ผังอาขยาต

การท่องวิภัตติอาขยาต:
คำในวงเล็บ คือ วิภัตติฝ่ายอัตตโนบท – ฝั่งขวามือ  จะไม่ท่องก็ได้ หรือจะท่องภายหลังก็ได้ เพราะมีใช้น้อยมาก
แต่ให้ท่องวิภัตติส่วนที่ใช้แทนกัน ซึ่งแสดงไว้ต่อจากนี้

วิภัตติอาขยาต
วตฺตมานา  บอกปัจจุบันกาล แปลว่า อยู่, ย่อม, จะ
ติ อนฺติ – สิ ถ – มิ ม (เต อนฺเต  – เส วฺเห – เอ มฺเห)
ปญฺจมี บอกความบังคับ, ความหวัง, ความอ้อนวอน แปลว่า จง, เถิด, ขอจง
ตุ อนฺตุ – หิ ถ – มิ ม (ตํ อนฺตํ – สฺสุ วฺโห – เอ อามฺหเส)
สตฺตมี บอกความยอมตาม, ความกำหนด, ความรำพึง แปลว่า ควร, พึง, พึง
เอยฺย เอยฺยุํ – เอยฺยาสิ เอยฺยาถ – เอยฺยามิ เอยฺยาม (เอถ เอรํ – เอโถ เอยฺยวฺโห – เอยฺยํ เอยฺยามฺเห)
ปโรกฺขา อดีตกาล แปลว่า แล้ว
อ อุ – เอ ตฺถ – อํ มฺห  (ตฺถ เร – ตฺโถ วฺโห – อึ มฺเห)
หิยตฺตนี บอกอดีตกาล แปลว่า ‘แล้ว’ ถ้ามี อ นำหน้า แปลว่า ‘ได้…แล้ว’
อา โอ – อํ อู – ตฺถ มฺห (ตฺถ ตฺถุํ – เส วฺหํ – อึ มฺหเส)   
อชฺชตฺตนี บอกอดีตกาล แปลว่า ‘แล้ว’ ถ้ามี อ นำหน้า แปลว่า ‘ได้…แล้ว’
อี อุํ – โอ ตฺถ – อึ มฺหา (อา อู – เส วฺหํ – อํ มฺเห)   
ภวิสฺสนฺติ บอกอนาคตกาล แปลว่า จัก
สฺสติ สฺสนฺติ – สฺสสิ สฺสถ – สฺสามิ สฺสาม (สฺสเต สฺสนฺเต – สสฺเส สฺสวฺเห – สฺสํ สฺสามฺเห)
กาลาติปตฺติ บอกอนาคตกาลของอดีต แปลว่า ‘จัก…แล้ว ’ ถ้า มี อ นำหน้า แปลว่า จักได้…แล้ว’
สฺสา สฺสํสุ – สฺเส สฺสถ – สฺสํ สฺสามฺหา (สฺสถ สฺสึสุ – สสฺเส สสฺวฺเห – สฺสํ สฺสามฺหเส)

หลักการแปลมคธเป็นไทย

ลักษณะการแปลมคธเป็นไทย

การแปลมี 2 ลักษณะใหญ่ คือ  การแปลโดยพยัญชนะ  และการแปลโดยอรรถ

1. แปลโดยพยัญชนะ  คือ การแปลรักษารูปแบบของไวยากรณ์อย่างเคร่งครัด  แปลออกสำเนียงวิภัตติอายตนิบาตโดยตลอด
ไม่มีการตัดทอนหรือเปลี่ยนแปลงแต่อย่างใด   ช่วยให้นักเรียนสังเกตรูปแบบกฏเกณฑ์ต่างๆ ของไวยากรณ์ ของศัพท์และประโยคได้ง่ายขึ้น  
แต่ไม่ได้เน้นถึงเนื้อความสำนวนในภาษาไทยนัก  ทำให้ฟังเข้าใจค่อนข้างยากสำหรับผู้ที่ไม่เคยศึกษาภาษาบาลีมาก่อน  
การแปลแบบนี้ ใช้ในชั้นประโยค 1-2 และประโยค ป.ธ.3 เท่านั้น  และใช้ในการสอบไล่ (สอบสนามหลวง) เช่น

  • ปุณฺโณ   “อหํ  ปพฺพชิสฺสามีติ  จินฺเตตฺวา  อาคมิ.   
    เขียนแปลโดยพยัญชนะว่า
    อ.ปุณณะ คิดแล้ว ว่า  อ.เรา จักบวช  ดังนี้  มาแล้ว.

2. แปลโดยอรรถ  แปลโดยถือเอาเนื้อความใจความของภาษาไทยเป็นสำคัญ ให้ได้ใจความเป็นที่เข้าใจได้อย่างชัดเจนพอควร
ไม่เคร่งครัดในการรักษาสำเนียงวิภัตติอายตนิบาตมากนัก   แต่ต้องแปลทุกศัพท์ เว้นไม่ได้ 
และยังพยายามรักษาเค้าโครงไวยากรณ์ รูปประโยคให้เห็น พอที่นักเรียนจะแปลกลับเป็นภาษาบาลีได้ไม่ยากเกินไปนัก
ยังไม่ถึงกับเป็นสำนวนภาษาไทยปัจจุบันเต็มที่
จะแปลแบบถอดแต่ใจความเลยทีเดียวไม่ได้   ทั้งมิใช่แปลเล่นสำนวนตามใจชอบ จนไปไกลเลยเถิดจากความหมายเดิม   
ทั้งนี้เพื่อรักษาหลักธรรมพุทธวจนะให้สมบูรณ์   
การแปลแบบนี้ใช้ตั้งแต่ชั้นประโยค 1-2 จนถึง ประโยค ป.ธ.9   และใช้ในการสอบไล่ (สอบสนามหลวง)  เช่น 

  • ปุณฺโณ   “อหํ  ปพฺพชิสฺสามีติ  จินฺเตตฺวา  อาคมิ.  
    ประโยคเดียวกันนี้ เขียนแปลโดยอรรถว่า
    ปุณณะคิดว่า เราจะบวชละ จึงมา.

คำไทยที่มาจากภาษาอื่นๆ

ไทย "แท้" อยู่ที่ไหน?

 

 

คำไทยแท้:

  • ฆ่า
  • เฆี่ยน
  • ช้อน
  • ชาม
  • ดอกจัน (*)
  • ดูกร (ดูก่อน)
  • ธ (ท่าน, เธอ)
  • เธอ
  • ณ
  • เนื้อ
  • ผัก
  • ผีว์ ?
  • เยียร์ ?
  • ระฆัง
  • ศอก
  • ศึก
  • เศร้า
  • เศิก (ศึก)
  • หญ้า
  • หญิง
  • ใหญ่
  • อรชร (ออนซอน/อ่อนชอน)
  • อวย อำนวย ให้

ประมวลคำภาษาบาลีและสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้

สารบัญ

อรรถกถาธรรมบท บาลี - แปลโดยอรรถ 8 ภาค

สำหรับผู้ศึกษาบาลี ตั้งแต่ชั้น ปย.1 - ปธ.6

อรรถกถาธรรมบท บาลี ภาค 1-8
อรรถกถาธรรมบท บาลี ภาค 1-8 แบบแยก -อิติ ศัพท์
อรรถกถาธรรมบท แปลโดยอรรถ (ไทย) ภาค 1-8
อรรถกถาธรรมบท แปลโดยอรรถ และบาลี (ไทย-บาลี) ภาค 1-8

  • ข้อมูลจากเว็บ learntripitaka.com  จัดหน้าด้วยโปรแกรม LibreOffice 6
  • จัดข้อความให้อ่านกำหนดประโยคได้ง่ายขึ้น สะดวกในการเทียบกับบาลี
  • เพิ่มความหมายของคำบางคำ ในเชิงอรรถ  และตรวจแก้คำผิด
  • ค้นหาคำได้ 
  • มีสารบัญที่คลิกเพื่อตรงไปยังเนื้อหาได้
    (ในแทบเบล็ต/มือถือ ถ้าแตะ/ทัชแล้วไม่ไป ให้ดาวน์โหลด แล้วเปิดด้วยแอพ เช่น Adobe Reader, Foxit Reader ...)
    หรือใช้สารบัญแบบ Bookmark ของโปรแกรม ก็ได้
  • เพิ่มการ Highlight ศัพท์ที่เป็นประธาน (เฉพาะศัพท์ที่ปรากฏในประโยคอยู่แล้ว)

แบบแจกนามนามใน 3 ลิงค์ และ ศัพท์ตัวอย่าง

(3 พ.ค.63) เพิ่ม: การจัดหมวดหมู่ศัพท์ตัวอย่าง เพื่อจดจำง่ายขึ้น และ การระบุศัพท์ที่เป็นลิงค์โดยสมมุติ

แบบท่องวิภัตติ-อายตนิบาต

การท่อง:
ปฐมา ที่ 1 สิ โย
ทุติยา ที่ 2 อํ โย
ตติยา ที่ 3 นา หิ
จตุตฺถี ที่ 4 ส นํ
ปญฺจมี ที่ 5 สฺมา หิ
ฉฏฺฐี ที่ 6 ส นํ
สตฺตมี ที่ 7 สฺมึ สุ
(อาลปนะ) (สิ โย)

ปฐมา ที่ 1 อันว่า
ทุติยา ที่ 2 ซึ่ง, สู่, ยัง, สิ้น, ตลอด, กะ, เฉพาะ
ตติยา ที่ 3 ด้วย, โดย, อัน, ตาม, เพราะ, มี, ด้วยทั้ง
จตุตฺถี ที่ 4 แก่, เพื่อ, ต่อ
ปญฺจมี ที่ 5 แต่, จาก, กว่า, เหตุ, เพราะ
ฉฏฺฐี ที่ 6 แห่ง, ของ, เมื่อ
สตฺตมี ที่ 7 ใน, ใกล้, ที่, ณ, บน, ครั้นเมื่อ, ในเพราะ
อาลปนะ แน่ะ, ดูก่อน, ข้าแต่

คําเรียกญาติ (บาลี-ไทย-อังกฤษ)

ดาวน์โหลด (13 เม.ย.63)  [เพิ่ม big/little brother/sister]

การสร้างประโยคคำถามในภาษาบาลี

  1. ใช้นิบาตบอกความถาม  (ปุจฉนัตถนิบาต)
  2. ใช้ กึ ศัพท์ สัพพนาม (ที่แปลงเป็น ก)  และ กึ ศัพท์ที่ลงอัพยยปัจจัย
  3. ใช้ศัพท์ที่เนื่องด้วย กึ
  4. พูดขี้นเสียงสูงที่ท้ายประโยค 

 

1. ใช้นิบาตบอกความถาม  (ปุจฉนัตถนิบาต) วางไว้ต้นประโยค หรือตามที่เหมาะสม

ศัพท์ คำแปล เทียบอังกฤษ ตัวอย่างประโยค
กึ หรือ,
ทำไม (=เพราะเหตุไร),
อย่างไร		 Y/N Question,
Why,
How
  1. เป็นคำถามว่าใช่หรือไม่ แปลว่า ‘หรือ, ไหม’   (ตอบว่า ใช่/ไม่ใช่)
    กึ ปน เถโร อาคโต?   ก็ พระเถระ มาแล้ว หรือ?
  2. เป็นคำถามถึงเหตุผล แปลว่า ‘ทำไม, เพราะเหตุไร’   (=กสฺมา กึการณา)
    กึ ปาลิต ปมชฺชสิ?  ปาลิตะ ท่านประมาทอยู่ทำไม?
  3. เป็นคำถามถึงวิธีการ เป็นต้น แปลว่า ‘อย่างไร’ (=กถํ)
    เต อตฺตโน ปุราณจีวรานิ กึ กริสฺสนฺติ?   พวกเขา จักทำจีวรเก่าของตน อย่างไร?
    ตํ กึ มญฺญสิ นนฺท?    นันทะ เธอจะสำคัญข้อนั้น อย่างไร?

เนื่องจาก "กึ" ศัพท์ นิบาต แปลได้หลายอย่าง 
ฉะนั้น เพื่อสื่อความให้ชัดเจน จะใช้ กสฺมา หรือ กถํ แทน กึ  ใน 2 ข้อหลัง  ก็ควร
กินฺนุ หรือหนอ, เพราะเหตุไร   กินฺนุ ตาต ตฺวํ มม สนฺติกํ อาคจฺฉนฺโต อุทกํ ลงฺฆิตฺวา ... ?
กินฺนุ ตฺวํ ติสฺส ทุกฺขี ทุมฺมโน อสฺสุมุโข รุทมาโน อาคโตสิ?
กินฺนุ กมฺมํ กริตฺวาน ปตฺโตสิ ทุกฺขมีทิสํ?
กึสุ แลหรือ,
อย่างไร, อย่างไรเล่า
อะไรหนอ อะไรสิ		   กึสุ ฆตฺวา สุขํ เสติ?       กึสุ ฆตฺวา น โสจติ?
กึสุ ชีรติ  กึ น ชีรติ?     กึสุ อุปฺปโถติ วุจฺจติ?
กจฺจิ หรือ, แลหรือ,
บ้างหรือ, บ้างไหม		   กจฺจิ เต วกฺกลิ ขมนียํ? กจฺจิ ยาปนียํ?
กจฺจิ ปน เต ภิกฺขุ อตฺตา สีลโต น อุปวทติ?
อปิ บ้างหรือ, บ้างไหม   อปิ นุ โข อยฺยานํ อิมสฺมึ ฐาเน วสนฺตานํ โกจิ อุปทฺทโว อตฺถิ?
อปิ โว ภนฺเต กิญฺจิ ลทฺธํ?
อปิ ภนฺเต กิญฺจิ ลทฺธํ?
อปิ นุ เม ปุตฺตสฺส เภสชฺชํ ชานาถ?
อปิ สมณ ปิณฺฑํ อลภิตฺถ?
อปิ ภนฺเต ปิณฺฑํ อลภมานา ชิฆจฺฉาทุกฺเขน ปีฬิตตฺถ?
อปิ นุโข โว ภิกฺขเว ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกํ ปตฺตํ?
อปิ นุ เม กายทฺวาราทีสุ ตุมฺเหหิ กิญฺจิ อสารุปฺปํ ทิฏฺฐปุพฺพํ?
อปิ นุ ตสฺส ปวตฺตึ ชานาถ?
นุ หรือ, หรือหนอ   สตฺถารา กตํ ญตฺวา นุ โข กตํ  อุทาหุ อชานิตฺวา?
อตฺถิ นุ โข มยฺหํ เอตฺถ คตปฺปจฺจเยน อตฺโถ?
นนุ มิใช่หรือ
(คาดหวังคำตอบเชิงบวกว่า "ใช่")		   นนุ สพฺเพสํ เอกํสิกํ มรณํ?
นนุ ตฺวํ มยา วุตฺโต?
กถํ อย่างไร, ไฉน How โส วิหตตฺถาโม กถํ ธมฺมํ จริสฺสติ?
ตุมฺเห จ อนฺธา  กถํ อิธ วสิสฺสถ?
อุทาหุ หรือว่า  (มีตัวเลือกให้ตอบ) or กึ อกฺขี โอโลเกสฺสสิ  อุทาหุ พุทฺธสาสนํ?
ญตฺวา นุ โข กตํ  อุทาหุ อชานิตฺวา?
ปุตฺตํ นุ โข วิชาตา  อุทาหุ ธีตรํ?
อาทู หรือว่า  (มีตัวเลือกให้ตอบ) or เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ  อาทู สกฺโก ปุรินฺทโท?
ติฏฺฐนฺเต โน มหาราเช  อาทู เทเว ทิวงฺคเต?
(พบ 15 แห่งในพระไตรปิฎก ทั้งหมดอยู่ในคาถา)

ประโยคโบราณ ในพระธัมมปทัฏฐกถา

ภาค 1   มี 15 ประโยค
  ชื่อประโยค ตั้งแต่ ถึง เรื่อง  หน้า
1. ไหว้ครู ปณามคาถา   ปณามคาถา หน้า 1-2
2. อิตฺถีสทฺโท สามเณโร เถรํ ยฏฺฐิโกฏิยา ฯเปฯ คจฺฉาม ภนฺเตติ. จกฺขุปาลตฺเถรวตฺถุ หน้า 14-17
3. กงเกวียน กำเกวียน ตตฺถ มโนติ กามาวจรกุสลาทิเภทํ ฯเปฯ จกฺขุปาลตฺเถรวตฺถุ จกฺขุปาลตฺเถรวตฺถุ หน้า 20-22
4. อิตินาคพาธ โสวณฺณมโย ปภสฺสโร ฯเปฯ สหพฺยตํ ปตฺโตติ. มฏฺฐกุณฺฑลิวตฺถุ หน้า 26-29
5. กาโกโลกนัย/โลกมืด นาครา อรุเณ อนุคฺคจฺฉนฺเต ฯเปฯ ติสฺสตฺเถรวตฺถุ. ติสฺสตฺเถรวตฺถุ หน้า 39-42
6. ยักษิณีส่งน้ำ ตทา สา ยกฺขินี ฯเปฯ อคฺคยาคุภตฺเตหิ ปฏิชคฺคิ. กาลียกฺขินิยา อุปฺปตฺติวตฺถุ หน้า 45-48
7. ยกวัตร อเถโก ภิกฺขุ ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา ฯเปฯ สมคฺเค กาตุํ อสกฺขิ โกสมฺพิกวตฺถุ หน้า 50-52
8. ช้างลงท่า โส ตาย อากิณฺณวิหารตาย ฯเปฯ สพฺพวตฺตานิ กโรติ. โกสมฺพิกวตฺถุ หน้า 52-54
9. ช้างร้องไห้ โส หิ สตฺถารํ นิวตฺเตตุํ ฯเปฯ อยเมตฺถ อตฺโถติ. โกสมฺพิกวตฺถุ หน้า 58-60
10. ปูอาสนะ อเถกา กุลธีตา ฯเปฯ อุฏฺฐาย อคมํสุ. จุลฺลกาลมหากาลวตฺถุ หน้า 64-66
11. เทวทัตเล็ก เอกสฺมึ หิ สมเย ฯเปฯ เทวทตฺตวตฺถุ. เทวทตฺตวตฺถุ หน้า 70-75
12. พุทธดำเนิน สตฺถา หิ ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺโก ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสามีติ. นนฺทตฺเถรวตฺถุ หน้า 105-109
13. นันทะกระสัน อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ ฯเปฯ สุขทุกเข น เวธตีติ. นนฺทตฺเถรวตฺถุ หน้า 109-112
14. เทวทัตต์ตัดงา เทวทตฺโตปิ โข นว มาเส ฯเปฯ จุลฺลธมฺมปาลชาตกญฺจ กเถสิ. เทวทตฺตวตฺถุ หน้า 136-139
15. ไก่ปรบปีก/โคโป สตฺถา สาธุ สาธูติ ฯเปฯ กูฏํ คณฺหีติ. เทวสหายกภิกฺขุวตฺถุ หน้า 146-148

ประโยคแบบ

  1. ประโยค กัตตุวาจก
    (อกัมมธาตุ)  สูโท สยติ.  พ่อครัว นอนอยู่.
    (สกัมมธาตุ) สูโท  โอทนํ  ปจติ.  พ่อครัว  หุงอยู่  ซึ่งข้าวสุก.
  2. ประโยค กัมมวาจก (สกัมมธาตุ)
    สูเทน  โอทโน  ปจิยเต.  ข้าวสุก  อันพ่อครัว  หุงอยู่.
  3. ประโยค ภาววาจก (อกัมมธาตุ) (มีกัตตา-ผู้ทำ ลงตติยาวิภัตติ  แต่ไม่มีประธาน)
    สูเทน สียเต.  อันพ่อครัว นอนอยู่.
  4. ประโยค เหตุกัตตุวาจก
    (สกัมมธาตุ) สามิโก สูทํ  โอทนํ ปาเจติ.  นาย  ยังพ่อครัว  ให้หุงอยู่  ซึ่งข้าวสุก.
    (อกัมมธาตุ) สามิโก สูทํ มาเรติ.  นาย ยังพ่อครัว ให้ตายอยู่.
  5. ประโยค เหตุกัมมวาจก
    (สกัมมธาตุ)  สามิเกน สูทํ โอทโน ปาจาปิยเต.  ข้าวสุก อันนาย ยังพ่อครัว ให้หุงอยู่. 
    (สกัมมธาตุ)  สามิเกน สูโท โอทนํ ปาจาปิยเต.  พ่อครัว อันนาย ให้หุงอยู่ ซึ่งข้าวสุก. (มีใช้ไม่มาก) 
    (อกัมมธาตุ) สามิเกน สูโท มาราปิยเต.  พ่อครัว อันนาย ให้ตายอยู่.
  6. ประโยค ลิงคัตถะ (มีนามศัพท์ ลงปฐมาวิภัตติ  แต่ไม่มีกิริยาคุมพากย์  เป็นประโยคทางสัมพันธ์ ไม่นับเป็นประโยคในวาจกทั้ง 5)
    พุทฺธสฺส  สาวโก.  สาวก ของพระพุทธเจ้า.

ดู ผังวาจก (5 วาจก 9 ประโยค) ประกอบ

ศัพท์บาลีที่มักเขียนผิด อ้างที่มาผิด และการใช้ราชาศัพท์บางคำ

การอ้างที่มาผิด

ธรรมภาษิต คือ ภาษิตธรรมะ
พุทธสาสนสุภาษิต คือ สุภาษิตในพระพุทธศาสนา
พุทธภาษิต คือ ภาษิต คำพูดของพระพุทธเจ้า พระพุทธพจน์ พระพุทธวจนะ พระพุทธดำรัส

สติญฺจ ขฺวาหํ ภิกฺขเว สพฺพตฺถิกํ วทามิ.
(สตึ สพฺพตฺถิกํ วทามิ.)
ภิกษุทั้งหลาย เรากล่าวสติแลว่า มีประโยชน์ในที่ทั้งปวง.
(สํ. ม. 19/572/158)		 พระพุทธพจน์
สติ สพฺพตฺถ ปตฺถิยา.  สติจำปรารถนาในที่ทั้งปวง.
โลโกปตฺถมฺภิกา เมตฺตา.  เมตตาเป็นเครื่องค้ำจุนโลก. 
มตฺตญฺญุตา สทา สาธุ. ความรู้จักประมาณ ยังประโยชน์ให้สำเร็จทุกเมื่อ.
นิสฺสมฺม กรณํ เสยฺโย.  ใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำ ดีกว่า.		 สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (ว.ว.)
นิมิตฺตํ สาธุรูปานํ กตญฺญูกตเวทิตา.
ความกตัญญูกตเวที เป็นเครื่องหมายแห่งคนดี.
รกฺเขยฺย อตฺตโน สาธุํ ลวณํ โลณตํ ยถา.
พึงรักษาความดีของตนไว้ ดังเกลือรักษาความเค็ม.

สมเด็จพระสังฆราช (สา)  (ส.ส.)
ขนฺติ ธีรสฺสลงฺกาโร.
ความอดทน เป็นเครื่องประดับของนักปราชญ์.		 สวดมนต์ฉบับหลวง (ส.ม.)

ราชวงศ์และตระกูลต่างๆ ในสมัยพุทธกาล

ปรับปรุงล่าสุด:  23 พ.ค.61    (ดูที่ด้านล่างของไฟล์)

Powered by Drupal, an open source content management system
Syndicate content