เพาะ, ปลูก; หว่าน; ปักไว้, ตั้งไว้ (เป็นอาทิ)
อรรถของธาตุ
โรปนาทีสุ
ตัวอย่าง
- โรเปติ การิต-โรปาเปติ
อุยฺยาเน มิคานํ นิวาปติณํ โรเปตฺวา ปลูกผักหญ้าเพื่อฝูงมฤค ในพระอุทยาน ชาอ. 1/228.
มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ ปลูกเองบ้าง ให้ผู้อื่นปลูกบ้าง ซึ่งต้นไม้เพื่อมาลัย หรือ ต้นไม้เพื่อเป็นเครื่องประดับ ธมฺอ. 4/479. (วจฺฉ=รุกฺข).
สูลานิ โรเปนฺติ (มนุษย์ ท.) ปักหลาวไว้ (เพื่อฆ่าเนื้อ) ชาอ. 1/218. - โรปน นป. โรปนา อิ. [จาก โรเปติ] ความเพาะ-ปลูก-หว่าน.
วณํ อาลิมเปยฺย ยาวเทว โรปนตฺถาย พึงทาแผล เพียงเพื่อประโยชน์แก่อันปลูกเนื้อ คือ เพื่อให้เนื้องอก-เพื่อให้แผลหาย สํ. 4/177=4/219 แต่ไทยเป็น เสวนตฺถาย เห็นจะผิด เพราะไม่ได้ความ. - โรปิม นป. (รุกฺขชาต) ที่ปลูก. มนุสฺสานํ อุปโภคปริโภคํ โรปิมํ โรปิมะ ที่เป็นเครื่องใช้สอยแลเครื่องบริโภค ของเหล่ามนุษย์ วิน. 3/108.
- โรปิต [จาก โรเปติ] กค. เพาะ-ปลูก-หว่านแล้ว. โรปิตหริตฏฺฐาน, อสญฺชาตโรปิต วินอ. 2/538.
- อาโรเปติ [อา+รุป] ก. 'ปลูกขึ้น,' ยกขึ้น, พยุงขึ้น.
โทสํ อาโรเปตวา ทรงยกโทษขึ้นแล้ว ธมฺอ. 3/451.
เต ยานกํ อาโรเปตฺวา พยุงท่าน (บิดามารดา) ขึ้นยานน้อยแล้ว ธมฺอ. 5/61. - อาโรปิต [จาก อาโรเปติ] กค. ยกขึ้นแล้ว.
อาโรปิโต เต วาโท ความว่า-ติ-ตำหนิท่าน อันเรายกขึ้นแล้ว คือเราตำหนิท่าน ที. 1/10-11, อ. แก้ฟุ่มเฟือยว่า =มยา ตว วาเท โทโส อาโรปิโต โทษในวาทะของท่าน อันเรายกขึ้นแล้ว 1/120. - อภินิโรปน นป. อภินิโรปนา อิ. [อภิ+นิ+รุป] ความยกขึ้นเฉพาะ, ความยกขึ้น … เจตโส อภินิโรปนา ความยกจิตขึ้น ได้แก่ความดำริ (=วิตกฺโก) ธมฺมสงฺคณิ 11.
- โอโรเปติ [โอ+รุป] ก. 'ปลูกลง,' นำลง, โกน, ตัด.
โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุํ นขญฺจ โกนผมแลหนวดแลตัดเล็บแล้ว ชาอ. 10/80. - โอโรปน [จาก โอโรเปติ] นป. ความปลงลง-นำลง-โกน-ตัด
ตุมฺหากํ เกโสโรปนตฺถาย นหาปิตํ อาเนสฺสามิ ข้าพเจ้าจักนำช่างตัดผมมา เพื่อประโยชน์จะปลง-โกนผมของท่าน ท. (เกส+โอโรปน) ธมฺอ. 3/431. - โวโรเปติ [วิ ลบ อิ เหลือ ว+อว หรือ โอ เป็น โว+รุป. เทียบ โว ในคำ โวฏฺฐพฺพน ดู ธาตุปฺ. เล่มก่อน]
ก. ปลง คือ ฆ่า, ตัดชีวิต. (ที่มี วิ นำนี้ ใช้ในอรรถว่า ฆ่า อย่างเดียว แลมี ชีวิตา ประกอบ ยังไม่พบอรรถอื่น)
สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปยฺย (ภิกษุ) พึงจงใจ ปลงสัตว์จากชีวิต วิน. 2/352. หรือ ชีวิตา โวโรเปยฺย แปลว่า ฆ่า ทีเดียว. - โวโรปิต [จาก โวโรเปติ] กค. ปลงแล้ว (หมาย ฆ่า เช่นเดียวกับข้างบน)
เกนิเม อาวุโส กากา ชีวิตา โวโรปิตา อาวุโส กาก์เหล่านี้ ใครปลงจากชีวิต หรือฆ่าแล้ว วิน. 2/352.
(ธาตุนี้มีที่ใช้มากนัก ชักมาพอสมควร).
หมวดธาตุ
จุร (เณ ณย)
ที่มา
ธป
Comments