พจนานุกรมธาตุ

กุญฺชติ

โกชติ

โกชติ

กุชฺชติ นิกฺกุชฺชติ อุกฺกุชฺชติ ปฏิกฺกุชฺชติ นิกฺกุชฺชิตํ อวกุชฺโช

อา. นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย พึงหงายสิ่งที่คว่ำไว้.
อญฺญิสฺสา ปาติยา ปฏิกุชฺชติ งวม หรือ ครอบด้วยภาชนะอื่น. 
อวกุชฺโช นิปชฺชาหํ ข้าพเจ้านอนคว่ำ - ส.

• อุกฺกุชฺชติ  ก. หงาย, หงายขึ้น [อุ+กุชฺช] '=อุปริมุขํ กโรติ' - ส.
• ปฏิกฺกุชฺชติ  งวม, ครอบ [ ปฏิ+กุชฺช] '-มุเข มุขํ ฐเปติ' - ส.

กุชฺชติ. 
นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย. 
อวกุชฺโช.

กุญฺจติ กุญฺจิกา กุญฺจิตโกโส กุญฺจิตฺวา 

• กุญฺจิกา  กุญแจ. 
• กุญฺจิตโกโส  คลังลั่นกุญแจ.

กุญฺจติ. กุญฺจิตฺวา. 
กุญฺจิกา เหล็กงอ, ตะขอ, กุญแจ. 
กุญฺจิตเกโส คนผมหยิก.

โกเฏติ การิต-โกฏาเปติ

อาโกเฏติ [อา+กุฏ] ก. ตี, ทุบ, เคาะ. 
อคฺคฬํ อาโกเฏหิ ท่านจงเคาะกลอน-ลิ่ม*   
อคฺคฬํ อาโกเฏสิ เคาะ…แล้ว ที. 1/115-6. 
เถโร คนฺตฺวา ทวารํ อาโกเฏสิ พระเถระไปเคาะประตูแล้ว ธมฺอ. 4/508.

* น่าจะเป็น บานประตู เพราะอรรถกถาแห่งนี้แก้ว่า อคฺคฬนฺติ กวาฏํ. แลแก้ต่อไปว่า อาโกฏฺเฏหีติ อคฺคนเขน สณิกํ กุญฺจิกฉิทฺทสมีเป อาโกฏฺเฏหิ. จึงเห็นได้ว่า มิใช่กลอน หรือลิ่มแน่. (อาโกฏฺเฏหิ ในอรรถกถาควรจะเป็น อาโกเฏหิ)

อาโกฏิต [จาก อาโกเฏติ ] กค. ตี-ทุบ-อัดแล้ว, เคาะแล้ว. 
อาโกฏิตปจฺจาโกฏิเตหิ จีวเรหิ มีจีวร ท. อันทุบ-อ้ดแล้ว แลกลับทุบ-อัดแล้ว (ทุบทั้งสองด้าน) ธมฺอ. 1/35.
(อาโกฏิต+ปฏิ+อา). อาโกฏิตปจฺจาโกฏิตํ อุภโตภาควิมฏฺฐํ มชฺ. 2/78.

อาโกฏน [อา+กุฏ+ยุ เป็น อน] นป. ความตี-ทุบ-อัด, ความเคาะ. 
โน อาโกฏนกฺขโม ทนความทุบ-อัด ไม่ได้ มชฺ. 2/78.

อาโกฏน [อา+กุฎ+ยุ เป็น อน กตฺตุสาธน เทียบ โกธโน ผู้โกรธ] ค. ผู้ตี-ทุบ-อัด, ผู้บังคับ. 
อิ. อาโกฏนี. …ตว กายรถสฺส อุปฺปถํ ปฏิปนฺนสฺส ราชรถสฺส สินฺธเว อาโกเฏตฺวา นิวารณปโฏทลฏฺฐิ วิย ปญฺญา อาโกฏนี โหตุ ปัญญาจงบังคับ กายรถของท่าน … ดุจปะฏัก เป็นเครื่องตี-ทิ่ม สินธพ ท. แห่งราชรถ อันเดินผิดทางแล้วห้าม ชาอ. 10/197.

(ธาตุนี้ ให้ดู โกฏฺฏ=เฉทเน ด้วย.

เรื่อง กุฏ, กุฏฺฏ, โกฏฺฏ นี้ ค่อนข้างจะนัวสักหน่อย ให้ดูเทียบใน ธาตุปฺ. เล่มก่อน ที่ข้าพเจ้านำมาลงไว้เต็ม ในที่นี้อีก ก็ถือว่า "เหลือดีกว่าขาด" สำหรับไว้วิจารต่อไป.)

กุฏติ ปฏิกุฏติ กุโฏ-ฏํ

• กุโฏ-ฏํ  ป. นป. หม้อน้ำ [จาก กุฏ นี้ - สูจิ].

กุฏติ กุฑฺฑํ

• กุฑฺฑํ  ฝาเรือน, 'ตัด, ปัน' [จาก กุฏ นี้ สูจิ].

องฺคมงฺคานิ กุฏติ ฉินฺทตีติ กุฏฺฐํ โรคเรื้อน. 
ธเนหิ โกฏิยติ ปวตฺตตียติ กุฏุมฺพํ. 
โกฏิ, กุฏิโล, กูฏตาปโส, กุฏาคาวี, 
อุกฺกุฏฺฏิกํ นิสีทิตฺวา นั่งกระหย่ง นั่งคุกเข่า

กุเฏติ, กุฏยติ. 
กุฏิ, กุฏํ รชตํ.

กุเฏติ กุฏยติ

กุณฺฏติ ธนํ โสโก.

กุฏฺเฏติ กุฏฺฏยติ

กุจฺเฉติ. อธิกุฏฺฏียติ มํสํ เอตฺถาติ อธิกุฏฺฏนํ เขียง. 
สตฺติสูลูปมา กามา ขนฺธานํ อธิกุฏฺฏนา.

กุณฺฐติ กุณฺโฐ

กุณฺฐติ

กุณฺฐติ. 
กุณโฐ, โกณฺโฐ คนง่อย.