สุ

อรรถของธาตุ
สวเน

ฟัง, สดับ

ตัวอย่าง

สุโณติ สุณาติ สุณํ สุณนฺโต สุณิตฺวา สุตฺวา 
ปฏิสฺสุณิ ปจฺจสฺโสสิ อสฺโสสิ โสสฺสติ สุสฺสูสติ สุสฺสูสํ 
สาวโก โสโต โสตํ สวนํ สุตํ สุติ สุตวา โสโณ 
การิต-สาเวติ สาวยติ กมฺม-สุยฺยติ สูยติ

  • ปฏิสฺสุณิ ปจฺจสฺโสสิ  ก. รับคำ, ตอบรับ, รับรอง, เห็นด้วย [ปฏิ+สุ]  รูปนาม ปฏิสฺสโว.
  • อสฺโสสิ  ก. ได้ฟังแล้ว (อ ต้นธาตุ).
  • โสสฺสติ  '=สุณิสฺสติ' จักฟัง (ภวิ.).
  • สุสฺสูสํ  ส. แสดงว่า เป็นลักษณะแห่ง อพฺภาโส ซ้ำกัน, ซ้อนสองชั้น คือ ธาตุ สุ 2 ตัวซ้อนกัน เท่ากับ 'ฟังฟัง'  หมายความว่าฟังอย่างตั้งใจจริง, ฟังอย่างดีที่สุด, ฟังโดยมีความเชื่อถือ ไม่สักแต่ฟังเฉยๆ   เทียบ มุนิ-ปราชญ์ มุนิมุนิ=จอมปราชญ์ (ดู มุน).  สุสฺสูสา ภริยา เมียผู้เชื่อฟัง, เชื่อถ้อยฟังคำ.
  • สาวโก  สาวก, ศิษย์, 'ฟังคำสอน' 
    วิ. ครูนํ โอวาทํ สุณาตีติ สาวโก.  ศัพท์ที่เป็นปริยายกัน คือ สาวโก อนฺเตวาสิโก สิสฺโส - ส.
  • โสโต โสต แปลได้หลายนัย:-
    1. โสต, หู  
      ดังบาลีว่า โสตายตนํ. โสตธาตุ. โสตินฺทริยํ.
    2. โสตวิญญาณ ความรู้ทางหู  
      ดังบาลีว่า โสเตน สทฺทํ สุตฺวา.  (ข้อ 1 หมายเฉพาะ มํสโสต อวัยวะที่มีหน้าที่ฟัง ไม่เกี่ยวกับความรู้สึก ดุจคนหลับมีมํสโสตคงที่ แต่วิญญาณลงสู่ภวังค์ จึงไม่สำเร็จการได้ยิน.  ข้อ 2 หมายวิญญาณซึ่งแล่นทางหู).
    3. ทิพยโสตญาณ  ความรู้พิเศษชนิดหนึ่งเกิดในจิต ให้สำเร็จดุจได้ยินด้วยโสตทิพย์ (โสตทิพย์ เป็นของเทพดา) อย่างเดียวกับ ทิพยจักษุญาณ ซึ่งเป็นวิทยาของท่านผู้บรรลุอภิญญา  
      ดังบาลีว่า ทิพฺพาย โสตธาตุยา.
    4. กิเลส  
      ดังบาลีว่า ยานิ โสตานิ โลกสฺมึ.
    5. สายน้ำ, กระแสน้ำ  
      ดังบาลีว่า  อทฺทสา โข ภควา มหนฺตํ ทารุกฺขนฺธํ โสเตน วุยฺหมานํ.
    6. พระอริยมรรค  
      ดังบาลีว่า อริยสฺเสตํ อาวุโส อฏฺฐงฺคิกมคฺคสฺส อธิวจนํ ยทิทํ โสโต.
    7. จิตฺตสนฺตติ ความสืบต่อแห่งจิต  
      ดังบาลีว่า ปุริสสฺส จ วิญฺญาณโสตํ ปชานาติ อุภยโต อพฺโภจฺฉินฺนํ* อิธ โลเก ปติฏฺฐิตญฺจ ปรโลเก ปติฏฺฐิตญฺจ - ส.
  • สุตํ  สุต แปลได้หลายนัย:- (มีอุปสัคนำบ้าง ไม่มีบ้าง).
    1. ไป  
      ดังบาลีว่า เสนาย ปสุโต (ปสุโต=คจฺฉนฺโต)
    2. ปรากฏ, แจ่มแจ้ง  
      ดังบาลีว่า สุตธมฺมสฺส ปสฺสโต (สุต=วิสฺสุต).
    3. ชุ่ม, เปียก  
      ดังบาลีว่า อวสฺสุตา, อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส (อวสฺสุตสฺส=ตินฺตสฺส).
    4. ขยัน, ขวนขวาย  
      ดังบาลีว่า เย - ฌานปสุตา ธีรา (ปสุตา=อนุยุตฺตา).
    5. สร้างสม, ก่อสร้าง  
      ดังบาลีว่า ตุมฺเหหิ ปุญฺญํ ปสุตํ อนปฺปกํ (ปสุตํ=อุปจิตํ).
    6. เสียง, 'อารมณ์ที่ฟัง'  
      ดังบาลีว่า ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ.
    7. ฟัง, สดับ  
      ดังบาลีว่า พหุสฺสุโต สุตธโร สุตสนฺนิจโย - ส.
  • โสโณ  สุนัข, 'ฟังคำเจ้าของ'  
    วิ. สามิกสฺส วจนํ สุณาตีติ โสโณ.  
    ศัพท์เป็นชื่อของสุนัข คือ สุนโข สารเมยฺโย สูโน สุโณ กุกฺกุโร โสโณ สุวาโณ สุวาโน สาลูโร มิคฑํสโก สา สุนี เหล่านี้ สุนัขตัวผู้.  สุนขี กุกฺกุรี สี เหล่านี้ สุนัขตัวเมีย - ส.

* ในสัมปสาทนียสูตร ทีฆนิกาย 11/114 เป็น อพฺโพจฺฉินฺนํ ถูกกว่า  เพราะสุมังคลวิลาสินี ภาค 3/95 แก้ไว้ว่า อุภยโต อพฺโพจฺฉินฺนนฺติ ทฺวีหิปิ ภาเคหิ อจฺฉินฺนํ.

หมวดธาตุ
สุ (ณุ ณา อุณา)
คาถา/หน้า
437
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.