พจนานุกรมธาตุ

เนติ, นยติ. 
อุทกญฺหิ นยนฺติ เนตฺติกา. 
เนตา, เนตฺตํ, 
นยนํ การนำไป. 
นีติ แบบแผน. 
นยนฺติ เอตสฺมา ผลนฺติ นีโป ต้นกระทุ่ม, 
ไม้จิก. เนติ เนยตีติ นีรํ, ชลํ น้ำ. 
นยนฺติ เอตฺถาติ นีรํ, ฆรํ เรีอน. 
นียตีติ เนมิ กงรถ. 
สุคตึ เนติ ปาเปตีติ เนมิ, ราชา (ทำเป็นรัสสะ).

กายวาจํ วิเนติ ทเมติ เอเตนาติ วินโย. 
วิเนตฺวา, 
วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌา โทมนสฺสํ ย่ำยี, กำจัด.

นีลติ. 
นีโล ปโฏ. 
นีลํ วตฺถํ ผ้าสีเขียว.

นีลํ นีลวตฺถํ

• นีลวตฺถํ  ผ้าเขียว.  ธาตุนี้ ส. ไม่วางรูปกิริยา มีแต่รูปคุณ.

โนติ, นวติ. 
นุโต, 
นุติ ความสรรเสริญ.

โนติ นวติ นุติ

นุทติ สรํ โยโธ. 
ปนุทติ, อปนุทติ, วิโนทติ, 
สพฺพทุกฺขา ปนูทนํ. 
วิโนทติ. 
วิโนทนํ.

นุทติ ปนุทติ ปนุทนํ

* ทาง ส. มีว่า นุทฺ เปฺรรเณ to push, to incite, to remove, to throw 
แต่ ส. ไขคำไขความธาตุนว่า เปรณํ=จุณฺณิยกรณํ ปึสนํ ดังนั้นความของธาตุจึงเป็นอย่างที่แปลไว้นี้.

นฺหายติ, นหายติ. 
นฺหายิตฺวา, นฺหาตฺวา. 
นฺหานํ, นฺหายนํ การอาบ. 
สีสํ นฺหาโต.

ปกฺกติ ปกฺกนํ

ปกฺขติ, ปกฺขยติ. 
ปกฺโข ปักษ์ข้างขึ้น/ข้างแรม, ฝ่าย, พรรคพวก, ปีก. 
ปกฺขี นก.

ปกฺขนฺทติ.

ปจติ ปาโก วิปาโก ปริปาโก ปกฺกํ

• วิปาโก  วิบาก, ผล. 'เป็นที่สุดแห่งเหตุ'.
• ปริปาโก  'สุกรอบ; ที่สุดรอบ,' แก่หง่อม, งอม, สุกร; ที่สุด.
• ปกฺกํ  สุก, งอม ดังคำว่า อมฺพปกฺกํ ผลมะม่วงสุก.

ธาตุนี้ ถ้าเป็นหมวด ทิ. เป็น อกมฺม รูปสัมฤทธิเป็น ปจฺจติ ปจฺจเต 
อา. เทวทตฺโต นิรเย ปจฺจติ เทวทัตต์ ไหม้ในนรก. 
ยาว ปาปํ น ปจฺจติ บาปยังไม่สุก (ไม่ให้ผล) เพียงใด - ส.

สูโท โอทนํ ปจติ. 
ปจนํ, ปาโก การหุงต้ม.

ปจติ, ปจฺจติ. 
ปจฺจติ เทวทตฺโต นิรเย.

ปญฺเจติ ปญฺจยติ ปญฺเจติ ปปญฺจยติ ปปญฺจา

• ปปญฺจา  ความเยิ่นเย้อ หรือ ความเนิ่นช้า. 
  แต่ใช้ในโวหารศาสนา เป็นชื่อของ ตัณหา มานะ ทิฏฐิ โดยเนื้อความว่า ทำสงสารของสัตว์ให้ยืดยาว - ส.

ปญฺจเต สคฺณํ ภิกฺขุโก. 
ปงฺโก โคลน, ตม.

ปญฺเจติ, ปญฺจยติ, ปปญฺจยติ. 
นิปฺปปญฺจา.

ปจฺเจติ ปจฺจยติ

ปญฺชติ. 
ปญฺชโร ร่างกาย, ซี่กรง. 
สคุณปณฺชรํ กรงนก. 
ฉตฺตปญฺชรํ โครงร่ม. 
สกฏปญฺชรํ.

ปญฺหติ ปญฺโห