'ให้ร้อนพร้อม,' อบควัน, รมควัน, จุด-เผาเครื่องหอม
อรรถของธาตุ
สนฺตาปเน
ตัวอย่าง
- ธูป ป. ธูป, เครื่องหอมสำหรับจุดเอาควันรม อช. 958.
สกลทสสหสฺสี โลกธาตุ … ปุปฺผธูปคนฺธปริวาสิตา หมื่นโลกธาตุทั้งสิ้น อบแล้วด้วยดอกไม้ ธูป และของหอม ชาอ. 1/82. - ธูปน นป. ความรมควัน, ความจุดธูป-เครื่องหอม; เครื่องหอม, เครื่องฉุน, เครื่องเทศ, 'เครื่องร้อน.'
อโลณกํ อธูปนํ … ยาคุํ ปาเยสิ ให้ดื่มข้าวต้ม ไม่เค็ม-ไม่มีเกลือ-จืด ไม่มีเครื่องเทศ-ไม่ได้ปรุงเครื่องเทศ ชาอ. 4/408.
อโลณนิทฺธูปนํ … ขาทนฺตาปิ แม้กินของจืดแลของไม่ได้ปรุงเครื่องเทศ ชาอ. 6/196. ยุโรปเป็น อโลณธูปนํ 4/336. - ธูปติ ก. อบควัน, รมควัน, พ่นควัน. (ชิลเดอรส ดิกชันนารี).
- ธูปายติ, ธูปยติ [จาก ธูป] แล ธูปายติ [ป+ธูป] ก. อบควัน, รมควัน, พ่นควัน.
ปธูปายติปิ ปชฺชลติปิ พ่นควันออก หรือ ทำให้เกิดควันกลุ้มบ้าง ลุก (เป็นไฟ) โพลงขึ้นบ้าง วิน. 5/3 ในที่นี้ ยุโรปเป็น ธูปายติ.
ปพฺพตกูฏานิ ธูปายนฺตานิ ยอดบรรพต ท. พ่นควันหอมอยู่ (บูชาพระโพธิสัตว์) ชาอ. 1/37=1/115 (มี 2 แห่ง) ไทยเป็น ธูมายนฺต ทั้งคู่.
ทุมฺมโน ปธูปาสิ วิน. 4/48.
ชอบกล เรื่องศัพท์ ธูปาย. ธูมาย. นี้ ธูปาย. ออกจาก ธูป ธาตุนี้ ธูมาย. ออกจาก ธุ=กมฺปเน ตามมติ สทฺทนีติ (ดู ธาตุปฺ. เล่มก่อน) ฉบับไทยโดยมากเท่าที่พบ เป็น ธูมาย. แทบทั้งสิ้น เป็น ธูปาย. บ้าง แต่น้อย. เช่นที่มีในเรื่อง มจฺฉริยเสฏฺฐี ธมฺอ. 3/323 ยุโรปเป็น ธูปายนฺต ธูปายิ. แต่ไทยเป็น ธูมายนฺต ธูมายิ โบราณแปลว่า บังหวนควัน หรือทำให้เกิดควัน. แต่ที่เหมือนกันทั้งยุโรปทั้งไทยก็มี เช่นในเรื่อง ท้าวสักกะหลอกถวายบิณฑบาตแก่พระมหากัสสป ธมฺอ. 3/372 ว่า อกฺขีนิ เม ธูมายนฺติ ตา ท. ของข้าพเจ้าย่อมมืดมัว เป็น ธูมา. ทั้งไทยทั้งยุโรป. - ธูปายิต, ธูปิต, ปธูปายิต, ปธูปิต กค. เป็นควันแล้ว, กลุ้มเป็นควันแล้ว, รมควันแล้ว, พุ่งเป็นควันกลุ้มแล้ว …
กิสฺส ธูปายิโต สัตวโลกกลุ้มเป็นควัน เพราะอะไร? อิจฺฉาธูปายิโต กลุ้มเป็นควันเพราะความปรารถนา สํ. 1/52.
หมวดธาตุ
ภู (อ)
ที่มา
ธป
Comments