วณฺณ

วณฺเณติ วณฺณยติ วณฺโณ-วณฺณํ สุวณฺณํ สํวณฺณนา

• วณฺโณ วณฺณํ  วรรณ, พรรณ แปลได้หลายอย่าง:-
  1. สัณฐาน, ทรวดทรง  
     ดังบาลีว่า อยํ หิ มหนฺตํ สปฺปราชวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา.
  2. ชาติ, กำเนิด, หรือ กุลวคฺค แบ่งตระกูลเป็นพวกๆ  
     ดังบาลีว่า พฺราหฺมโณว เสฏฺโฐ วณฺโณ หีโน อญฺโญ วณฺโณ. จตฺตาโรเม โภ โคตม วณฺณา.
  3. รูป  
     ดังบาลีว่า ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคโต. วณฺโณ คนฺโธ รโส โอชา.
  4. เหตุ  
     ดังบาลีว่า … อถ เกน นุ วณฺเณน คนฺธเถโนติ วุจฺจติ.
  5. ประมาณ (ขนาด)  
     ดังบาลีว่า ตโย ปตฺตสฺส วณฺณา.
  6. คุณ, ความดีงาม  
     ดังบาลีว่า … สมณสฺส โคตมสฺส วณฺณา.
  7. ยกย่อง, ชมเชย  
     ดังบาลีว่า วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ.
  8. ทองคำ  
     ดังบาลีว่า วณฺณํ อญฺชนวณฺเณน กาลิงฺคสฺส วินิมฺหเส.
  9. เนินทราย, ทราย  
     ดังบาลีว่า อกิลาสุโน วณฺณุปเถ* ขนนฺตา.
  10. อักษร  
      ดังบาลีว่า วณฺณาคโม วณฺฺณวิปริยาโย.
  11. ผิว  
      ดังบาลีว่า สุวณฺณวณฺโณสิ ภควา. ฯเปฯ - ส.
• สุวณฺณํ  สุวรรณ แปลได้ 3 อย่าง:-
  1. ฉวิสมบัติ, ผิวงาม  
     ดังบาลีว่า ยํ หิ สุวณฺเณ ทุพพณเณ ... สุวณฺณตา สุสรตา.
  2. ครุฬ, นกชนิดหนึ่ง โบราณว่า นกกระไน (ในที่นี้คงไม่ได้หมาย ครุฑ)  
     ดังบาลีว่า กากํ สุวณฺณา ปริวารยนฺติ.
  3. ทองคำ  
     ดังบาลีว่า สุวณฺณวณฺโณ กาญฺจนสนฺนิภตฺตโจ - ส.

* มาในวณฺณุปถชาดก ชาตกฏฺฐกถาภาค 1/169  ไม่ว่าฉบับไทยหรือฉบับต่างประเทศเป็น วณฺณุปเถ ทั้งนั้น แต่เป็น วณฺณปเถ สมกับที่เป็น อา. ก็มี  วณฺณุ ก็แปลว่าทราย ดังในอภิธานัปปทีปิกาคาถา 663.