มุน

มุนาติ โมนํ มุนิ

• โมนํ  โมน หมายความเป็น 2 นัย:-
  • =ญาณํ ความรู้ หรือปัญญา (โมเนยฺยปฏิปทาสงฺขาตํ มคฺคญาณโมนํ)  
    ดังบาลีว่า อหํ โมเนน โมนิสฺสํ เราจักรู้ได้ด้วยญาณ.
  • =ตุณฺหีภาโว ดุษณีภาพ, ความนิ่ง  
    ดังบาลีว่า น โมเนน มุนิ โหติ จะเป็นนักปราชญ์เพราะนิ่งก็หาไม่ - ส.
• มุนิ  มุนี, นักปราชญ์ 'ผู้รู้' 
  วิ. มุนาติ ชานาติ หิตาหิตํ ปริจฺฉินฺทตีติ มุนิ ฯลฯ 
  มุนิ เป็นธาตุนี้ก็ได้ เป็น มุ ธาตุ ก็ได้ (ดู มุ). 
  มุนิ เป็นชื่อของนักปราชญ์ทั่วไป ตั้งแต่ต่ำจนสูงสุด แม้ในศาสนาเป็นพระนามของพระพุทธเจ้าก็ได้ ดังคำของพระสารีบุตรว่า "มุนีติ วุจฺจติ ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ" 
  ถ้าใช้ซ้อนกัน เป็น มุนิมุนิ ต้องหมายปราชญ์อย่างเอกในโลก มีคนเดียวในศาสนา มุนิมุนิ เป็นพระนามพระพุทธเจ้าแท้ จะหมายแม้พระปัจเจกพุทธเจ้าก็ไม่ได้ แปลว่า จอมปราชญ์ - นัย ส. (เทียบใน สํสกฤต ราชราชา 'พระราชาของพระราชา' คือ ราชาธิราช หรือ เอมเปอเรอ emperor).