'ไม่ตั้งลง,' หมุน, ปั่น, หัน
อรรถของธาตุ
อนวฏฺฐาเน
ตัวอย่าง
- ภมติ การิต-ภเมติ
มา เต กามคุเณ ภมสฺสุ จิตฺตํ จิตของท่านจงอย่าหมุนไปในกามคุณ
ภมสฺสุ=ภมตุ ธมฺอ. 8/514-16. - ปริพภมติ [ปริ+ภมุ] ก. หมุนรอบ,' ซวดเซ, เซไปเซมา.
กมฺปมาโน ปริพฺภมติ สั่นอยู่ แลซวดเซไป ชาอ. 5/80. - ปริพฺภเมติ [ปริ+ภมุ] ก. การิต. ให้หมุนรอบ.
อมนุสฺโส อโยกูฏํ ปริพฺภเมตฺวาน ท้าวสักกะยังค้อนเหล็กให้หมุนรอบๆ แล้ว.
อมนุสฺโส อ. แก้ว่า สกฺโก เทวราชา ชาอ. 6/154=10/134 ไทยเป็น ปริพฺภมิตฺวา เป็น กตฺตุ. - ภนฺต [จาก ภมติ] กค. หมุนแล้ว.
รถํ ภนฺตํว ธารเย พึงยั้ง (ความโกรธ) ดุจ (รั้ง) รถอันหมุนแล้ว. ภนฺต=อติเวเคน ธาวนฺต ธมฺอ. 6/267. - ภมร ป. แมลงผึ้ง, แมลงภู่. อช. 636. [ภม-อรปัจจัย สูจิ).
- วิพฺภมติ [วิ=ภมุ] ก. 'หันกลับ, โบราณว่า หมุนไปผิด,' สึก (กิริยาที่บรรพชิตปริวัตรจากเพศ).
โส วิพฺภมิตฺวา เคหํ ปาวิสิ ภิกษุนั้นสึกแล้ว เข้าไปบ้านเรือนแล้ว,
แล อุกฺกณฺฐิตฺวา วิพฺภมิ กระสันแลสึกแล้ว ธมฺอ. 2/268-9. - วิพฺภนฺต [จาก วิพฺภมติ] กค. 'หมุน-หันไปต่างๆ,' กวัดแกว่งแล้ว: สึกแล้ว.
สมฺพหุลา ภิกฺขู … วิพฺภนฺตจิตฺตา ภิกษุ ท. มากมาย มีจิตกวัดแกว่งแล้ว สํ. 1/83.
วิพฺภนฺโตติ สาสนโต จุโต. วิพฺภนฺต ได้แก่เคลื่อนจากสาสนา-สึก วินอ. 3/47: - ปธานวิพฺภนฺต [ปธาน+วิพฺ-] กค. หันกลับจากความเพียรแล้ว, เลิกเพียรแล้ว, หยุดเพียรแล้ว,
ปธานวิพฺภนฺโตติ ปธานโต วิพฺภนฺโต ภฏฺโฐ ปริหีโน ฯ วินอ. 3/18.
หมวดธาตุ
ภู (อ)
ที่มา
ธป
Comments