พจนานุกรมธาตุ

เอธติ วฑฺฒติ อคฺคิ เอเตนาติ เอโธ เชื้อไฟ. 
สุเขธิโต ผู้เจริญด้วยความสุข.

เอธติ เอโธ อินฺธนํ เอธิโต

• เอโธ อินฺธนํ เชื้อไฟ, 'เครื่องเจริญของไฟ' '=อุปาทานํ' - ส.
• เอธิโต อา. สุเขธิโต เจริญด้วยความสุข '=สุขสํวฑฺฒิโต.' 
  คมฺภีเร คาธเมธติ ได้ที่พึ่งในน้ำลึก (คาธํ=ปติฏฺฐํ) - ส.

เอรณฺฑติ โรคํ หึสตีติ เอรณฺโฑ ต้นละหุ่ง

• เอรณฺฑติ
  วนํ เอรณฺฑตีติ เอรณฺโฑ-สูจิ.
• เอรณฺฑ, เอรณฺฑก ป. ต้นละหุ่ง. 
  โพธิสตฺโต … เอรณฺฑรุกฺขเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ พระโพธิสัตว์ เกิดเป็นเทวดาต้นละหุ่ง ชาอ. 4/209.
• เอรณฺฑกฏฺฐิ [เอรณฺฑก+อฏฺฐิ] นป. เมล็ดละหุ่ง. 
  เอรณฺฑกฏฺฐีนิ จ ภชฺชิตวา คั่วเมล็ดละหุ่ง ท. แล้ว วินอ. 2/254.

เอสติ. 
ปริเยสนา, ปริเยฏฺฐิ การแสวงหา.

เอสติ

เอสติ เอสฺสติ เอสฺสนฺตํ คิริทุคฺเคสุ. 
ในคัมภีร์ ส่วนมากใช้ เอส ธาตุ.

ปาสาณํ โกฏฺฏติ โกฏฺเฏตีติ ปาสาณโกฏฺฏโก คนทุบหิน. โกฏฺฏิตกณฺฑลมกุฬํ.

โกฏเฏติ

สยเมว สุวณฺณํ โกฏฺเฏตฺวา แกะสลัก-ตัดแทง-บุทองคำเอาเองทีเดียว ธมฺอ. 2/23. ตทา โพธิสตฺโต ตสฺมึ ปุราณคามฏฺฐาเน ปาสาเณ อุปฺปาเตตฺวา โกฏฺเฏติ กาลนั้น พระโพธิสัตว์งัดหิน ท. ในที่แห่งบุราณคามนั้นขึ้นแล้ว ตัดแทง-สลัก-แกะอยู่* ชาอ. 2/366. เต เคหสมฺภารทารูนิ โกฏฺเฏตฺวา นายช่างเหล่านั้น ตัดไม้เป็นสัมภาระแห่งเรือน ท. แล้ว ชาอ. 3/23.

โกฏฺฏก ค. ผู้สลัก, ผู้แกะ, ผู้ตัด. โพธิสตฺโต ปาสาณโกฏฺฏกกุเล นิพฺพตฺติตวา พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูล แห่งช่างสลัก-แกะหิน,* ปาสาณโกฏฺฏกมณิกาโร ช่างแก้วผู้… ชาอ. 2/365-68.

โกฏฺฏน นป. ความตัด-สลัก-แกะ; ความทุบ-ซ้อม-บด (เมล็ด) สหตฺถา โกฏฺฏนปจนาทีนิ กโรนฺตี ทำกิจมีซ้อมข้าว แลหุงข้าวเป็นต้น ด้วยมือของตนอยู่ ธมฺอ. 4/596. เตสํ ทารุโกฏฺฏนสทฺทํ สุตฺวา ได้ยินเสียงแห่งอันตัด-เลื่อยไม้ แห่งช่างไม้พวกนั้น ชาอ. 3/24.

โกฏฺเฏนฺเต [โกฏฺฏ+อนฺต ปัจ.] กค. ตัดอยู่. ทารูนิ โกฏฺเฏนฺตานํ เมื่อนายช่างไม้ต้ดไม้ ท.  อยู่ ชาอ. 3/23.

* ในมังคลัตถทีปนีภาค 1/156 มีว่า อเถโก มณิกาโร ปาสาเณ โกฏฺเฏตวา มณึ คณฺหิตุกาโม
ตสฺมึ ปุราณคามฏฺฐาเน ปาสาเณ อุทฺธริตฺวา โกฏฺเฏสิ.  บอกชัดว่า ทุบหินหาแก้วมณี. โกฏฺฏธาตุนี้ หมายความว่าทุบก็ได้ ตอกก็ได้ เช่น ตอกหลัก มีนกชนิดหนึ่งเรียกว่า รุกฺขโกฏฺฏโก (wood pecker) เห็นจะเพราะมันเอาปากเจาะต้นไม้หาหนอน. เราแปลกันว่านกหัวขวาน ทาง สํ. ก็มี แต่เป็น กาษฺฐกฺุฏฺฏ.

โขฏติ. 
โขฑ ธาตุก็มีบ้าง.

โขฏติ

โขฑติ. 
โขฏ ธาตุก็มีบ้าง.

โขทติ

โขลติ