กร

ปกโรติ อุปกโรติ ปฏิกโรติ ปฏิสงฺขโรติ สงฺขาโร ปริกฺขาโร ฯเปฯ

(ธาตุนี้ ตั้งแยกมาจากธาตุต้น เพื่อให้เห็นเฉพาะที่ประกอบด้วย อุปสัค นิบาต)

• ปกโรติ  ก. 'ทำทั่ว,' แต่งขึ้น, ปรุงขึ้น, ร้อยกรอง [ป+กร]  รูปนาม ปกรณํ ปกรณ์, คัมภีร์.
• อุปกโรติ  ก. อุดหนุน, เกื้อกูล, อุปการ [อุป+กร]. รูปนาม อุปกาโร อุปกรณํ.
• ปฏิกโรติ  ก. ตอบแทน, 'ทำคืน' [ปฏิ+กร] รูปนาม ปฏิกาโร.
• ปฏิสงฺขโรติ  ก. ซ่อมแซม, ทำให้ดีดังเก่า [ปฏิ+สํ+กร] รูปนาม ปฏิสงฺขรณํ ปฏิสังขรณ์ 'กลับแต่งขึ้น.'
• สงฺขาโร  น. สังขาร, 'ปรุงขึ้น, แต่งขึ้น' [สํ+กร]. 
• ปริกฺขาโร  น. บริกขาร, 'ทำรอบ' '[ปริ+กร] แปลได้ 3 อย่าง:-
  1.  คู, 'เครื่องล้อม' '=ปริวาโร' ดังบาลีว่า นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขิตฺตํ แวดล้อมเป็นอย่างดี (ครบครัน) ด้วยเครื่องแวดล้อมเมือง ท. 
  2. เครื่องประดับ, อลังการ '=อลงฺกาโร' ด้งบาลีว่า รโถ เสตปริกฺขาโร รถมีเครื่องประดับขาว. 
  3. เครื่องใช้เล็กๆ น้อยๆ ของบรรพชิต เช่นบาตร เป็นต้น (หรือดังที่เรียกว่า บริกขาร 8 คือ สบง จีวร สังฆาฏิ บาตร มีดตัดเล็บ เข็ม รัดประคด ผ้ากรองน้ำ) '=สมภาโร' ด้งบาลีว่า ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา สมุทาเนตพฺพา* บริกขารสำหรับชีวิต อันบรรพชิตควรรวบรวมไว้ - ส.

* สมุทาเนตพฺพาติ สมาหริตพฺพาติ อตฺโถ.