อทฺท

อรรถของธาตุ
คติ; ยาจเนสุ

ไป, ถึง, เป็นไป; ขอ, วอน

ตัวอย่าง
  • อทฺทิ ป. ภูเขา. อช. 605.

มีศัพท์ อทฺทิต อยู่คำหนึ่ง มีที่ใช้ พึงทราบว่า ไม่ได้ออกจากธาตุนี้ เป็นแต่รูปมาคล้ายกันเอง.
อทฺทิต ปราชญ์สันนิษฐานว่า กลายมาเลือนมาจาก อฏฺฏิต ซึ่งมีอาการใช้อย่างเดียวกันแท้ (อทฺท ในคัมภีร์ธาตุทั้งหลายคงมีเฉพาะดังแสดงมาข้างบนเท่านั้น สูจิ. แสดงอปรนัยว่า อทฺท=หึสายํ วา นี้คงเป็นแต่เพียงเห็นเค้าว่า อทฺทิต ใช้ในที่แห่ง อฏฺฏิต จึงวางลงเท่านั้น ไม่มีที่มาเดิม)

อฏฺฏิต นั้น ออกจาก อฏฺฏ=อนาทเร 'ไม่เอื้อเพื้อ,' บีบคั้น, กดขี่, เบียดเบียน (ดู ธาตุป. เล่มก่อน) มีที่ใช้ทั้งสองคำ ดังนี้

อฏฺฏิต, อทฺทิต กค. กมฺ. เบียดเบียนแล้ว, บีบคั้นแล้ว, รบกวนแล้ว ฯลฯ. 
เวสมํ ยถา หิมสีตฏฺฏิตานํ ดุจเรือน (เป็นที่พึ่ง) ของคน อันความหนาวเพราะหิมะเบียดเบียนแล้ว ชาอ. 7/296. 
ปณฺฑุโรเคน อฏฺฏิโต อันโรคผิวเหลืองเบียดเบียนแล้ว ชาอ. 4/204. (แต่ฉบับไทยเป็น อาตุโร ยุโรปเป็น อฏฺฏิโต). 
จิรํ วุฏฺโฐ ทุกฺขทฺทิโต อันทุกข์บีบคั้นแล้ว อยู่นานแล้ว ชาอ. 1/35. 
ภยทฺทิตา เลณคเวสิโน (สุกรทั้งหลาย) อันภัยบีบคั้นแล้ว แสวงหาที่เร้น ชาอ. 4/165. แต่ฉบับไทยเป็น ภยทฺธิตา) 
รูป อทฺธิต นี้ พานจะเลือนมาจาก อทฺทิต อีกทีหนึ่ง แลถึงจะมีที่ใช้อยู่บ้าง ก็ติดจะไม่สนิท.
 

หมวดธาตุ
ภู (อ)
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.