'ไหวนิดหน่อย,' สั่น, เคลื่อน; เต้นตุบๆ, เขม่น*
อรรถของธาตุ
กิญฺจิจลเน
ตัวอย่าง
* เช่นใน เวสฺสนฺตรชาดก กัณฑ์มัทรี ทกฺขิณกฺขิ จ ผนฺทติ และตาขวาก็เขม่น.
- ผนฺทติ การิต-ผนฺทาเปติ
เตน ปกฺขี น ผนฺทติ เพราะฉะนั้น นกจึงไม่ไหวไม่เคลื่อน ผนฺทติ=จลติ ชาอ. 3/312. - ผนฺทน [จาก ผนฺทติ] ค. แล นป. ไหว, เคลื่อน, สั่น; ความไหว-เคลื่อน-สั่น.
ผนทนํ จปลํ จิตฺตํ จิตไหวโคลง ธมฺอ. 2/252. - วิปฺผนฺทมาน [วิ+ผทิ] กค. 'ไหวไปต่างๆ,' ดิ้นรนอยู่.
รูปาทีสุ อารมฺมเณสุ วิปฺผนฺทมานํ ดิ้นรนไปในอารมณ์มีรูปเป็นต้น ธมฺอ. 2/252. - ผนฺทนา [จาก ผนฺทติ] อิ. ความไหว, ความเคลื่อน, ความเต้นตุบๆ.
สวิญฺญาณกกายสฺส อิญฺชนา จลนา ผนฺทนา สุตตนิปาตอ. 1/332 (อิญฺ. จล. ผน. ความเหมือนกันทั้ง 3 ศัพท์). - ปริผนฺทติ [ปริ+ผทิ] ก. 'ไหวรอบ,' ดิ้น, ดิ้นรน. วาริโช วิย ปริผนฺทติ (จิต) ดิ้นดังปลา ธมฺอ. 2/252-3-4.
(ธาตุนี้ ยังมีที่ใช้อีกมาก).
หมวดธาตุ
ภู (อ)
ที่มา
ธป
Comments