กปฺป

กปฺเปติ กปฺปยติ ปกปฺเปติ สํกปฺเปติ กปฺปิโต

กปฺโป (น.). [กปฺป ธาตุ] มีอุปสัคบ้าง ไม่มีบ้าง แปลได้หลายอย่าง:-

1. ดำริ, คิด ‘=วิตกฺก’  ดังบาลีว่า เนกุขมมสํกปฺโป อพฺยาปาทสํกปฺโป.
2. ทำให้ยิ่ง, จัดแจงยิ่ง ‘=อธิกวิธาน’  ดังบาลีว่า จีวเรปิ วิกปฺปํ อาปชฺเชยฺย.
3. เปรียบ, เช่น, เหมือน ‘=ปฏิภาค=สทิส’  ดังบาลีว่า สตฺถุกปฺเปน วต โภ สาวเกน สทฺธึ มนฺตยมานา น ชานิมฺหา.
4. นาม, ชื่อ, ชื่อที่ตั้ง ‘=ปญฺญตฺติ’  ดังบาลีว่า อิจฺจายสฺมา กปฺโป.
5. กาล, เวลา, สมัย ‘=กาล’  ดังบาลีว่า เยน สุทํ นิจฺจกปฺปํ วิหรามิ.
6. อายุอย่างสูงของคนในยุคนั้นๆ ‘=ปรมายุ’  ดังบาลีว่า อากงฺขมาโน อานนฺท ตถาคโต กปฺปํ ติฏฺเฐยฺย กปฺปาวเสสํ วา. 
7. กล่าว, พูด, บอก ‘=โวหาร’  ดังบาลีว่า อนุชานามิ ภิกฺขเว ปญฺจหิ สมณกปฺเปหิ ผลํ ปริภุญฺชิตุํ.
8. รอบด้าน ‘=สมนฺตภาว’  ดังบาลีว่า เกวลกปฺปํ เวฬุวนํ โอภาเสตฺวา.
9. เชื่อ, เชื่อถือ ‘=อภิสทฺทหน=สทฺธา’  ดังบาลีว่า สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท.
10. ตัด, โกน, ปลง ‘=เฉทน’  ดังบาลีว่า อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ.
11. สัมฤทธิผล, บังเกิดผล, บันดาลให้เป็นผล ‘=วินิโยค’  ดังบาลีว่า เอวเมว อิโต ทินฺนํ เปตานํ อุปกปฺปติ.
12. วินัยกรรม, ทำ หรือ ประพฤติตามที่บัญญัติไว้ ‘=วินัยกิริยา’  ดังบาลีว่า กปฺปกเตน อกปฺปกตํ สํสิพฺพิตํ โหติ.
13. เลส, เหตุนิดหน่อย ‘=เลส’  ดังบาลีว่า อตฺถิ กปฺโป นิปชฺชิตุํ หนฺทาหํ นิปชฺชามิ.
14. กัปเป็นระหว่างๆ, อันตรกัป ‘=อนฺตรกปฺป’  ดังบาลีว่า อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ สงฺฆเภทโก กปฺปํ นิรยมฺหิ ติฏฺฐติ.
15. ตัณหา, ทิฏฐิ, กิเลส, ความชั่ว ‘=ตณฺหา, ทิฏฺฐิ’  ดังบาลี ตณฺหากปฺโป ทิฏฺฐิกปฺโป.
16. อสงไขยกัป, กัปนับไม่ถ้วน ‘=อสงฺเขยฺยกปฺป’  ดังบาลีว่า อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ วิวฏฺฏกปฺเป.
17. มหากัป, กัปใหญ่ ‘=มหากปฺป’ ดังบาลีว่า จตฺตารีมานิ ภิกฺขเว กปฺปสฺส อสงฺเขยฺยานิ.
18. กำหนด, ประมาณ, วัด, หมาย ‘=วิกปฺป’  ดังบาลีว่า กปฺปติ ทฺวงฺคุลกปฺโป - ส.
    สํกปฺโป สํกปฺปนํ (น.) ดำริ, คิด, นึก, พิจารณา, ใคร่ครวญ [สํ+กปฺป].
    วิกปฺโป (น.) กำหนด, ประมาณ, วัด หมาย; เก็บไว้, มอบไว้, ฝากไว้ [วิ+กปฺป].
    กปฺปโก (น.) ช่างตัดผม, ช่างกัลบก [กปฺป-เฉทเน ณฺวุ ปัจ - สูจิ]