กร

อรรถของธาตุ
กรเณ

ทำ

ตัวอย่าง

ปกโรติ อุปกโรติ ปฏิกโรติ ปฏิสงฺขโรติ สงฺขาโร ปริกฺขาโร ฯเปฯ

(ธาตุนี้ ตั้งแยกมาจากธาตุต้น เพื่อให้เห็นเฉพาะที่ประกอบด้วย อุปสัค นิบาต)

  • ปกโรติ  ก. 'ทำทั่ว,' แต่งขึ้น, ปรุงขึ้น, ร้อยกรอง [ป+กร]  รูปนาม ปกรณํ ปกรณ์, คัมภีร์.
  • อุปกโรติ  ก. อุดหนุน, เกื้อกูล, อุปการ [อุป+กร]. รูปนาม อุปกาโร อุปกรณํ.
  • ปฏิกโรติ  ก. ตอบแทน, 'ทำคืน' [ปฏิ+กร] รูปนาม ปฏิกาโร.
  • ปฏิสงฺขโรติ  ก. ซ่อมแซม, ทำให้ดีดังเก่า [ปฏิ+สํ+กร] รูปนาม ปฏิสงฺขรณํ ปฏิสังขรณ์ 'กลับแต่งขึ้น.'
  • สงฺขาโร  น. สังขาร, 'ปรุงขึ้น, แต่งขึ้น' [สํ+กร]. 
  • ปริกฺขาโร  น. บริกขาร, 'ทำรอบ' '[ปริ+กร] แปลได้ 3 อย่าง:-
    1.  คู, 'เครื่องล้อม' '=ปริวาโร' ดังบาลีว่า นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขิตฺตํ แวดล้อมเป็นอย่างดี (ครบครัน) ด้วยเครื่องแวดล้อมเมือง ท. 
    2. เครื่องประดับ, อลังการ '=อลงฺกาโร' ด้งบาลีว่า รโถ เสตปริกฺขาโร รถมีเครื่องประดับขาว. 
    3. เครื่องใช้เล็กๆ น้อยๆ ของบรรพชิต เช่นบาตร เป็นต้น (หรือดังที่เรียกว่า บริกขาร 8 คือ สบง จีวร สังฆาฏิ บาตร มีดตัดเล็บ เข็ม รัดประคด ผ้ากรองน้ำ) '=สมภาโร' ด้งบาลีว่า ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา สมุทาเนตพฺพา* บริกขารสำหรับชีวิต อันบรรพชิตควรรวบรวมไว้ - ส.

* สมุทาเนตพฺพาติ สมาหริตพฺพาติ อตฺโถ.

หมวดธาตุ
ตน (โอ ยิร)
คาถา/หน้า
460
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.