หวาด, สะดุ้ง, ตกใจ
อรรถของธาตุ
อุพฺเพเค
ตัวอย่าง
- ตสติ
เย ถาวรา เย เจ ตสนฺติ โลเก สัตว์เหล่าใด เป็นผู้มั่นคง แลเหล่าใดย่อมหวาด ในโลก (สุตฺตนิปาต ยุโรป 394)
ไทยเป็น เย ถาวรา เย จ ตสา สนฺติ โลเก ขุ. 1/327. - ตส ค. ผู้หวาด, ผู้สะดุ้ง.
เย เกจิ ปาณภูตตฺถิ ตสา วา ถาวรา วา อนวเสสา
สัตว์มีชีวิต เหล่าใดเหล่าหนึ่ง ผู้หวาดก็ดี ผู้มั่นคงก็ดี ไม่เหลือ-ทั้งหมด มีอยู่ ขุ. 1/12,
อ. (275) แก้ว่า ผู้หวาด ได้แก่ปุถุชน ผู้มั่นคง ได้แก่พระอริยะ. - ตสิต กค. หวาดแล้ว, สะดุ้งแล้ว,
อุพฺพิคฺคา ตสิตา ภีตา ชาอ. 1/43. - อุตฺตสติ [อุ+ตส] ก. หวาด, สะดุ้ง.
น มํ โกจิ อุตฺตสติ นปิ ภายามิ กสฺสจิ ใคร ๆ ไม่ต้องหวาดเรา แม้เราก็ไม่ต้องกลัวใคร ชาอ. 1/74. - อุตฺตสฺต [อุ+ตส] กค. หวาดแล้ว, สะดุ้งแล้ว.
อุตฺตสฺตภิกขุํ อารพฺภ ชาอ. 2/269, ต้นฉบับเป็น อุตฺตสต (เรียงตัว ไม่มีจุดที่ตัว ส) เข้าใจว่าพลาด เทียบ อุตฺรสฺต. ในที่นี้ ยุโรปเป็น อุตฺตสนภิกฺขุ ถ้าเช่นนี้ ได้ศัพท์ "อุตตสน ค. ผู้หวาด, ผู้สะดุ้ง" อีกศัพท์หนึ่ง. - อุตฺตาส [อุ+ตส] น. ความหวาด, ความสะดุ้ง.
อุพฺเพคอุตฺตาสภยาปนูทโน ผู้กำจัดซึ่งภัย คือความตกใจ แลความหวาด ที. 3/164. =อุพฺเพคภยสฺส เจว อุตฺตาสภยสฺส จ อปนูทโน ทีอ. 3/144. - อุตฺตาเสติ 1 [อุ+ตส] ก. การิต. ให้หวาด, ให้สะดุ้ง.
อตฺตโน ยกฺขานุภาเวน เต อุตฺตาเสตฺวา ยังชนเหล่านั้นให้สะดุ้ง ด้วยยักษานุภาพของตน ชาอ. 1/343. - อุตฺตาเสติ 2 [เหมือนอันต้น แต่เป็น กตฺตุ โดยทางอรรถ] ก. เสียบเป็น (คือ กิริยาที่ประหารชีวิตมนุษย์ ด้วยใช้หลาวเสียบ).
คจฺฉถ นํ สูเล อุตฺตาเสถ จงไปเอามันเสียบหลาวเสีย, สูเล อุตฺตาเสสุํ เสียบหลาวแล้ว. ชาอ. 2/398. - อุตฺตาสิต [จาก อุตตาเสติ 2] กค. เสียบเป็นแล้ว.
สูเล อุตฺตาสิโต อันเขาเสียบเป็นแล้ว บนหลาว หรือ เสียบหลาวแล้ว ชาอ. 2/397. - อุตฺตาสน [จาก อุตฺตาเสติ 2] นป. ความเสียบเป็น.
ยาว สูเล อุตฺตาสนํ. สุตฺตนิปาตอ. 1/75.
หมวดธาตุ
ภู (อ)
ที่มา
ธป
Comments