พจนานุกรมธาตุ

ปุญฺญํ อิสฺนาติ ปณฺฑิโต.

อิสติ

อิสิณฺฑติ ปเรสํ มทฺทตีติ อิสิณฺโฑ พระราชา.

อิจฺฉติ สมฺปฏิจฺฉติ อิจฺฉา อภิจฺฉา อิจฺฉํ  อิจฺฉมาโน อิตฺถี

• สมฺปฏิจฺฉติ ก. รับ, รับคำ [สํ+ปฏิ+อิจฺฉติ].  รูปกิริยานาม สมฺปฏิจฺฉนํ - ส.
• อภิจฺฉา น. 'ปรารถนาอย่างแรงจัด,' ทะเยอทะยาน, กระวนกระวาย [อภิ+อิจฉา].
• อิตฺถี หญิง 'ชายอยากได้,' (ดู เถ).

อิจฺฉติ, สมฺปฏิจฺฉติ. 
อิจฺฉา ความปรารถนา. อวิจฺฉา, มหิจฺฉา, อตฺริจฺฉา. 
อิตฺถี หญิง, 'ผู้ปรารถนา'. 
สมฺปฏิจฺฉนฺนํ, 
อิฏฺฐารมฺมณํ.

อิสฺสติ อิสฺสา อิสฺสายนา

อา. เทวา น อิสฺสนฺติ ปุริสปรกฺกมสฺส  เทพ ท. ไม่ริษยา ต่อความพยายามของบุรุษ - ส.

อิสฺสตีติ อิสฺสา. ความริษยา, เกลียดชัง. 
เทวา น อิสฺสนฺติ ปุริสสฺส ปรกฺกมสฺส.

อิเฬติ อิฬยติ

อิเฬติ, อิฬยติ.

เอติ. อียติ.

อีชติ

อีชติ, อิญฺชติ.

อีชติ, อิญฺชติ.

อีฑเต, อีฑยเต,

อีเทติ อีทิยติ

อีเทติ, อีทยติ. 
ธาตุนี้มีเฉพาะใน สัททนีติ.

อีรติ อีริติ เอริตํ สมีรโณ เอริโต อีริโต

• สมีรโณ '=วาโต' ลม  วิ. สมีรติ วายติ สมีเรติ จ รุกฺขสาขาปณฺณาทีนิ สุฏฺฐุ กมฺเปตีติ สมีรโณ - ส.
• เอริโต อีริโต กค. อา. ชิเนริโต ธมฺโม พระธรรม อันพระชินตรัสแล้ว.  
  กุปฺปนฺติ วาตสฺสปิ เอริตสฺส (ช้างเหล่านั้น) ย่อมโกรธ แม้ต่อลมที่พัดมา (ฉทฺทนฺตชาตก) - ส.

อีเรติ อีรยติ

อีรติ, 
อีรยติ รูเป ปนฺนรสีรเย, 
อีริโต, 
ชิเนริโต ธมฺโม ธรรมที่พระชินเจ้าแสดงแล้ว. 
สมีรติ วายติ สมีเรติ สุฏฺฐุ กมฺเปตีติ วา สรีรณํ ลม. 
อีริโต รุกฺโข. 
วาเต อีรติ กมฺปตีติ เอรณฺโฑ ต้นละหุ่ง. 
อตฺตโน ลูขภาเวน สมฺปตฺเต อีรยติ กมฺเปตีติ อีรณํ ดินโป่ง, ดินเค็ม, ทะเล.

อีสติ อีโส

อีสติ อีโส วงฺคีโส ชนปเทโส มนุเชโส นกฺขตฺเตโส อิสฺสโร มหิสฺสโร โลเกโส

• วงฺคีโส ป. วังคีส นามพระอรหันต์องค์หนึ่งครั้งพุทธกาล เป็นใหญ่ในถ้อยคำ' [วงฺค=วจน] อย่าง 1 'เกิดในวังค' อย่าง 1 - ส.
• ชนปเทโส ป. 'จอมชนบท,' เจ้าเมือง [ชนปท=อีส].
• มนุเชโส ป. 'จอมมนุช,' พระราชา [มนุช+อีส].
• นกฺขตฺเตโส ป. 'จอมนักษัตร์,' พระจันทร์ [นกฺขตฺต+อีส].
• อิสฺสโร น. พระอิศวร. (ค.) เป็นจอม เป็นใหญ่ [อีส+อร ปัจ.- สูจิ].
• มหิสฺสโร ป. มหิสสระ, พระมเหศวร, นามพระอิศวร, 'เป็นเจ้า เป็นใหญ่' [มหา+อิสฺสร - สูจิ].
• โลเกโส ป. พระโลเกศ, พระพรหม, 'จอมโลก,' [โลก+อีส - สูจิ].

อีสติ. 
อีโส, อิสฺสโร. พระอิศวร, ผู้เป็นใหญ่, เป็นอิสระ. 
อิสฺสริยํ. ความเป็นใหญ่. 
ชนปเทโส. ชนบท, เจ้าผู้ครองหัวเมือง, ผู้ว่า ฯลฯ. 
มนุเชโส พระราชา, จอมมนุษย์.

อีหติ อีหา

• อีหา '=วิริยํ' ความเพียร, ความหมั่น, ขยัน - ส.
  อา. อุญฺฉาจริยาย อีหถ (ท่าน ท.) จงใผ่ใจการประพฤติแสวงหา - ส.

อีหเต. 
อีหตีติ อีหา. ความเพียร, ความเจริญ.

อีฬติ