ให้เกิดสุข, เป็นสุข; ส่องสว่าง, สวยงาม
อรรถของธาตุ
หิลาทเน (สุขเน); ทิตฺติยญฺจ
ตัวอย่าง
จนฺทติ จนฺทโน-นํ จนฺโท
- จนฺทโน-นํ ป. นป. แก่นจันทน์ 'ให้เกิดสุข.'
ศัพท์เป็นชื่อของแก่นจันทน์ทั่วไป คือ จนฺทโน-นํ คนฺธสาโร มลยโช.
แก่นจันทน์เหลือง คือ สุวณฺณจนฺทนํ หริจนฺทนํ โคสีสจนฺทนํ.
แก่นจันทน์แดง คือ รตฺตจนฺทนํ - ส. - จนฺโท ป. พระจันทน์, 'ให้เกิดสุข' นัยหนึ่ง 'ส่องสว่าง.' แต่พระอรรถกถาจารย์กล่าวว่า 'ให้เกิดความพอใจ' คือ แปลงไปจาก 'ฉนฺท' ศัพท์ - ส.
ศัพท์เป็นชื่อของพระจันทร์ 28 คือ จนฺโท นกขตฺตราชา อินฺทุ โสโม นิสากโร จนฺทิมา มา นิสานาโถ โอสธีโส
นิสาปติ อุฬุราชา สสงฺโก หิมรํสี สสี ทฺวิชราชา สสธโร ตาราปติ หิมํสุ กุมุทพนฺธุ มิคงฺโก กลานิธิ สุธํสุ วิธู ปียูสรสฺมิ ขมากโร นกฺขตฺเตโส รชนีกโร สุพฺภสุ - ส.
ในศัพท์เหล่านี้ ศัพท์ ปียูสรสฺมิ นั้น แปลตามอักษรว่า 'รัศมีแห่งน้ำทิพย์.' เคยเห็นศัพท์ในสํสกฤตว่า ปียูษทฺยุติ, ปียูษภานุ, ปียูษมยูโข, ปียูษรุจิ เป็นต้น ว่า พระจันทร์, 'รัศมีแห่งน้ำทิพย์' ทั้งนั้น ซึ่งอาจถอดเป็นรูปบาลี ดังนี้ ปียูสชฺชุติ,-ภานุ,-มยูโข-รุจิ.
หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
343
ที่มา
ธป
Comments