังบาลีว่า ปาลิยา นิสีทึสุ นั่งเป็นแถว หรือ นั่งเป็นระเบียบ - ส.

* ที่ปราชญ์โบราณเขียนเป็น ปาฬิ ก็โดยได้นัยจากตำราศัพทศาสตร์ ที่บอกให้แปลง ล เป็น ฬ ดังนี้.  ว่าทางเหตุผลก็อาจเป็นว่า ปาลิ เป็นคำธรรมดา เมื่อเป็นชื่อของพระปริยัตติธรรม คือพระพุทธพจน์ ก็แปลงเป็น ฬ เสีย หมายให้เป็นที่เคารพ หรือเป็นพิเศษ คล้ายคำ อฏฺฐกถา ซึ่งที่จริงก็ อตฺถกถา นั่นแล แต่แปลงเป็น ฏฺฐ เสีย ก็เพื่อให้เป็นพิเศษแปลกจากคำธรรมดา ซึ่งในบัดนี้ก็ยังใช้เช่นนั้น เทียบในภาษาอังกฤษ คำที่เป็นอสาธารณนาม เขาก็ใช้อักษรใหญ่เหมือนกัน. แต่ปราชญ์ชาวตะวันตกนิยมใช้ตามรูปเดิม คือ ปาลิ ถึงได้แต่งดิกชันนารี เรียกว่า Pali Dictionary เป็นต้น; ปราชญ์ในเมืองไทยก็อนุโลมตาม จึงกลับใช้เป็น ปาลิ เพื่อให้สม่ำเสมอกัน หรือที่เรียกว่าเป็นแบบสากล แลก็ไม่ควรกลับใช้เป็น ปาฬิ อีก (ผู้แต่ง).