อุจ

อุจฺจติ โอโก อูกา อุกฺกา

• โอโก โอก หมาย 2 นัย:-
  1. น้ำ '=อุทกํ' ดังบาลีว่า โอกปุณฺเณหิ จีวเรหิ มีจีวร ท. ชุ่มด้วยน้ำ.
  2. ที่อยู่, ที่อาศัย '=อาวาส' ดังบาลีว่า วาริโชว ถเล ขิตฺโต โอกโมกตมุพฺภโต* ดุจปลาเขายกขึ้นจากที่อยู่คือน้ำ หรือจากน้ำเป็นที่อยู่แล้ว โยนขึ้นบก - ส.
• อูกา เหา, เล็น '=สีเส นิพฺพตฺตกิมิวิเสโส' - ส.
• อุกฺกา แปลหลายนัย:-
  1. คบเพลิง, โคม, ตะเกียง 'ทีปิกา' ดังบาลีว่า อุกฺกาสุ ธาริยมานาสุ เมื่อคบเพลิง ท. อันเขาถืออยู่.
  2. เตาถ่าน (สำหรับหลอมทอง) '=องฺคารกปลฺลํ' ดังบาลีว่า อุกฺกํ พนฺธิตฺวา อุกฺกามุขํ อาเลเปยฺย** ผูกเตาแล้ว (คือจัดแจงเตาแล้ว) ติดไฟสุมปากเบ้า.
  3. เตาช่างเหล็ก '=กมฺมารุทฺธนํ'  ดังบาลีว่า กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา อนฺโต ฌายติ โน พหิ ดุจเตาช่างเหล็กย่อมไหม้ภายใน ภายนอกไม่ไหม้.
  4. ความเร็วของลมอย่างหนึ่ง ซึ่งเรียกว่าอุกกาบาต '=วาตเวโค'  ดังบาลีว่า เอวํวิปาโก อุกฺกาปาโต ภวิสฺสติ อุกกาบาตจักมีผลอย่างนี้.
  5. เบ้า (สำหรับหลอมโลหะ) '=มูสา'  ดังบาลีว่า สณฺฑาเสน ชาตรูปํ คเหตฺวา อุกฺกามุเข ปกฺขิปติ คีบทองคำด้วยคีมแล้ว หย่อนลงในปากเบ้า - ส.

* พระบาลีขุททกนิกาย 25/19 เป็น โอกโมกตอุพฺภโต.
** เป็น อาลิมฺเปยฺย ก็มี.