คละกัน, เจือกัน, ประสมกัน; ไป, ถึง, เป็นไป
อรรถของธาตุ
มิสฺสเน; คติยญฺจ
ตัวอย่าง
โยติ ยวติ อายุ อายวติ โยนิ ยุวา ยุวตี โยพฺพญฺญํ โยพฺพนํ
- อายุ อายุ [อา+ยุ] นัยหนึ่งว่า 'เจือกัน หรือ รวมกัน'
วิ. อายวนฺติ มิสฺสีภวนฺติ สตฺตา เอเตนาติ อายุ ฯลฯ.
ศัพท์เป็นปริยายของอายุ คือ ชีวิตํ อายุ ปาโณ.
ถ้าว่าตามอภิธรรมนัย เพิ่ม ฐิติ ยปนา ยาปนา ชีวิตินฺทฺริยํ ขึ้นอีก - ส. - โยนิ โยนิ, 'เจือกัน, ประสมกัน.'
วิ. ยวนฺติ เอตฺถ สตฺตา เอกชาติสมนฺวเยน อญฺญมญฺญํ มิสฺสกา โหนฺตีติ โยนิ.
โยนิ หมาย 3 นัย:-- กำเนิด
ดังบาลีว่า จตสฺโส นาคโยนิโย. - เหตุ
ดังบาลีว่า โยนิ เหสา ภูมิช ผลสฺส อธิคมาย. - โยนี (ของลับหญิง)
ดังบาลีว่า … โยนิชํ เปตฺติสมฺภวํ - ส. (อ. และ สูจิ ก็มี 3 นัยเท่านี้).
- กำเนิด
- ยุวา ชายหนุ่ม ยุวตี หญิงสาว.
- โยพฺพญญํ, โยพฺพนํ เยาวน์ หรือ เยาว์, ความเป็นคนหนุ่ม หรือสาว, รุ่นหนุ่มหรือรุ่นสาว [จาก ยุ นี้ แปลง อุ เป็น อุว - สูจิ].
ยังมีศัพท์ที่อาเทสจาก ยุว อีก 2 ศัพท์ คือ:-
กนิฏฺโฐ, กนิโย น้องชาย, 'หนุ่มกว่า' เล็กกว่า น้อยกว่า.
น้องสาว เป็น -ฐา, -ยา. [อาเทส ยุว เป็น กน และ อิฏฺฐ, อิย ปัจ. - สูจิ].
หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
373
ที่มา
ธป
Comments