พจนานุกรมธาตุ

พีชติ, พีชยติ ชเนติ องฺกุราทินฺติ พีชํ เมล็ดพืช, เหตุ. 
พีชติ, พีชยติ วา ตํ กโรตีติ พีชนํ การพัด. 
พีชนี พัด.

พุกฺกติ สา โจรํ. 
พุกฺกยติ วาจา พหู โลโก

พุกฺกติ

พุกฺเกติ พุกฺกยติ
อา. พุกฺกยติ สา โจเร สุนัขเห่าโจร ท. - ส.

โพชติ.

พุตฺถยติ ธีรํ สาธุ. 
พุตฺถยติ พาลํ โลโก. 
พุตฺถํ เปลือก

โพทติ. พุนฺทติ.

โพธติ,
พุชฺฌติ ชานาติ สจฺจานิ วิกสติ วา อคฺคมคฺคญาณสมาคเมน คจฺฉติ วา นิพฺพานํ ญาณคติยา ชาคโรติ วา สมฺโมหนิทฺทายาติ พุทฺโธ พระพุทธเจ้า, ผู้รู้, ผู้ตื่น, ผู้เบิกบาน.
พุโธ, โพธิ ปัญญา, ต้นไม้.
พุชฺฌิตา สจฺจานิ.
ที่มีรูป อปโพเธติ, โพเธตา. เพราะแปลง อ เป็น เอ ด้วยสูตรว่า โลปญฺเจตฺตมกาโร.

พุชฺฌติ พุทฺโธ สมฺมาสมฺพุทฺโธ พุทฺธิ โพโธ โพธิ

• พุทฺโธ สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ป. พระพุทธเจ้า, พระสัมมาสัมพุทธเจ้า.
• พุทฺธิ  อิ. ปัญญา, ความรู้ ความตรัสรู้.
• โพโธ  ป. ความตรัสรู้, ความรู้,
• โพธิ  อิ. โพธิ มีความหมาย 5 นัย:-
  1. ต้นโพธิ์* ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้  ดังบาลีว่า โพธิรุกฺขมูเล ปฐมาภิสมฺพุทฺโธ.
  2. มรรค ซึ่งคู่กับผล  ดังบาลีว่า โพธิ วุจฺจติ จตุสุ มคฺเคสุ ญาณํ.
  3. สัพพัญญุตญาณ  ดังบาลีว่า ปปฺโปติ โพธึ วรภูริเมธโส.
  4. พระนิพพาน  ดังบาลีว่า ปตฺวาน โพธึ อมตํ อสงฺขตํ
  5. ชื่อ, นาม  ดังบาลีว่า โพธิ ภนฺเต ราชกุมาโร - ส.

* ต้นโพ เป็น 1 ในต้นไม้หลากหลายชนิด ที่พระพุทธเจ้าทั้งหลาย ประทับตรัสรู้ - pd

พุชฺฌติ ปพุชฺฌติ ปพุทฺโธ การิต-โพเธติ ปโพเธติ

โพธติ อภิสมฺพุธาโน

พุนฺเธติ พุนฺธยติ ปลิพุนฺเธติ ปลิพุนฺธยติ ปลิโพโธ (ปลิพุทฺโธ*)

• ปลิโพโธ  ป. ปลิโพธ, ความกังวล [ปริ+พุธิ แปลง ร เป็น ล - ส.].

* … อุจฺจารปลิพุทฺโธ สาฏเกเยว วจฺจํ กตฺวา … ท่านแก้ว่า อุจฺจารปลิพุทฺโธติ อุจฺจาเรน ปึฬิโต … มงฺคลตฺถทีปนี ตอนแก้สันโดษ.

พุนฺเธติ,
ปริพุนฺธยตีติ ปลิโพโธ ความกังวล.

โพทติ. พุนฺทติ.

พุนฺทติ โพนฺทิ

• โพนฺทิ  รูป, ร่างกาย, สรีระ.
  วิ. พุนฺทานิ ติกฺขานิ ปิสุณผรุสวาจาทีนิ วา ปญฺญาวิริยาทีนิ วา เอตฺถ สนฺตีติ โพนฺทิ.
  อา. … หตฺถิโพนฺทึ ปวกฺขามิ* เราจักกล่าวถึงรูปช้าง - ส.
  ศัพท์เป็นชื่อของ รูป ร่างกาย คือ กาโย เทหํ สรีรํ วปุ พิมฺพํ วิคฺคหํ โพนฺทิ คตฺตํ ตนุ อตฺตภาโว อุปธิ สมุสฺสโย - ส.

* ในสูจิก็เป็น … ปวกฺขามิ. ตัวอย่างนี้มาในสิคาลชาดก อฏฺฐกถาชาดก ภาค 2/403 แต่ในชาดกนี้ทั้งฉบับไทยแลฉบับต่างประเทศ เป็น นาหํ … หตฺถิโพนฺทึ ปเวกฺขามิ เราจักไม่เข้าไปสู่ร่างช้างอีก.

พุนฺธติ.

พุนฺธยติ.

โพเลติ, โพลยติ อุทเก สิลา.

พุสฺสติ ชลํ เมโฆ,

พูฬติ

พฺยถติ. 
พฺยถนํ ความเป็นทุกข์, หวั่นไหว, กลัว. 
พฺยถิตมานสา, ทุกฺขิตมานสาตฺยตฺโถ. 
พฺยถิตาติ จลิตา ภีตา.

พฺยถติ พฺยถิโต

อา. 
พฺยถิตมานสา มีใจกลัว หรือ สั่น.
ตโต กุมารา พฺยถิตา สุตฺวา ลุทฺทสฺส ภาสิตํ แต่นั้นกุมาร ท. เป็นทุกข์ เพราะได้ฟังคำของนายพราน - ส.
สลฺเลน วิทฺโธ พฺยถิโตปิ สนฺโต อันลูกศรเสียบแล้ว สั่นระริกอยู่ (ฉทฺทนฺตชาตก).

พฺยชฺฌตีติ พฺยาโธ, ลุทฺทโก นายพราน. พฺยโธ คนชอบทำลาย.