ทา

อรรถของธาตุ
ทาเน

ให้, ยกให้, ถวาย

ตัวอย่าง

ทายติ กมฺม-ทียติ
อา. ปุริโส ทานํ ทายติ บุรุษให้ทาน. ปุริเสน ทานํ ทียติ ทานอันบุรุษให้ - ส.

ยังมีคำ ทตฺโต อยู่คำหนึ่ง ซึ่งมาในคำว่า เทวทตฺโต พฺรหฺมทตฺโต พุทฺธทตฺโต เป็นอาทิ อันเป็นคำชื่อทั้งนั้น
เทวทตฺโต พระเทวทัตต์ 'อันเทพให้' นี้คืออาเทส ทินฺน เป็น ทตฺต เท่ากับ 'เทวทินฺโน.' แต่ที่ใช้เป็นกิริยาลอยตัว เช่น ทตฺโต-ตา-ต ไม่มีที่ใช้ในบาลีเลย ใช้ ทินโน-นา-นํ ทั้งนั้น เพราะฉะนั้น พึงทราบว่า ทตฺโต นี้ มาจากสักกตภาษา ในสักกตภาษานั้น มีคำ ทตฺโต ใช้ แต่ไม่มี ทินฺโน.

ส่วนบาลีมี ทินฺโน แต่ไม่มี ทตฺโต แม้ที่เป็นชื่อก็มี เช่น ธมฺมทินฺนา (นามพระเถรีรูปหนึ่ง). ทตฺต นั้น ถ้าจะให้คงเป็นรูปนั้น ในบาลีต้องเป็น ทตฺติย ดัง อา. เทวทตฺติยปตฺโต จ อสฺสโม สกฺกทตฺติโย บาตรอันเทพเจ้าให้ และอาศรมอันท้าวสักกะให้ - ส.

  • ทินํ นป. ทิน, วัน, กลางวัน [จาก ทา 'ให้' - โยชนาอภิธมฺมตฺถวิภาวินี ฏีกาสังคห*].
  • ทินกโร ป. ทินกร, อาทิตย์ 'ทำวัน' [ทิน+กร].

* นัย วิ. ในฏีกาสังคหะนั้นว่า เทนฺติ เอเตนาติ ทินํ สตฺตา ปรสฺส วตฺถุํ เทนฺตีติ อตฺโถ.

หมวดธาตุ
ทิว (ย)
คาถา/หน้า
428
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.