พจนานุกรมธาตุ

ภคนฺเท เสจเน มุตฺตกรีสหรเณ วา อลนฺติ ภคนฺทลํ โรคริดสีดวงทวาร.

ภาเชติ, ภาชยติ. 
เวสฺสนฺตโร ปุตฺโต คชํ ภาเชติ

ภชติ. 
วิภชติ ธนํ ภาตา. 
สมฺภตฺโต, ภชิตพฺโพ. 
ภาโค, วิภาโค, วิภตฺติ, วิภชนํ, ภตฺติ การจำแนก.

ภชติ ภชนา สมฺภชนา ภตฺติ สมฺภตฺติ ภตฺตา

• สมฺภตฺติ  ภักดี, สมภักดี.
• ภตฺตา  คนคบ. คนสมาคม, คนรับใช้, คนปฏิบัติ (ไม่ใช่ที่แปลว่า ผัว.  ภตฺตา ผัว ออกจาก ภร).

ภชฺชติ ภชฺชมาโน
อา. ติลานิ ภชฺชติ คั่วงา.  ภชฺชมานติลานิ งาที่คั่ว - ส.

ภาเชติ ภาชยติ
อา. เวสฺสนฺตโร ปุตฺโต คชํ ภาเชติ พระเวสสันดรราชบุตร แจก หรือ ให้ช้าง - ส.

ภเชติ ภชยติ ภตฺติ สมฺภตฺติ

• ภตฺติ สมฺภตฺติ  ภักดี, สมภักดี, ความคุ้น, ความชิดชม.

ธาตุนี้ ลงในหมวด ภู. เป็น ภชติ.

ภญฺเชติ, ภญฺชยติ.

ภญฺชติ
อา. ติลานิ ภญฺชติ คั่วงา ท. - ส.

ภญฺเชติ ภญฺชยติ

ภชฺชติ ติลานิ. 
ภฏฺฐธญฺญมโย สตฺตุ. 
อามกธญฺญํ ภชฺชิตฺวา วา ภชฺชาเปตฺวา วา โกฏฺเฏตฺวา วา.

ภญฺชติ. 
ภคฺโค, ภงฺโค การหัก, การทำลาย. 
อตฺถํ ภญฺชติ อตฺตโน. 
ภควา. 
อภญฺชีติ ภคฺโค.

ภญฺชติ

ธาตุนี้ ไม่พบใน ส. แต่มีในธาตุกัจจายนะ และมีที่ใช้อยู่ เช่น ทณฺฑกํ ภญฺชิตฺวา หักท่อนไม้ (ธรรมบทอรรถกถา) เป็นต้น จึงนำมาวางไว้.

ภฏติ. 
ภจฺจํ สามี. 
ภโฏ, ราชภโฏ, ภฏโก. 
ภฏติ สามิกํ เตน วา ภฏิยตีติ ภโฏ คนรับใช้.

ภฏติ ภโฏ

• ภโฏ  ภัฏ, คนที่เขาเลี้ยง เช่น ราชภโฏ ราชภัฏ, ข้าราชการ, 'คนที่พระราชาเลี้ยง.'

ภฏติ

ภณฺฑติ. 
ภณฺฑนํ การทะเลาะวิวาท. 
ภณฺฑนฺติ ปริภาสนฺติ สตฺตา เอเตนาติ ภณฺโฑ คำด่า.

ภณฺเฑติ, ภณฺฑยติ.

ภณฺฑติ ภณฺฑนํ ภณฺโฑ

• ภณฺฑนํ ภณฺโฑ  วิวาท, เถียงกัน, ทะเลาะกัน.

ภณฺเฑติ ภณฺฑยติ ภณฺโฑ

• ภณฺโฑ  ภัณฑ, ทรัพย์, ราคาทรัพย์, สมบัติ, สิ่งของ; อลังการ, เครื่องประดับ, เครื่องแต่งตัว.  
  อา. ภณฺฑํ คณฺหาติ สมูลํ กริตฺวา ภณฺเฑน ซื้อเครื่องประดับด้วยตีราคาเสมอกัน* - ส.

* มิใช่ประโยคเดียวกัน ใน ส. เองเป็น สมลํกริตฺวา ภณฺเฑน มีมาใน เวสฺสนฺตรชาดก กัณฑ์มหาราช ชาตกฏฺฐกถาภาค 10/475 แต่เป็น ภณฺเฑหิ ซึ่งผู้แต่งเคยแปลไว้ในนิบาตชาดก เล่ม 22/229 ว่า ทรงประดับประดาพระกุมารทั้งสองด้วยอลังการภัณฑ์ทั้งหลาย.

ภณติ. 
ภณํ, ภนํ, ภณนํ การออกเสียง, การพูด. 
ยํ มํ ภณสิ เทวเต. 
ปิยภาณี, ทีฆภาณโก.

ภณติ ภาณโก ปิยภาณี

อา. ปริตฺตํ ภณติ สวดปริตร.  วจนํ ภณติ กล่าวถ้อยคำ - ส.

• ปิยภาณี  ค. ผู้กล่าวคำน่ารัก, ผู้พูดน่ารัก.

ภณฺทติ. 
ภนฺทเต ปณฺฑิโต สทา.

ภนฺทเต, ภนฺทยติ. 
ภทฺโท, ภทฺทโก, ภทฺโร. 
ยทา จ ปจฺจเต ภทฺรํ, อถ ภทฺโร ภทฺรานิ ปสฺสติ.