ประมวลคำภาษาบาลีและสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้

สารบัญ

 

ปรับปรุงล่าสุด 27 มี.ค.66 (~1,312 ศัพท์)

 

คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
กฐินกฐินกฐินผ้าที่ถวายพระที่จำพรรษาแล้ว
กฎกฏกฤตทำแล้ว. (ไทย) ข้อกําหนดหรือข้อบัญญัติที่บังคับให้ต้องปฏิบัติตาม, ข้อกําหนดในเรื่องธรรมชาติ
กฏุมพีกุฏุมฺพีกุฎุมฺพินฺคนมั่งมี. (ไทย) คนเลว
กนิษฐากนิฏฺฐขนิษฺฐ"ผู้น้อยที่สุด", น้อง; นิ้วก้อย
กบฏกปฏกปฏความทรยศ
กมลกมลกมลดอกบัว; ใจ
กมลาสน์ (กะ-มะ-ลาด)กมล+อาสนกมล+อาสนผู้มีบัวเป็นที่นั่ง (หมายถึง พระพรหม). กมล ‘บัว’ + อาสน ‘ที่นั่ง’.
กร, กรณ์กร กรณกรณทำ
กรกฎาคมกกฺกฎ+อาคมกรกฏ+อาคม(กรกฏ ปู, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ 7 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีกรกฎ
กรณีย์กรณียกรณีย(กิจ) ควรทำ
กรรดึกกตฺติกากฺฤตฺติกา(เก่า) เดือนสิบสอง, ดาวลูกไก่
กรรมกมฺมกรฺมนฺการกระทำ
กรรมการกมฺมกโรกรฺมการผู้ทำการงาน. (ไทย) ผู้ได้รับเลือกหรือแต่งตั้งเข้าเป็นคณะร่วมกันทำงานหรือกระทำกิจการบางอย่างซึ่งได้รับมอบหมาย, เมื่อรวมกันเป็นคณะ เรียกว่า คณะกรรมการ
กระจกกาจกาจมฺกระจก  En. glass
กระษาปณ์กหาปณกรฺษาปณเหรียญ
กรินทร์กรี+อินฺทกรี+อินฺทฺรช้าง
กริยากิริยา, กฺริยากฺริยาชนิดของคำที่แสดงการกระทำ อาการ
กรีฑากีฬากรีฑาเล่น. (ไทย) การแข่งขันประเภทลู่และประเภทลาน
กรุณากรุณากรุณาความเห็นใจคิดช่วยให้พ้นทุกข์
กฤษฎีกากติกา (ไทย) แผลงมาจาก กติกา
กลกลกลการนับ, ส่วน. (ไทย) แบบ
กลึงค์ กลิงค์กลิงฺค เรียกชาวอินเดียใต้พวกหนึ่งที่มีผิวดําว่า แขกกลิงค์ มาจากแคว้นกลิงคราษฎร์
กเลวระ กเฬวรากกเลวร กเลวฬ กเลพรกลเวรร่างกาย, ซากศพ. (ไทย) โดยนัย หมายถึงคนไร้ประโยชน์ คนเลว น่ารังเกียจหมือนซากศพ
กษัยขยกฺษยความเสื่อม สิ้น, โรคซูบผอม, กระษัย
กสิกรรมกสิ+กมฺมกฺฤษิ+กรฺมการทำนา, ทำไร่
กักขฬะกกฺขล กกฺขฬกฐรแข็ง, กระด้าง, หยาบ
กัจฉากจฺฉากกฺษ กกฺษฺยารักแร้
กัญญา, กันยากญฺญากนฺยา กนฺยกาหญิงสาว
กันยายนกญฺญา+อายนกนฺยา+อายน(กนฺยา หญิงสาว, อายน การมา)  ชื่อเดือนที่ 9 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีกันย์
กัณฐ์กณฺฐกณฺฐ กรฺณคอ เช่น ทศกัณฐ์ ผู้มี 10 คอ (หัว).
กัณฑ์กณฺฑกาณฺฑลูกธนู, ก้าน
กัณหา, กฤษณากณฺหกฺฤษฺณดำ, ความชั่ว, บาป
กัป กัลป์กปฺปกลฺป1) กำหนดอายุของโลก.  2) กำหนดอายุของสัตว์ =อายุกัป เช่น 100 ปี
กัมปนาทกมฺป+นาทกมฺป+นาทเสียงกึกก้อง
กัมพลกมฺพลกมฺพลผ้าขนสัตว์
กัมพูกมฺพุกมฺพุหอยสังข์
กัลบกกปฺปกกลฺปกช่างตัดผม
กัลปาวสานกปฺป+อวสานกลฺป+อวสานจุดจบ คือที่สุดแห่งระยะเวลากัลป์หนึ่ง คือ ช่วงเวลา 4.32 พันล้านปีมนุษย์
กากณึกกากณิกากากิณิกาชื่อมาตราเงินอย่างต่ำที่สุด
กากบาท (กา-กะ-บาด)กาก+ปาทกาก+ปาทตีนกา, เครื่องหมายเป็นรูปตีนกา (กาก=กา, ปาท=เท้า)
กาชาด--เครื่องหมายรูปกากบาท ( + ) สีแดงชาดบนพื้นขาว. กา (ขีด) +ชาด (สีแดง)
กาญจน์, กาญจนากาญฺจนกาญฺจนทอง, ทองคำ
กาญจนบุรีกาญฺจน+ปุรีกาญฺจน+ปุรีเมืองทอง
กานดากนฺตากานฺตางาม, ผู้หญิง, หญิงงาม
กาพย์กพฺพ กาพฺยกาวฺยคำประพันธ์
กามกามกามรัก, ใคร่, อยาก, ต้องการ.
การการการการกระทำ, ผู้ทำ, หน้าที่
การบูรกปฺปุรกฺรบูรต้นชนิดหนึ่ง กลั่นน้ำมันกลิ่นฉุนร้อน ใช้ทํายา
การเวกกรวิก กรวีกกรวีกนกการเวก
การุญ, การุณย์การุญฺญการุณฺยความกรุณา
การุณยฆาตการุญฺญฆาตการุณฺยฆาตการฆ่าด้วยความกรุณา
กาลีกาลี กาฬีกาลี กาฬีดำ, หญิงคนชั่ว,  ปางหนึ่งของพระอุมาเทวี
กิจจะลักษณะกิจฺจ+ลกฺขณกิจฺจ+ลกฺษณ(ไทย) เป็นการเป็นงาน, เป็นเรื่องเป็นราว. (บาลี ไม่มีที่ใช้ - ลักษณะของกิจ)
กิริยากิริยา กฺริยากฺริยาการกระทำ, อาการที่แสดงออกมาด้วยกายมารยาท
กีฬากีฬากฺรีฑาการเล่น. (ไทย) การเล่นออกกำลังกาย
กุญแจกุญฺจิกากุญฺจิกาลูกกุญแจ
กุญชรกุญฺชรกุญฺชรช้าง
กุมภกุมฺภกุมฺภหม้อ
กุมภาพันธ์กุมฺภ+อาพนฺธกุมฺภ+อาพนฺธ(กุมฺภ หม้อน้ำ, อาพนฺธ ผูก)  ชื่อเดือนที่ 2 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีกุมภ์
กุมภีล์กุมฺภีลกุมฺภีรจระเข้
กุมารกุมารกุมารเด็กชาย
กุมารีกุมารีกุมารีเด็กหญิง
กุลสตรีกุล+อิตฺถีกุล+สฺตรีหญิงแห่งสกุล
เกศ, เกศาเกสเกศผม
เกษตรเขตฺตเกฺษตฺรนา, ไร่
เกษตราธิการเขตฺต+อธิการเกฺษตฺร+อธิการกษัตริย์
เกษมเขมเกฺษมปลอดภัย, สุขสบาย
เกษียณขีณกฺษีณสิ้นไป เช่น เกษียณอายุราชการ
เกษียน--เขียน (เขียน แผลงเป็น เกษียน เลียนแบบสันสกฤต)
เกษียรขีรกฺษีรน้ำนม เช่น เกษียรสมุทร (ทะเลน้ำนม)
เกียรติกิตฺติกีรฺติคำสรรเสริญ, คำเล่าลือ
โกกนุทโกกนทโกกนทบัวแดง
โกญจาโกญฺจ โกญฺจาเกราญฺจนกกระเรียน
โกมลโกมลโกมลอ่อน, ละเอียด, อ่อนนุ่ม
โกมุทโกมุท, โกมุทฺท บัวแดง, แสงจันทร์
โกลาหลโกลาหลโกลาหลเสียงเอิกเกริก
โกสุมกุสุมกุสุมดอกไม้
โกหกกุหกกุหกพูดเท็จ, พูดปด
ไกรลาส ไกลาศชื่อภูเขาในเทือกเขาหิมาลัย เชื่อว่าเป็นที่สถิตของพระอิศวรในศาสนาพราหมณ์. สีขาวเหมือนเงินยวง. (ไทย) เติม ร.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ขณะขณกฺษณชั่วเวลาหนึ่ง
ขนิษฐากนิฏฺฐกนิษฺฐน้อง
ขบถกปฏกปฏความทรยศ
ขมาขมากฺษมาอดทน, อดโทษ (ไม่เอาโทษ, ยกโทษ), ษมา, สมา
ขรรค์ขคฺคขฑฺคมีดปลายแหลมสองคม
ขลาดขลฺลาต ขลาดกลัว
ขัณฑสกรขณฺฑสกรา น้ำตาลกรวด
ขัณฑสีมาขณฺฑ+สีมาขณฺฑ+สีมาเขตแดน
ขัตติยะ, กษัตริย์ขตฺติยกฺษตฺริยพระเจ้าแผ่นดิน
ขันทีขณฺฑีขณฺฑี(ไทย) ชายที่ถูกตอน (ถูกตัดอวัยวะเพศ); "ผู้(มีอวัยวะเพศ)ขาด?".
ขันธ์, สกนธ์ขนฺธสฺกนฺธ สฺกนฺทร่างกาย
ขีดขินธ์  เสาหลักเมือง, เมืองขีดขินธ์ ชื่อเมืองของพาลีในเรื่องรามเกียรติ์, อีกชื่อว่า กิษกินธ์
เขตเขตฺตเกฺษตฺรเขตแดน, ขอบเขต, ไร่, นา
เขฬะเขฬเขฏน้ำลาย
เข้ารีต-จาริตฺต-จาริตฺรเปลี่ยนไปถือศาสนาอื่น,  เช่นเปลี่ยนไปถือศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
คงคาคงฺคาคงฺคาแม่น้ำคงคา (Ganges). (ไทย) แม่น้ำ.
คงคาลัยคงฺคา+อาลยคงฺคา+อาลยแม่น้ำคงคา
คดีคติคติที่ไป. (ไทย) ข้อสอนใจ, เรื่อง, มักใช้ประกอบศัพท์อื่น เช่น วรรณคดี สารคดี; เรื่องฟ้องร้องกันทางกฎหมาย คดีอาญา คดีปกครอง.
คนโทกุณฺฑกุณฺฑหม้อ, กระถาง. (ไทย) ภาชนะใส่น้ำดื่ม
คนธรรพ์คนฺธพฺพคนฺธรฺวเทพจำพวกหนึ่ง
ครรภ์คพฺภครฺภท้อง, ลูกในท้อง
ครูครุคุรุครู. En. guru
คฤหัสถ์คหฏฺฐคฺฤหสฺถผู้ครองเรือน, ผู้ไม่ใช่นักบวช, ฆราวาส
คาถาคาถาคาถาคําประพันธ์ประเภทร้อยกรองในภาษาบาลี, อัตราของฉันท์ คือ 4 บาท เรียกว่า คาถาหนึ่ง. (ไทย) คาถาอาคม, คําเสกที่ถือว่าศักดิ์สิทธิ์.
คามคามคฺรามบ้าน, หมู่บ้าน
คาวีคาวี แม่วัว. En. cow
คำนวณคุณคุณกะประมาณ, คิดหาผลลัพธ์โดยวิธีเลข.
คีตคีตคีตเพลงขับ, การขับร้อง
คีรีคิริคิริภูเขา
คุณคุณคุณความดี, ชั้น; สายธนู. (ไทย) ความดี, คำนำหน้าชื่อ, อาถรรพ์, ชั้น (คูณ).
คูณคุณคุณชั้น. (ไทย) เพิ่มจํานวนเท่าตัวตามหน่วยที่ต้องการ.
คูหาคุหาคุหาถ้ำ
เคราะห์คหคฺรหการจับ ยึด บังคับ. (ไทย) สิ่งที่นำผลให้โดยมิได้คาดหมาย
เคารพคารวเคารวความเคารพ
โคโคโควัว
โคดมโคตมโคตมพระโคตรของพระพุทธเจ้า (พระองค์ปัจจุบัน ซึ่งเป็นพระองค์ที่ 4 ใน 5 พระองค์ ในภัทรกัปนี้), พระอาทิตย์
โคตร (โคด)โคตฺตโคตฺรวงศ์, สกุล, เผ่าพันธุ์, เชื้อสาย เช่น โคตมโคตร.  (ไทย ภาษาพูด) มาก เช่น โคตรเก่ง.
โคตรภู (โคด-ตฺระ-พู)โคตฺรภูโคตฺรภูบุคคลผู้ตั้งอยู่ในญาณซึ่งเป็นลําดับอริยมรรค คือกำลังก้าวล่วงพ้นความเป็นปุถุชน เข้าสู่ความเป็นอริยะ = โคตรภูบุคคล; ภิกษุสงฆ์ที่ไม่เคร่งครัดในศาสนา มีวัตรปฎิบัติห่างจากธรรมวินัย แต่ยังมีเครื่องแสดงเพศภาวะอยู่ เช่น ผ้าเหลืองพันคอ (กาสาวกณฺฐา) เป็นต้น ถือตนว่ายังเป็นภิกษุสงฆ์อยู่ เรียกว่า โคตรภูสงฆ์/โคตรภูภิกษุ, สงฆ์ในระยะหัวต่อจะสิ้นศาสนา

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ฆราวาสฆราวาสคฺฤห+อาวาสการอยู่ครองเรือน, ผู้อยู่ครองเรือน, คนทั่วๆ ไปที่ไม่ใช่บรรพชิตหรือนักบวช
ฆานฆานฆฺราณจมูก
โฆษโฆสโฆษเสียงดัง, เสียงกึกก้อง
โฆษณาโฆสนาโฆษณาโห่ร้อง, ป่าวร้อง, กึกก้อง. (ไทย) เผยแพร่ข้อความแก่สาธารณชน

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
จงกรมจงฺกมจงฺกฺรมเดินกลับไปกลับมา
จตุ-, จตุร-จตุจตุรสี่
จตุรงค์จตุร+องฺคจตุร+องฺคมีองค์ 4
จริตจริตจริตความประพฤติ. (ไทย) บางทีใช้ในทางไม่ดี เช่น ดัดจริต มีจริต
จราจรจราจรจราจรการเคลื่อนที่ไปมา
จริยาจริยจรฺยความประพฤติ
จลาจลจลาจลจลาจลความปั่นป่วนวุ่นวายไม่มีระเบียบ
จักรจกฺกจกฺรวงกลมมีเฟืองรอบ, ล้อ
จักรยานจกฺกยานจกฺรยานยานมีล้อ
จักรีจกฺกีจกฺรินฺผู้มีจักร หมายถึงพระนารายณ์. (ไทย) พระราชา ตามที่เชื่อกันว่าเป็นพระนารายณ์อวตารลงมา.
จักรพรรดิ (จัก-กะ-พัด)จกฺกวตฺติจกฺรวรฺตินฺ(พระราชา) ผู้ยังจักรให้เป็นไป, พระราชาจักรพรรดิ ผู้มีรัตนะ 7, จักรพรรดิราช. (ไทย) ประมุขของจักรวรรดิ = emperor.
จักรวรรดิ (จัก-กะ-หฺวัด)จกฺกวตฺติจกฺรวรฺตินฺ(ไทย) รัฐหรือสหภาพของรัฐต่างๆ ที่มีจักรพรรดิเป็นประมุข เช่น จักรวรรดิโรมัน, อาณาเขตหรืออาณาจักรที่อยู่ภายใต้อํานาจอธิปไตย การปกครองอันเดียวกัน เช่น จักรวรรดิอังกฤษ = empire.
จักษุจกฺขุจกฺษุตา
จัตวาจตุจตุ(ไทย) [จตุ เอา อุ เป็น วฺ เป็น จตฺวา] สี่; เดิมใช้เรียกข้าราชการที่มีลำดับชั้นต่ำกว่าชั้นตรี ว่า ชั้นจัตวา; เครื่องหมายวรรณยุกต์รูป "+"
จัณฑ์จณฺฑจณฺฑดุร้าย. (ไทย) น้ำจัณฑ์ = เหล้า "กินแล้วดุ".
จัณฑาลจณฺฑาลจณฺฑาลตํ่าช้า; ลูกที่เกิดจากคนต่างวรรณะกัน เช่น ลูกที่บิดาเป็นศูทร มารดาเป็นพราหมณ์
จันทน์จนฺทนจนฺทนต้นจันทน์, ผลจันทน์
จันทร์จนฺทจนฺทฺรดวงจันทร์, ดวงเดือน; ชื่อวันที่ 2 ของสัปดาห์
จาบัล, จาบัลย์จาปลฺยจาปลฺยความหวั่นไหว
จามจมฺมจรฺมนฺหนังสัตว์
จาริกจาริกจาริกเดินไป, เที่ยวไป
จารีตจาริตฺตจาริตฺรความประพฤติ, ความสมสู่. (ไทย) ประเพณีที่ถือสืบต่อกันมานาน.
จิต, จินตนา, เจตนาจิต, จินฺตจิต, จินฺต คิด
จุณจุณฺณจูรฺณละเอียด
จุมพิตจุมฺพจุมฺพจูบ
จุลจุลฺล, จูล, จูฬกฺษุลฺลน้อย
จุฬา, จุฑาจูฬาจูฑาจุกบนหัว
เจดีย์เจติยไจตฺยสิ่งซึ่งก่อเป็นรูปคล้ายลอมฟาง มียอดแหลม บรรจุสิ่งที่นับถือมีพระธาตุเป็นต้น, สิ่งหรือบุคคลที่เคารพนับถือ
เจษฎาเชฏฺฐเชฺยษฺฐ"ผู้ใหญ่ที่สุด", พี่
เจรจา (เจน-ระ-) จรฺจาพูด, พูดจากัน, พูดจากันเป็นทางการ, จำนรรจา
เจียรจิรจิรช้านาน, ยืนนาน
แจตร์ ไจตฺรเดือนห้า
โจทย์โจทนโจทฺย(ไทย) คําถามในวิชาคณิตศาสตร์, โดยปริยายใช้หมายถึงสิ่งที่คล้ายคลึงเช่นนั้น
โจรโจรโจร, เจารโจร
โจรีโจรีโจรีโจรผู้หญิง

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ฉลากสลากาศลากาสลาก
ฉันทะฉนฺทฉนฺทสฺความพอใจ
ฉันทาคติฉนฺท+อคติฉนฺทสฺ+อคติความลำเอียงเพราะรักชอบ พอใจ
ฉันทามติฉนฺท+มติฉนฺทสฺ+มติ(ไทย บัญญัติ) คำนี้ไม่มีในพจนานุกรม, และหากจะใช้ ควรเขียนว่า ฉันทมติ แปลตามศัพท์ว่า ความเห็น(ที่เกิดจาก)ความพอใจ(ร่วมกัน), ความเห็นร่วมกันด้วยความพอใจ.  เข้าใจว่าบัญญัติขึ้นให้ตรงกับคำว่า consensus ที่หมายถึง ความคิดเห็นของส่วนใหญ่ (ที่สอดคล้องกันลงรอยกัน), มติมหาชน. = ฉันทานุมัติ (ฉันท+อนุ+มติ)
ฉายาฉายาฉายาเงา(มืด), ร่ม, เงา(สะท้อน เช่น เงาในกระจก ในน้ำ); รูปเปรียบ(กับตัวจริง), ชื่อ, ชื่อที่พระอุปัชฌาย์ตั้งให้เป็นภาษาบาลีเมื่ออุปสมบท. (ไทย) ชื่อที่ตั้งให้กันอย่างไม่เป็นทางการ ตามลักษณะที่ปรากฏ.
ฉิมพลีสิมฺพลี, สิมฺพโลศาลฺมลีไม้งิ้ว

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ชงฆ์ชงฺฆาชงฺฆาแข้ง
ชฎาชฏาชฎาเครื่องสวมศีรษะรูปคล้ายมงกุฎ, ผมที่เกล้าเป็นมวย
ชนชนชนเกิด
ชนกชนกชนกพ่อ
ชนบทชนปทชนปทประเทศ, จังหวัด, บ้านนอก, พลเมือง (ชาวชนบท). (ไทย) บ้านนอก, เขตแดนที่พ้นจากเมืองหลวง ออกไป.
ชมพู่ชมฺพุชมฺพุหว้า, ชมพู่
ชมพูนุทชมฺพุนทชามฺพุนททองคำเนื้อบริสุทธิ์
ชลีอญฺชลิ อญฺชุลิ   อญฺชลิ       กระพุ่มมือไหว้. (ไทย) อัญชลี ตัด อัญ, เป็น ชุลี บ้าง.
ชวาล, ชาลชาลชาลข่าย
ชันษา (ชัน-นะ-)ชนวสฺสชนฺมวรฺษชนมพรรษา  [ชน-มะ-พัน-สา] อายุ. ขวบปีที่เกิดมา. (ไทย) ลบ ม
ชัยชยชยชนะ
ชาคริตชาคริตชาคริตวตฺผู้ตื่น
ชาตาชาตชาตเกิด. (ไทย) เวลาเกิดของคน เป็นต้น ที่โหรคำนวณไว้, ชะตา ก็ว่า.
ชาติชาติชาติการเกิด. (ไทย) การเกิด; ชนิด, จําพวก; ประเทศ; ประชาชนที่เป็นพลเมืองของประเทศ,
ชานุชานุชานุเข่า
ชิวหาชิวฺหาชิวฺหาลิ้น
ชี ชีนักบวช เช่น ชีปะขาว (กร่อนมาจาก ชีผ้าขาว); คําเรียกหญิงที่นุ่งขาวห่มขาว โกนคิ้วโกนผม ถือศีล, แม่ชี ก็เรียก. สันสกฤต ใช้พูดต้นนาม เป็นเครื่องหมายแห่งความยกย่อง.
ชีวประวัติชีว+ปวตฺติชีว+ปฺรวฤตฺติประวัติของชีวิต
เชษฐาเชฏฺฐเชฺยษฺฐ"ผู้ใหญ่ที่สุด", พี่   En. chief
เชตุพนเชตุ+วนเชตุ+วนสวนเจ้าเชต, (ไทย) วัดพระเชตุพน
โชดึกโชติกโชฺยติกผู้มีความรุ่งเรือง
โชติโชติโทฺยติสฺ โชฺยติสฺความรุ่งเรือง, ความสว่าง
ไชยเชยฺยเชฺยย ชฺยายสฺดีกว่า, เจริญกว่า

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ฌานฌานธฺยานการเพ่ง, พิจารณา, ภาวะที่จิตสงบแน่วแน่

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ญาณญาณชฺญานปรีชาหยั่งรู้หรือกําหนดรู้ที่เกิดจากอํานาจสมาธิ, ความสามารถหยั่งรู้เป็นพิเศษ
ญาติกาญาติกาชฺญาติกาญาติผู้หญิง
ญาติธรรมญาติ+ธมฺมชฺญาต+ธรฺมญาติธรรม (ยา-ติ-ทำ) ธรรมของญาติ(ที่พึงปฏิบัติต่อกัน) แปลจากหลังไปหน้า.  (ไทย) ญาติธรรม (ยาด-ทำ) บุคคลที่ถือเป็นญาติทางธรรม. แปลจากหน้าไปหลัง  (ไม่ควรอ่านว่า ยาด-ติ-ทำ เพราะจะกลายเป็นศัพท์สมาส  ยกเว้น ญาติพี่น้อง (ยาด-ติ-พี่น้อง เพราะเป็นภาษาปาก)

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ฎีกาฏีกา คําอธิบายขยายความ, คัมภีร์อธิบายอรรถกถา. (ไทย) หนังสือที่เขียนนิมนต์พระสงฆ์ ฯลฯ

 

ฐ ฐ

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ฐานฐานสฺถานที่ตั้ง, ที่รองรับ
ฐาปนิกฐาปนิกสฺถาปนิกผู้ก่อสร้าง, ผู้ออกแบบก่อสร้าง
ฐิติฐิติสฺถิติการยืน, การตั้งมั่น

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ณัฏฐ์ณฏฺฐ (ญาณ+ฐ) ผู้ตั้งอยู่ในความรู้, นักปราชญ์

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ดนตรีตนฺติตนฺตฺรินฺแบบแผน, ระเบียบ, สาย, เส้นด้าย, แผ่ไป, สายพิณ, พุทธวจนะ, แถว, บาลี. (ไทย) ลำดับเสียงอันไพเราะ.
ดนยาตนยาตนยาลูกสาว
ดนัยตนยตนยลูกชาย
ดนูตนุตนุน้อย
ดรรชนี, ดัชนีตชฺชนีตรฺชนีนิ้วชี้, บัญชีคําเรียงตามลําดับอักษรที่พิมพ์ไว้ส่วนท้ายของหนังสือ (index)
ดรุณตรุณตรุณหนุ่ม
ดรุณีตรุณีตรุณีสาว, อ่อน, รุ่น
ดัสกรตกฺกรตสฺกรโจร, ขโมย. (ไทย) ข้าศึก, ศัตรู.
ดาบสตาปสตาปสนักบวช
ดาราตาราสฺตารดาว. En. star
ดาวดึงส์ตาวตึสตฺรยสฺตฺรึศตฺชื่อสวรรค์ชั้นที่สอง
ดิฉัน ดีฉัน ดีฉานติรจฺฉาน คำใช้แทนตัวผู้พูด เพศหญิง เป็นคำสุภาพ.  มาจาก ดิรัจฉาน ใช้พูดถ่อมตนเมื่อพูดกับพระสงฆ์  (ปัจจุบันใช้เฉพาะสตรีเรียกตนเอง)
ดิถีติถิติถิการนับวันตามจันทรคติ
ดิเรกอติเรกอติเรกเกินหนึ่ง (ใหญ่ยิ่ง, มาก, พิเศษ). (ไทย) อดิเรก ตัด อ.
ดีบุกติปุตฺรปุดีบุก (tin)
ตุ๊สาธุสาธุ(ไทย) คำสำหรับเรียกพระภิกษุ ทางภาคเหนือ กร่อนมาจาก สาธุ
ดุรงค์ตุรงฺคตุรงฺคม้า "ไปเร็ว"
ดุลย์ตุลยตุลฺยตราชั่ง,ู คันชั่ง; คล้าย, เช่นกัน
ตุลาการตุลา+การตุลา+การผู้มีอำนาจและหน้าที่ในการพิจารณาพิพากษาอรรถคดี ในทางกฎหมาย (ตัดสินเที่ยงตรงดุจตราชั่ง)
ตุลาคมตุล+อาคมตุล+อาคม(ตุลา คันชั่ง, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ 10 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีตุลย์
ดุษฎีตุฏฺฐิตุษฺฏิความยินดี, ความชื่นชม. (ไทย) ดุษฎีบัณฑิต ปริญญาเอก, ผู้ได้รับปริญญาเอก
ดุษณีตุณฺหีตุษฺณีมฺอาการนิ่งซึ่งแสดงถึงการยอมรับ. (ไทย) โดยดุษณีภาพ
ดุสิตตุสิตตุษิตสวรรค์ชั้นดุสิต
เดช เดโชเตชเตชอำนาจ, ไฟ, ความร้อน
เดรัจฉานติรจฺฉานติรศฺจีน"ผู้เป็นไปโดยขวาง", สัตว์เว้นจากมนุษย์ เช่นหมู หมา วัว ควาย. เดียรัจฉาน
เดียงสาเดียง+ภาสา+ภาษารู้ผิดรู้ชอบตามปรกติสามัญ (มักใช้ในความปฏิเสธ) เช่น เด็กยังไม่รู้เดียงสา.   
เดียง ‘รู้’ (คำเขมร - ฎึง) +ภาสา ‘ภาษา’ = รู้ภาษา (ลบ ภา)

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ตติยะตติยตฺฤตียที่สาม
ตถาคตตถาคตตถาคตผู้ไปแล้วอย่างนั้น (พระพุทธเจ้า)
ตนตนุตนุเบาบาง, น้อย, ห่าง; ละเอียด; ตน. (ไทย) ตน.
ตบะตปตปสฺความร้อน, ธรรมเครื่องเผาบาป
ตมะตมตมสฺมืด
ตรรกตกฺกตกฺรคิด, ตรึก
ตระกูลกุลกุลวงศ์, เชื้อสาย. (ไทย) เติม ตระ-
ตรัยตรึงศ์เตตฺตึสตฺรยสฺตฺรึศตฺสามสิบสาม
ตรีติตฺริสาม
ตรีภูมิติ+ภูมิตฺริ+ภูมิภูมิสาม
ตรีโลกติ+โลกตฺริ+โลกโลกสาม
ตรุตรุตรุต้นไม้  En. tree
ตฤณ, ติณติณตฤณหญ้า
ตักษัยชีวิตกฺขยชีวิตกฺษยสิ้นชีวิต, ตาย. (ไทย) ตัดพยางค์ ชีวิ ออก.
ตัณหาตณฺหาตฺฤษฺณาความยาก
ตาลตาลตาลลูกตาล, ลูกกุญแจ
ตาวตาวตาวตฺเพียงนั้น
ตุลาตุลาตุลาคันชั่ง
เตโชเตชเตชอำนาจ, ไฟ, ความร้อน
ไตรติ, เตตฺริ ไตฺร ตฺรยสาม. En. three, tri(cycle)
ไตรยางศ์ติ+อํสตฺริ+อํส, ตฺรยํศประกอบ 3 อย่าง, มี 3 ส่วน  เช่น บัญญัติไตรยาศ์ (rule of three)
ไตรสรณคมน์, -าคมน์ติ+สรณ+คมนไตฺร+สรณ+คมนการถึงพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ว่าเป็นที่พึ่งที่ระลึก.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ถันถนสฺตนนม (อวัยวะ), เต้านม
ถาวร, สถาพรถาวรสฺถาวรมั่นคง, แข็งแรง. En. stand
เถนเถนเสฺตนลัก, ขโมย; สมัยก่อน คนไทยใช้เป็นคำอุทาน/ด่า เช่น ไอ้เถน!. En. steal
เถระ, เถรีเถร, เถรีสฺถวิร, สฺถวิราคนแก่, ผู้เฒ่า, ผู้มั่นคง, พระที่มีพรรษา 10 ขึ้นไป

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ทรกรรมทุร+กมฺมทุสฺ+กรฺมการทำให้ลำบาก
ทรชน ทุรชนทุรชนทุสฺ+ชนคนชั่ว
ทรพิษทุร+วิสทุสฺ+วิษ"พิษชั่ว", ชื่อโรคระบาด มักขึ้นตามตัว เป็นเม็ดเล็กๆ ดาษทั่วไป เรียกว่า ไข้ทรพิษ, ฝีดาษ ก็ว่า.
ทรยศ ทุรยศทุรยสทุสฺ+ยศสฺเกียรติชั่ว (กบฏ)
ทรยุคทุร+ยุคทุสฺ+ยุคยุคชั่ว
ทรราช ทุรราชทุ-ราชทุสฺ+ราชนฺพระราชาชั่ว, ผู้ปกครองชั่ว. En. tyrant. การปกครองเช่นนั้น เรียกว่า (ระบบ) ทรราชย์. En. tyranny.   
(ไทย) ทุ เมื่ออยู่หน้าอักษรต่ำ แปลง ทุ เป็น ทร ทุร
ทรลักษณ์ทุร+ลกฺขณทุสฺ+ลกฺษณลักษณะชั่ว, เครื่องหมายชั่ว
ทรหนทุ+ทุสฺ+ทางลำบาก, ทางกันดาร
ทรัพย์ทพฺพทฺรวฺยของมีค่า
ทฤษฎีทิฏฺฐิทฺฤษฺฏิความเห็น. (ไทย) หลักที่นักปราชญ์วางไว้.
ทวารทฺวารทฺวารประตู (ท ในภาษาบาลี ออกเสียงเหมือน d). En. door
ทวีปทีปทฺวีปเกาะ
ทหารทหรทหรคนหนุ่ม. (ไทย) ผู้มีหน้าที่ในเรื่องรบ
ทักษิณทกฺขิณทกฺษิณทิศใต้, ขวา.
ทั้งเพสพฺพสรฺวทั้งปวง, ทั้งหมด. (ทั้ง + สัพเพ).
ทัณฑ์ทณฺฑทณฺฑไม้ตะบอง, ไม้เท้า; การลงอาญา, การลงโทษ. (ไทย) การลงอาญา, การลงโทษ..
ทัณฑฆาตทณฺฑ+ฆาตทณฺฑ+ฆาตชื่อเครื่องหมาย
ทนต์ทนฺตทนฺตฟัน (ท ในภาษาบาลี ออกเสียงเหมือน d)  En. dental
ทวิ-ทฺวิ, ทิ, ทุ, โททฺวิสอง. En. two, twice
ทศทสทศสิบ. En. ten; decimal
ทัศนะ, ทรรศนะทสฺสนทรฺศนความคิดเห็น
ทัศนีย์ทสฺสนียทรฺศนีย, ทฺฤศฺควรดู, น่าดู
ทานทานทานการให้
ทานปทานปฺรทานกิน (ไทย ภาษาพูด) กร่อนมาจากคำว่า รับประทาน. (ไม่ควรใช้ในภาษาเขียน และยังไปพ้องกับคำว่า ทาน ที่แปลว่าการให้)
ทายกทายกทายกผู้ให้
ทารกทารกทารกเด็กผู้ชาย
ทาริกาทาริกาทาริกาเด็กหญิง
ทิฐิทิฏฺฐิทฺฤษฺฏิความเห็น. (ไทย) ความดื้อรั้นในความเห็น; ความถือดี =มานะ. En. theory
ทิดปณฺฑิตปณฺฑิตคํานําหน้าชื่อผู้ที่สึกจากพระ เช่น ทิดบุญ ทิดเกิด. อาจจะกร่อนจากคำว่า (บัณ)ฑิต
ทิพย์ทิพฺพทิพฺยเป็นทิพย์
ทิพโลกทิพฺพโลกทิพฺยโลกโลกสวรรค์
ทิพากรทิวากรทิวากรผู้กระทำหน้าที่กลางวัน, ทำ "วัน", พระอาทิตย์
ทิวงคตทิวงฺคตทิวมฺคตไปสู่สวรรค์ (ตาย)
ทิวากรทิวา+กรทิวา+กรผู้กระทำหน้าที่กลางวัน, ทำ "วัน", พระอาทิตย์
ทิวากาลทิวากาลทิวา+กาล(เวลา) กลางวัน
ทิวาราตรีทิวารตฺติทิวาราตฺรมฺกลางวันและกลางคืน
ทีปทีปทีปแสงไฟ
ทีปังกรทีปงฺกรทฺวีป+กรผู้ที่ทำที่พึ่ง, พระนามของพระพุทธเจ้า
ทุคติทุคฺคติทุสฺ+คติที่ไปชั่ว, ที่ไปไม่ดี (เปรต นรก อสุรกาย เดรัจฉาน).  (มักเขียนผิดเป็น ทุกข์คติ)
ทุจริตทุจฺจริตทุสฺ+จริตประพฤติชั่ว
ทุติยะทุติยทฺวิตียที่สอง
ทุนนิมิตทุนฺนิมิตฺตทุสฺ+นิมิตฺตฝันร้าย, นิมิตไม่ดี
ทุพพล ทุรพลทุพฺพลทุสฺ+พลมีกำลังน้อย
ทุพภิกขภัยทุพฺภิกฺขภยทุสฺ+ภิกฺษา+ภยภัยจากอาหารหายาก
ทุรชลทุรชลทุสฺ+ชลน้ำร้าย
ทุรชาติทุรชาติทุสฺ+ชาติชาติชั่ว
ทุรนิมิตทุนฺนิมิตฺตทุสฺ+นิมิตฺตลางร้าย
ทุรมาน, ทรมานทุรมานทุสฺ+มานไม่มีการถือตัว
ทุรวาททุรวาททุสฺ+วาทคำชั่ว
ทูตทูตทูตผู้นําข้อความไปแจ้งทั้ง 2 ฝ่าย.  (มักเขียนผิดเป็น ฑูต)
เทพินทร์เทวี+อินฺทเทวี+อินฺทฺรจอมเทพี
เทวโลกเทวโลกเทวโลกสวรรค์
เทวษโทสเทฺวษเศร้าโศกเสียใจ
เทวะเทวเทวฝน; เทพ, เทวดา; ราชา (สมมติเทพ). (ท ในภาษาบาลี ออกเสียงเหมือน d)  En. divine
เทวินทร์เทว+อินฺทเทว+อินฺทฺรจอมเทพ
เทวีเทวีเทวีพระเจ้าแผ่นดินผู้หญิง
เท่ห์เทหเทหร่างกาย
เทาะห์ฑหทหเผา
แทตย์ ไทตฺยยักษ์
โท[ทฺวิ ทิ ทุ][ทฺวิ]สอง. (ฮินดี) โท.  En. two
โทรศัพท์ทูร+สทฺททูร+ศพฺทโทรศัพท์.  ทูร-tele (ไกล) + สทฺท-sound (เสียง)  En. tele-
โทษโทสโทษความไม่ดี, ความผิด
โทสะโทสโทษความโกรธ
ไทยเทยฺยเทยควรให้
ไทยธรรมเทยฺยธมฺมเทยธรฺม"ของที่ควรให้", ของทําบุญต่างๆ, ของถวายพระ.
ไทยทานเทยฺยทานเทยทานของอันพึงให้

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ธช ธวัชธชธฺวชฺธง
ธนาณัติธน+อาณตฺติธน+อาชฺญาปฺติเงินที่ส่งตามสั่ง
ธนิตธนิตธฺวนิตแข็ง, หนัก
ธรณีเทหนี ธรณีประตู
ธรรมะธมฺมธรฺมธรรมะ
ธรรมยุตธมฺม+ยุตฺตธรฺม+ยุกฺตประกอบด้วยธรรม. (ไทย) ธรรมยุต ชื่อพระสงฆ์ไทยนิกายหนึ่ง แยกตนออกมาจากสงฆ์ไทย เดิม, ธรรมยุติกนิกาย ก็เรียก.  (สงฆ์เดิม จึงได้ชื่อว่า มหานิกาย เพราะมีจำนวนมากกว่า – ประมาณ 90:10)
ธรรมศาสตร์ธมฺม+สตฺถธรฺม+ศสฺตฺรคัมภีร์หลักกฎหมาย
ธรรมิกธมฺมิกธารฺมิกผู้ตั้งอยู่ในธรรม, ผู้ประพฤติธรรม
ธัญญะธญฺญธนฺยข้าวเปลือก
ธันวาคมธนุ+อาคมธนุสฺ+อาคม(ธนุ ธนู, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ 12 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีธนู
ธุดงค์ธุต+องฺคธุต+องฺคองค์คุณเครื่อง[ช่วย]กําจัดกิเลส, ชื่อวัตรปฏิบัติอย่างเคร่งครัดของภิกษุ มี 13 อย่าง เช่น การอยู่ป่า การอยู่โคนไม้. มักเข้าใจคลาดเคลื่อนไปว่า การที่ภิกษุจาริกเที่ยวไป (แม้จะเป็นในป่าเขาก็ตาม) คือการปฏิบัติธุดงค์แล้ว, ธุดงค์ไม่ใช่ศีล ภิกษุใดรักษาธุดงค์ข้อใดหรือหลายข้อแล้วกิเลสเบาบางลง คุณธรรมเจริญขึ้น ควรรักษา หากเป็นตรงกันข้าม ก็(ยัง)ไม่ควรรักษา.
ธุรการธุร+การธุร+การ(ไทย บัญญัติ) การจัดกิจการงานโดยส่วนรวมของแต่ละหน่วย ซึ่งมิใช่งานวิชาการ
ธุระ, ธุรธุรธุรแอก; หน้าที่, กิจการ
เธียรธีรธีรนักปราชญ์

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
นพนวนวนฺเก้า; ใหม่.  En. nine; new, novate
นพเคราะห์นวคหนวคฺรห(โหร) ดาวพระเคราะห์ทั้ง 9 คือ อาทิตย์ จันทร์ อังคาร พุธ เสาร์ พฤหัสบดี ราหู ศุกร์ เกตุ.
นโยบายนย+อุปายนย+อุปาย"วิธีเป็นเครื่องนำไป", หลักและวิธีปฏิบัติซึ่งถือเป็นแนวดําเนินการเพื่อนำไป[สู่เป้าหมาย].
นรินทร์นร+อินฺทนร+อินฺทฺรจอมคน, ผู้เป็นใหญ่กว่าชน (พระเจ้าแผ่นดิน)
นริศวร, นเรศวรนร+อิสฺสรนร+อีศฺวรพระราชา, ผู้เป็นใหญ่กว่าชน (พระเจ้าแผ่นดิน)
นฤดมนร+อุตฺตมนร+อุตฺตมคนผู้สูงสุด
นฤบดีนร+ปตินร+ปติเจ้าแห่งคน (พระราชา)
นฤมลนิร+มล ไม่มีมลทิน
นักษัตร, นักขัตนกฺขตฺตนกฺษตฺรดาว
นังคัลนงฺคลลางฺคลไถ
นัยนยนยผู้นำไป
นาฏนาฏนาฏการฟ้อนรำ, นางงาม, สิ่งที่ให้ความบันเทิงใจ
นาทีนาฬินาฑีก้าน (เข็มนาที?). (ไทย) ชื่อหน่วยเวลา.
นานานานานานาต่างๆ
นานาประการ, นานัปการนานปฺปการนานา+ปฺรการมีประการต่างๆ
นาภีนาภิ นาภีนาภิมฺสะดือ, ท้อง, ศูนย์กลาง. (ไทย) สะดือ   En. navel
นามนามนามนฺชื่อ.  En. name
นายกนายกนายกผู้นำ
นาวานาวาเนา, นาวเรือ.  En. navy
นาวิกนาวิกนาวิกผู้ขี่เรือ, คนขับเรือ, เกี่ยวกับเรือ
นาสานาสานาสาจมูก.  En. nose, nasal
นิกรนิกรนิกรหมู่, พวก, ประชุม, ฝูง
นิคหะนิคฺคหนิคฺรหการข่ม, การปราบปราม
นิคหิตนิคฺคหิตนิคฺฤหีตเครื่องหมายวงกลม ( ํ) เขียนไว้เหนือพยัญชนะไทย
นิคาหกนิคฺคาหกนิคฺราห+กผู้ข่มขี่. (ไทย) ?? ผู้มีวาจาหยาบ (ขอทาน)
นิตย์นิจฺจนิตฺยนิจ, เที่ยง, เนืองๆ, ทุกเมื่อ, สมํ่าเสมอ.
นิตินิติ เครื่องนำไป, แบบแผน
นิทรานิทฺทานิทฺราการหลับ. (ไทย) หลับ
นิทานนิทานนิทานที่มา (ของเรื่อง), เหตุ. (ไทย) เรื่องเล่าที่สมมุติขึ้น
นิธานนิธานนิธานการฝังไว้, เก็บไว้
นิธินิธินิธิขุมทรัพย์
นินทานินฺทานินฺทาติเตียน. (ไทย) ติเตียนลับหลัง.
นินนาทนินฺนาทนินาทเสียงกึกก้อง
นิบาตนิปาตนิปาตตกลง (ชื่อคัมภีร์และคำในไวยากรณ์)
นิพพานนิพฺพานนิรฺวาณดับสิ้นเชื้อ
นิพัทธ์นิพทฺธนิพทฺธเนื่องกัน, เนืองๆ, เสมอ
นิภานิภานิภาสว่างออก (รัศมี)
นิมนต์นิมนฺตนิมนฺตฺรณเชื้อเชิญ. (ไทย) เชิญพระภิกษุ
นิมมานนิมฺมานนิรฺมาณสร้าง, ทำ
นิมิตนิมฺมิตนิรฺมิตสร้าง, ทำ
นิมิตนิมิตฺตนิมิตฺตเครื่องหมาย, ลาง, เหตุ, เค้ามูล; อวัยวะสืบพันธุ์.
นิยมนิยมนิยมแน่นอน, กำหนด. (ไทย) ยอมรับกันอย่างแพร่หลาย
นิยามนิยามนิยามกําหนด, ทาง, อย่าง, วิธี.
นิรคุณนิรคุณนิรฺคุณไม่มีลักษณะดี
นิรโฆษนิรโฆสนิรฺโฆษเสียงก้องออก; ไม่มีเสียง
นิรทุกข์นิรทุกฺขนิรฺทุกฺขไม่มีความทุกข์
นิรเทศนิรเทสนิรฺเทสไม่มีถิ่นที่
นิรนามนิรนามนิรนามนฺไม่มีชื่อ
นิรภัยนิพฺภยนิรฺภยไม่มีภัย
นิรมลนิมฺมลนิรฺมลไม่มีมลทิน, ไม่หมองมัว
นิรมิตนิมฺมิตนิรฺมิตสร้าง, ทำ, เนรมิต. (ไทย) บันดาลให้เกิดขึ้น.
นิรวาณนิพฺพานนิรฺวาณความดับไม่มีเหลือ
นิรันดร, นิรันตรนิรนฺตรนิรนฺตรไม่มีระหว่างคั่น
นิรานุชนิร+อนุชนิรฺ+อนุชไปจากนุช, ปราศจากนุช
นิราพาธนิร+อาพาธนิรฺ+อาพาธไม่มีความเจ็บป่วย
นิรามิษนิร+อามิสนิรฺ+อามิษไม่มีเครื่องล่อ, ไม่มีเหยื่อ
นิราลัยนิร+อาลยนิสฺ+อาลยไม่มีที่อยู่, ไม่มีที่ห่วงใย
นิราศนิร+อาสานิสฺ+อาศาไม่ความหวัง, ไม่มีความต้องการ, ไปจาก
นิรุทกนิร+อุทกนิสฺ+อุทกไม่มีน้ำ
นิลนีลนีลสีเขียวแก่, สีขาบ (สีนํ้าเงินแก่อมม่วง), สีน้ำเงิน. (ไทย) พลอยชนิดหนึ่งมีสีดำ, เขียว
นิวัตินิวตฺตินิวฺฤตฺติเป็นไปกลับ (การกลับ)
นิเวศน์นิเวสนนิเวศนการเข้าอยู่, ที่อยู่
นิศากร, นิสากรนิสา+กรนิศา+กรดวงจันทร์ "ผู้ทำซึ่งกลางคืน"
นิสิตนิสฺสิตนิ+ศฺริตผู้อาศัย(อาจารย์). (ไทย) ผู้เรียนในมหาวิทยาลัย.
นุกูลอนุกูล ตามเกื้อหนุน. (ไทย) อนุกูล ตัด อ.
นุชอนุชอนุ+ชผู้เกิดภายหลัง, น้อง. (ไทย) ตัด อ พยางค์หน้าออก.
เนตรเนตฺตเนตฺรตา
เนรเทศนิรเทสนิรฺเทศให้ออกนอกประเทศ
เนรนาถนิร+นาถนิรฺ+นาถไม่มีที่พึ่ง
เนรมิตรนิมฺมิตนิรฺมิตสร้าง, ทำ, นิรมิต. (ไทย) สร้างหรือบันดาลด้วยอํานาจ ฤทธิ์ หรืออภินิหารให้บังเกิดเป็นขึ้นมีขึ้นโดยฉับพลัน.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
บงกชปงฺกชปงฺกชบัว "เกิดในตม"
(เรือ)บดโปตโปตเรือเล็กของเรือกำปั่น; เรือต่อชนิดหนึ่ง หัวท้ายเรียว  หรือ เรือกรรเชียงท้ายตัด. En. boat
บรมปรมปรมอย่างยิ่ง, ที่สุด
บรรจถรณ์ปจฺจตฺถรณปฺรตฺยาสฺตรณเครื่องลาด, เครื่องปู
บรรณปณฺณปรฺณใบไม้, หนังสือ
บรรพชิตปพฺพชิตปฺรวฺรชิตนักบวชพุทธ
บรรพตปพฺพตปรฺวตภูเขา
บรรยายปริยายปรฺยายความเป็นไปรอบ, ลำดับ. (ไทย) การสอน, การเล่าเรื่อง
บรรลัยปลย ฉิบหาย, วอดวาย, สิ้นกัป, ประลัย
บรรสารปริ+สารปริ+สารเที่ยวไปรอบ (คลี่ออก)
บรรหารปริหารปริหารนำไปรอบ (เฉลย, กล่าว, แก้, สั่ง)
บริกรปริ+กรปริ+กรผู้รับใช้ "ทำรอบๆ"
บริการปริ+การปริ+การการรับใช้, ช่วยเหลือ
บริขารปริกฺขารปริษฺการเครื่องใช้ของพระสงฆ์
บริจาคปริจฺจาคปริตฺยาคสละให้
บริบทปริปทปริปทคําหรือข้อความแวดล้อมเพื่อช่วยให้เข้าใจความหมาย
บริบาลปริปาลปริปาลคุ้มครองรอบ (ดูแล, รักษา, เลี้ยงดู)
บริบูรณ์ปริปุณฺณปริปูรฺณเต็มรอบ
บริภาษณ์ปริภาสปริภาษการด่า
บริโภคปริโภคปริโภคการกิน
บริรักษ์ปริรกฺขปริรกฺษรักษารอบ (ดูแล, ปกครอง, รักษา)
บริวารปริวารปริวารผู้แวดล้อม
บริษัทปริสาปริษทฺผู้นั่งรอบ
บริหารปริหารปริหารรับผิดชอบจัดการ
บวชป+วชปฺร+วฺรชบวช "เว้นทั่ว"
บวรป+วรปฺร+วรประเสริฐ, ล้ำเลิศ
บังสุกุลปํสุกูลปางสุกูลผ้าเปื้อนฝุ่น ดิน. ผ้าที่ชักออกจากศพหรือจากสายสิญจ์ที่โยงจากศพ (มักพูด/เขียนผิดเป็น บังสกุล)
บัญชี ปญฺชิสมุดบันทึกรายการ
บัณฑิตปณฺฑิตปณฺฑิตผู้รู้, ผู้ทรงความรู้, คนฉลาด
บัณฑุกัมพลปณฺฑุ+กมฺพลปาณฺฑุ+กมฺพลผ้าขนสัตว์สีเหลือง
บัณเฑาะก์ปณฺฑกปณฺฑกกะเทย
บัณเฑาะว์ปณฺฑว กลอง
บัลลังก์ปลฺลงกปรฺยงฺกแท่น
บาปปาปปาปความชั่ว, ความมัวหมอง
บารมีปารมี ปารมิตาปารมิตาคุณความดีที่ได้บำเพ็ญมา
บาลีปาลิปาลิภาษา, แถว, แนว, เส้น, เขต
(ลูก)บาศก์ปาสกปาศกลูกเต๋า, ลูกสกา.
บิดาปิตาปีตฺฤพ่อ
บุญปุญฺญปุณฺยความดี, คุณความดี
บุญฤทธิ์ปุญฺญ+อิทฺธิปุณฺย+ฤทฺธิความสำเร็จด้วยบุญ
บุตรปุตฺตปุตฺรลูกชาย
บุนนาคปุนฺนาคปุนฺนาคไม้บุนนาค, พิกุล
บุปผาปุปฺผปุษฺปดอกไม้; ระดู.
บุพ, บุพพ, บูรพ, บูรพาปุพฺพปูรฺวก่อน, แรก, แต่ก่อน, เบื้องต้น
บุพเพสันนิวาสปุพฺเพสนฺนิวาสปูรฺวสนฺนิวาสการเคยอยู่ร่วมกันในชาติก่อนๆ
บุรุษปุริสปุรุษฺผู้ชาย.  En. person
บุษราคัม ปุษฺปราคพลอยสีเหลือง
เบญจปญฺจปญฺจนฺห้า.  En. penta(gon)
เบญจเพสปญฺจวีสปญฺจวีศยี่สิบห้า. (ไม่เกี่ยวกับเพศชายหญิง)
เบียดเบียน (เบียฑเบียฬ)ปีฑปีฬ ทำให้เดือดร้อน
โบกขร, บุษกรโปกฺขรํปุษฺกรสระบัว
โบราณโปราณเปาราณมีมาแล้วช้านาน
โบสถ์อุโปสถอุปวสถ, อุโปษธ(ไทย) อุโบสถ (ตัด อุ พยางค์หน้าออก) สถานที่สงฆ์ใช้ประชุมทําสังฆกรรม เช่น สวดพระปาติโมกข์ อุปสมบท มีสีมาเป็นเครื่องบอกเขต; อนุโลมเรียกสถานที่ประกอบพิธีกรรมของศาสนาอื่นว่า โบสถ์ เช่น โบสถ์พราหมณ์ โบสถ์คริสต์.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ปกติ, ปรกติปกติปฺรกฺฤติธรรมดา
ปกรณ์ปกรณปฺรกรณทำทั่ว, คัมภีร์
ปกิณกะปกิณฺณกปฺรกีรฺณกเกลื่อนกล่นทั่ว (เรี่ยราย, เบ็ดเตล็ด)
ปฏิการปฏิการปฺรติการการทำตอบ (การตอบแทน, สนองคุณ)
ปฏิกิริยาปฏิกิริยาปฺรติกฺริยากิริยาสะท้อนกลับ
ปฏิญญาปฏิญฺญาปฺรติชฺญาข้อตกลงยืนยัน
ปฏิทินปฏิทินปฺรติทินเฉพาะวัน
ปฏิปักษ์ปฏิปกฺขปฺรติปกฺษฝ่ายตรงข้าม
ปฏิพจน์ปฏิวจนปฺรติวจนคำตอบ
ปฏิพากย์ปฏิวากฺยปฺรติวากฺยพูดตอบ
ปฏิภาคปฏิภาคปฺรติภาคส่วนตอบ (ส่วนเปรียบ)
ปฏิมาปฏิมาปฺรติมารูปเปรียบ
ปฏิวัติปฏิ+วตฺติปฺรติ+วฤตฺติ.หมุนกลับ
ปฏิเวธปฏิเวธปฺรติเวธ เข้าใจตลอด
ปฏิสนธิปฏิสนฺธิปฺรติสํธิการเกิด
ปาฏิหาริย์ปาฏิหาริยปฺราติหารฺยความเป็นไปเฉพาะ, สิ่งที่น่าอัศจรรย์, ความอัศจรรย์
ปฐมปฐมปฺรถมที่หนึ่ง
ปฐวีปฐวี ปถวีปฺฤถิวี, ปฺฤถฺวีแผ่นดิน
ปรอทปราทปราทธาตุปรอท
ปรสิตปร-สิต (บัญญัติ) สิ่งมีชีวิตที่อาศัยกินอยู่ในร่างกายคนและสัตว์อื่นๆ หรืออยู่กับพืชอื่นๆ เช่น พยาธิ, กาฝาก  En. parasite
ประกฤตปกตปฺรกฺฤตทำทั่ว (ทำมาก)
ประการปการปฺรการการทำทั่ว (อย่าง, ชนิด)
ประกาศปกาสปฺรกาศป่าวร้อง, แจ้งให้ทราบ
ประชวรป+ชรปฺร+ชฺวรเจ็บป่วย
ประชาชาติปชา+ชาติปฺรชา+ชาติหมู่คน
ประชาบาลปชา+ปาลปฺรชา+ปาลผู้รักษาประชาชน
ประณตปณตปฺรณต, ปฺร+นมฺเอียง, น้อม, นอบน้อมไหว้ (การน้อมไหว้)
ประณามปณามปฺรณามการน้อม, การน้อมไหว้; การขับ, ผลัก, การติเตียน
ประดิษฐ์ปติฏฺฐปฺรติษฺฐการตั้งไว้. (ไทย) การสร้างขึ้น.
ประดิษฐานปติฏฺฐานปฺรติษฺฐานการตั้งไว้
ประติมากรรมปฏิมา+กมฺมปฺรติมา+กรฺมการทำรูปเปรียบ. รูปปั้น, รูปแกะสลัก
ประทีปปทีปปฺรทีปสว่างทั่ว (ตะเกียง, โดม)
ประปาปปาปฺรปาน้ำดื่ม, โรงสำหรับไว้น้ำดื่ม, บ่อน้ำ
ประพฤติปวุตฺติปฺรวฺฤตฺติความเป็นไปอันเกี่ยวด้วยการกระทําหรือปฏิบัติตน, เหตุต้นเค้า. ปฏิบัติ
ประเพณีปเวณิปฺรเวณิเชื้อสาย. (ไทย) สิ่งที่ถือประพฤติปฏิบัติสืบต่อกันมา
ประภัสสรปภสฺสรปฺรภาสฺวรรัศมีที่แล่นออกไป (สีเลื่อมพราย)
ประเภทปเภทปฺรเภทความแตกต่าง
ประมาทปมาทปฺรมาทมัวเมา, เลินเล่อ.
ปรามาส (ปะ-)ปรามาสปรามาสการจับต้อง, การลูบคลำ.
ปรามาส (ปฺรา-)ปรามาสปรามาส(ไทย) ดูถูก, หมิ่นประมาท (แสดงกิริยาวาจาดูถูกเหยียดหยามผู้อื่น)   
ในความหมายนี้ อาจเพี้ยนมาจากคำว่า ปรามาส พูดจาแตะต้องกระทบผู้อื่น
ประยุกต์ปยุตฺตปฺรยุกฺต ปฺร+ยุชฺประกอบแล้ว
ประโยชน์ปโยชนปฺรโยชนความขวนขวาย
ประวัติปวตฺติปฺรวฤตฺติความเป็นไปทั่ว (เรื่องราว, ข่าวคราว)
ประวัติศาสตร์ปวตฺติ+สตฺถปฺรวฤตฺติ+ศาสฺตฺร(ไทย บัญญัติ) วิชาว่าด้วยเหตุการณ์ที่เป็นมาหรือเรื่องราวของประเทศชาติเป็นต้น ตามที่บันทึกไว้เป็นหลักฐาน.
ประเวณีปเวณิปฺรเวณิเชื้อสาย. (ไทย) การเสพสังวาส
ประเวศ, ประเวศน์ปเวส, ปเวสนปฺรเวศ, ปฺรเวศนการเข้าไป
ประสกอุปาสก (ภาษาพูด) ชายผู้แสดงตนเป็นคนถือพระพุทธศาสนา, คําที่บรรพชิตเรียกคฤหัสถ์ผู้ชาย, คู่กับ สีกา.
ประสงค์ปสงฺคปฺรสงฺคต้องการ, อยากได้; มุ่งหมาย, มุ่ง
ประสบ  พบ, พบเห็น เช่น ประสบการณ์ ความจัดเจนที่เกิดจากการกระทําหรือได้พบเห็นมา. (มักเขียนผิดเป็น ประสพการณ์)
ประสพปสวปฺรสวการเกิดผล
ประสิทธิ์ปสิทฺธิปฺรสิทฺธิความสำเร็จ
ประสูติปสูติปฺรสูติการเกิด
ปรัชญาปญฺญาปฺรชฺญาปัญญา. (ไทย) วิชาที่ว่าด้วยความจริง.
ปรัตยักษ์ปจฺจกฺขปฺรตฺยกฺษประจักษ์ "เห็นกับตา"
ปรัมปราปรมฺปราปรมฺปราสืบๆ กันมา
ปรัศว์, ปลัดปสฺสปารฺศฺวข้าง
ปรากฏปากตปฺรกฏการทำไปทั่ว, แสดงทั่ว (เห็น)
ปราจีนปาจีนปฺราจีนทิศตะวันออก
ปราชัยปราชยปราชยแพ้
ปราณปาณปฺราณลมหายใจ; ผู้มีลมหายใจ, สัตว์, คน
ปราณีปาณีปฺราณินฺ"ผู้มีลมหายใจ", ผู้มีชีวิต, สัตว์, คน
ปรานี (ปฺรา-)  (ไทย) เอ็นดูด้วยความสงสาร
ปราบดาภิเษกปตฺต+อภิเสกปฺราปฺต+อภิเษก"ถึงการรดเฉพาะ". พิธีอภิเษกของพระราชาซึ่งได้สมบัติด้วยการรบชนะข้าศึก
ปรามาส (ปฺรา-)ปรามาสปรามรฺศยึดถือ; ลูบคลำ, จับต้อง. (ไทย) ดูถูก
ปราโมทย์ปาโมชฺชปฺรโมท+ยความบันเทิงทั่ว
ปรารถนาปตฺถนาปฺรารฺถนาความต้องการ
ปรารภป+อา+รภปฺร+อา+รภเริ่มทั่ว (ตั้งต้น, กล่าวถึง, ดำริ)
ปรารมภ์ป+อา+รมฺภปฺร+อา+รมฺภเริ่มทั่ว (เริ่มแรก, รำพึง, ครุ่นคิด)
ปราศรัย ปฺรศฺรยพูดด้วยไมตรีจิต, การแสดงอัชฌาสัยในระหว่างผู้ใหญ่ต่อผู้น้อยหรือผู้ที่เสมอกัน; คําปรารภ.
ปราษณีปณฺหิ ปาสณิปารฺษฺณิส้นเท้า
ปราสาทปาสาทปฺราสาทเรือนสี่เหลี่ยมจตุรัส. ที่อยู่ของพระราชา
ปริเฉท, ปริจเฉทปริจฺเฉทปริจฺเฉทตัด, แบ่ง, การตัดรอบ (การกำหนด, ตอน, หมวด)
ปริญญาปริญฺญาปริชฺญารอบรู้
ปริณายกปรินายกปริณายกผู้นำไปรอบ (ผู้นำบริวาร, หัวหน้า, ผู้เป็นใหญ่)
ปริภาษปริภาสปริภาษการติเตียน
ปริมณฑลปริมณฺฑลปริมณฺฑลวงกลม
ปริยัติปริยตฺติปรฺยาปฺติการเล่าเรียน
ปริยายปริยายปรฺยายทาง, นัยทางอ้อม, ความเป็นไปรอบ, ลำดับ.
ปรีดี (ปฺรี-)ปิติปฺรีติความอิ่มใจ, ความปลื้มใจ, ความยินดี
ปักษ์ปกฺขปกฺษข้าง, ฝ่าย, ปีก
ปัจจุบันปจฺจุปฺปนฺนปรตฺยุตฺปนฺนขณะนี้, "เกิดขึ้นเฉพาะหน้า"
ปัจเจกปจฺเจก ปฏิ+เอกปฺรตฺเยกเฉพาะบุคคลเดียว
ปัจเจกชนปจฺเจกชนปฺรตฺเยกชนคนหนึ่งเฉพาะ
ปัจฉิมนิเทศปจฺฉิมนิทฺเทสปศฺจิมนิรฺเทศการชี้แนะครั้งสุดท้าย (ก่อนจบการศึกษา เป็นต้น)
ปัจฉิมวัยปจฺฉิมวยปศฺจิมวฺยยวัยสุดท้ายของชีวิตก่อนตาย
ปัจฉิมโอวาทปจฺฉิม+โอวาทปศฺจิม+อววาทคำสั่งสอนสุดท้าย
ปัจนึกปจฺจนีกปฺรติยนีกข้าศึก, ศัตรู
ปัญญาปญฺญาปฺรชฺญาความรอบรู้
ปัญหา, ปริศนาปญฺหปฺรศฺนคำถาม
ปั้ดโธ่, พุทโธ่พุทฺโธ (ไทย) คำอุทาน
ปัตตานึกปตฺตานีกปตฺติ+อนีกกองทัพราบ, พลเดินเท้า
ปัทมา, ปทุมปทุมปทฺมบัว
ปัทมากรปทุม+อากรปทฺม+อากรสระ (บ่อเกิดแห่งบัว)
ปัปผาสะปปฺผาส ปอด
ปัสสาวะปสฺสาวปฺรสฺราวเยี่ยว
ปัสสาสะปสฺสาสปฺร+ศฺวาสการหายใจออก
ปราจีนปาจีนปฺราจีนทิศตะวันออก
ปาฏิบทปาฏิปทปฺริปทฺค่ำหนึ่ง, (ไทย) บทเฉพาะ
ปาฐกปาฐกปาฐกผู้พูด
ปาราชิกปาราชิกปาราชิกผู้พ่ายแพ้
ปิติปิติปฺรีติความอิ่มใจ, ความปลื้มใจ, ความยินดี
ปิตุจฉาปิตุจฺฉปีตฺฤษฺวสฺฤป้า, น้า
ปิตุเรศปิตุ+อิสฺสรปีตฺฤ+อีศฺวรบิดา
ปิยะ, เปียปิยปฺรยที่รัก
ปิเยารส, ปิโยรสปิย+โอรสปฺรย+เอารสโอรสที่รัก
ปุจฉาปุจฺฉาปฺฤจฺฉาคำถาม
บีฑาปีฬปีฑตี, เบียดเบียน, ทำร้าย. En. beat
ปุถุชนปุถุชฺชนปฺฤถคฺชนประชาชน
ปุโรหิต, ปโรหิต, ประโรหิตปุโรหิตปุโรหิตที่ปรึกษาของพระราชา
เปตพลีเปตพลีเปฺรตพลีการเซ่นสรวงที่ทําให้ผู้ตายไปแล้ว
เปรตเปตเปฺรตผู้ที่ตายไปแล้ว, สัตว์อบายประเภทหนึ่ง มีหลายชนิด
เปรมเปมเปฺรมความรัก
เปรมปรีดิ์ (เปฺรม-ปฺรี)เปม+ปีติเปฺรม+ปฺรีติความรัก + ความอิ่มใจ  (ไทย) อิ่มอกอิ่มใจ, ปลาบปลื้มใจ
ไปยาลเปยฺยาลํเปยาลเครื่องหมายละข้อความ
ไปรษณีย์เปสนียเปฺรษณียสิ่งที่ควรส่งไป. (ไทย) การส่งหนังสือและหีบห่อสิ่งของเป็นต้นโดยมีองค์การที่ตั้งขึ้นเป็นเจ้าหน้าที่รับส่ง

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ผลิตผลผลิต+ผลผลิต+ผลผลที่ผลิตออกมาแล้ว
ผลึกผลิก, ผลิกาสฺผฎิกชื่อแก้วอย่างหนึ่งมีสีขาวใส
ผัสสะผสฺส การกระทบ, การถูกต้อง
ผาณิตผาณิตผาณิตน้ำอ้อย, (น้ำตาล), น้ำอ้อยงบ
ผาลผาลผาลผาล ชื่อเหล็กสำหรับสวมหัวหมูเครื่องไถ
ผาสุกผาสุ, ผาสุก ความอิ่มใจ

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
พงศาวดารวํส-อวตารวงฺศ-อวตาร(ไทย) เรื่องราวของเหตุการณ์เกี่ยวกับประเทศหรือกษัตริย์ ในเชิงตำนาน
พจนีย์วจนียวจนียที่ตั้งแห่งการพูด, ควรพูด, น่าสรรเสริญ
พธูวธูวธูหญิงสาว
พนัสบดีวนปฺปติวนสฺปติไม้ใหญ่ที่สุดในป่า
พยัคฆ์วฺยคฺฆวฺยาฆฺรเสือ, เสือโคร่ง
พยัญชนะวฺยญฺชน, พฺยญฺชนวฺยญฺชนตัวหนังสือ
พยากรณ์พฺยากรณวฺยากรณการแก้, การเฉลย, "ทำให้แจ้ง". (ไทย) ทำนาย
พยาธิพฺยาธิ, วฺยาธิวฺยาธิ(พะ-ยา-ทิ) ความเจ็บไข้ เช่น โรคาพยาธิ. (ไทย) (พะ-ยาด) สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง เช่น พยาธิไส้เดือน
พยาบาทพฺยาปาทวฺยาปาทผูกใจเจ็บ
พยาบาลวฺยา+ปาลวฺยา+ปาล(ไทย) ดูแลรักษาผู้ป่วย
พยายามวายามวฺยายามพยายาม, ความเพียร
พยุหยาตฺราพฺยูหยาตฺราวฺยูหยาตฺราการเดินไปเป็นหมู่, การเดินทัพ
พยูห-, พยู่ห์วฺยูห, พฺยูหวฺยูหกระบวน, หมู่, ประชุม, กองทัพ
พรวรวรคำแสดงความปรารถนาดี, สิ่งที่ขอเลือกเองตามประสงค์
พรรษาวสฺสวรฺษฝน
พรหมจรรย์พฺรหฺมจริยพฺรหฺมจรฺยความประพฤติอันประเสริฐ,  การถือพรตบางอย่าง เช่นเว้นเมถุนเป็นต้น
พรหมจารีพฺรหฺมจารี, พฺรหฺมจาริณีพฺรหฺมนฺ+จารินฺผู้มีความประพฤติอันประเสริฐ. (ไทย) หญิงที่ยังบริสุทธิ์ ยังไม่เคยมีเพศสัมพันธ์กับผู้อื่น.
พฤกษ์รุกฺขวฺฤกฺษต้นไม้
พฤศจิกายนวิจฺฉิก+อายนวฺฤศฺจิก+อายน(วฺฤศฺจิก แมงป่อง, อายน การมา)  ชื่อเดือนที่ดวงอาทิตย์มาสู่ราศีแมงป่อง
พฤษภาคมอุสภ+อาคมวฺฤษภ+อาคม(วฺฤษภ วัว, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ดวงอาทิตย์มาสู่ราศีพฤษภ์
พฤหัสบดีวิหปฺปติวฺฤหสฺปติดาวพฤหัสบดี; ชื่อวันที่ 5 ของสัปดาห์.
พละพลพลกำลัง, (ไทย) กำลังทหาร, ทหาร
พสกวสควศคพลเมือง, ชาวเมือง. ผู้อยู่ในอํานาจ เช่น พสกนิกร (หมู่ของ~)
พสุธาวสุธาวสุธาแผ่นดิน
พหุ, พหูพหุพหุมาก
พหูสูตพหุสฺสุตพหุ+ศฺรุตฟังมามาก
พักตร์วตฺตวกฺตรหน้า, ปาก
พัฒนาวฑฺฒนวรฺธนการทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้ก้าวหน้าไปในทางที่ดี
พันธะพนฺธพนฺธการผูก, มัด, รัด.  En. bond
พัสตราวตฺถวสฺตฺรผ้า
พาชีวาชีวาชีม้า
พาณิชวาณิชวาณิชพ่อค้า
พาทีวาทีวาทินฺพูดจา
พายุวาย วายุวายุลม. (ไทย) ลมที่พัดรุนแรง
พาลพาลพาลอ่อน เขลา. (ไทย) คนชั่วร้าย, คนเกเร.
พ่าห์ พาหะวาหวาหผู้แบก, ผู้ถือ, ผู้ทรงไว้; ตัวนำ(โรค)
พาหนะวาหนวาหนเครื่องพาไป
พาหาพาหาพาหาแขน
พาหุรัด ภารต(ไทย) ชื่อถนนในกรุงเทพฯ ที่มีชาวอินเดียมาอาศัยอยู่มาก เข้าใจว่า เสียงเพี้ยนมาจากคำว่า ภารต (Bharata อินเดีย); เครื่องประดับที่ใช้สวมรัดต้นแขน=ทองต้นแขน.
พาเหียรพาหิร พาหิราพหฺย พหิสฺภายนอก
พิกุลวกุลวกุลดอกพิกุล
พิจารณาวิจารณ วิจารณาวิจารณาตรวจตรา, ตริตรอง, สอบสวน
พิชิตวิชิตวิชิตปราบให้แพ้, ชนะแล้ว
พิณวีณาวีณาเครื่องดนตรีชนิดหนึ่ง
พิทักษ์วิ+ทกฺขวิ+ทกฺษทักษะ, ขยัน, มีฝีมือ, ฉลาด, ชำนาญ. (ไทย) ดูแลคุ้มครอง.
พิธีวิธิวิธิงานที่จัดขึ้นตามลัทธิเพื่อความขลัง
พิมานวิมานวิมานที่อยู่ของเทวดา
พิมพ์พิมฺพพิมฺพแบบ (รูป), รูปดวงจันทร์; รูปเปรียบ. (ไทย) ถ่ายแบบ เช่น พิมพ์ผ้า พิมพ์ขนมเป็นรูปต่างๆ หรือทําให้เป็นตัวหนังสือหรือรูปรอยอย่างใดๆ.
พิรุณวรุณวรุณฝน
พิศวาสวิสฺสาสวิศฺวาสความคุ้นเคย, ความวางใจ, ความรักใคร่
พิเศษวิเสสวิเศษยิ่งกว่าปกติ, แปลกกว่าสามัญ
พิสดารวิตฺถารวิสฺตารกว้างขวาง, ละเอียด
พิสุทธิ์วิสุทฺธิวิศุทฺธิสะอาด, บริสุทธิ์, ใส, ขาว
พืชพีชพีชพืช, พันธุ์ไม้
พุทธพุทฺธพุทฺธผู้รู้, ผู้ตรัสรู้
พุธพุธพุธผู้รู้; ดาวพุธ; พุธวาร ชื่อวันที่ 4 แห่งสัปดาห์.
พุทธันดรพุทฺธ+อนฺตรพุทฺธ+อนฺตรในระหว่าง(สมัย, กาล ของ)พระพุทธเจ้า(พระองค์หนึ่งๆ)
พุทธางกูรพุทฺธ+องฺกุรพุทฺธ+องฺกุรเชื้อสายของพระพุทธเจ้า (องฺกุร หน่อ, หน่อเนื้อเชื้อไข, เชื้อสาย)
พุทรา (พุด-ซา)พทรพทรผลไม้ชนิดหนึ่ง. (ไทย) เติมสระอุ (และสระอา)
เพชฌฆาตวชฺฌ+ฆาตวธฺย+ฆาตผู้ประหารชีวิตนักโทษ
เพชรวชิรวชฺรเพชร
เพดานวิตานวิตานสิ่งที่ดาดเบื้องบนในห้อง
เพ็ดทูลวจน+ทูลวจน+ทูลคำบอก (แก่พระเจ้าแผ่นดิน).  วจน 'คำ' > ปึ๊จ (สำเนียงเขมร) + ทูล 'บอก' (เขมร)
เพลาเวลาเวลาเวลา. (ไทย) แกนที่สอดในดุมล้อรถ/เกวียน ให้หมุนได้; เบาลง, เบาพอประมาณ.
แพทย์เวชฺชไวทฺยหมอ
แพศย์เวสฺสไวศฺยพ่อค้า; วรรณะพ่อค้า (ในวรรณะ 4)
แพศยาเวสิยาเวศฺยาโสเภณี
โพธิ์โพธิโพธิรู้
ไพฑูรย์เวฬุริยไวฑูรฺยแก้วชนิดหนึ่ง
ไพบูลย์เวปุลฺลํไวปุลฺยความเต็มเปี่ยม, ความกว้างขวาง
ไพรี, ไพรินเวรีไวรินฺผู้มีเวร, ศัตรู
ไพศาลวิสาลวิศาลกว้างวิเศษ (กว้างขวาง)

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ภมร, ภุมราภมรภฺรมรแมลงผึ้ง
ภรรยา, ภริยาภริยาภรฺยาเมีย
ภักษาภกฺขภกฺษอาหารการกิน
ภัณฑุปกรณ์ภณฺฑ+อุปกรณภาณฺฑ+อุปกรณอุปกรณ์คือสิ่งของ
ภัทรภทฺท ภทฺรภทฺรเจริญ
ภัศดาภตฺตาภรฺตฺฤผัว ‘ผู้เลี้ยง’
ภราดาภาตา (ภาตุ)ภฺราตฺฤพี่น้องชาย  En. brother
ภาพภาวภาวความมี, ความเป็น เช่น ภราดรภาพ ความเป็นพี่น้องกัน. (ไทย) รูปที่ปรากฏเห็น, รูปที่วาดขึ้น
ภาคภาคภาคส่วน
ภาคภูมิภาค+ภูมิ (ไทย) มีสง่า, ผึ่งผาย. (บาลี ไม่มีที่ใช้ - ส่วนแห่งแผ่นดิน, แผ่นดินที่เป็นภาคหรือเป็นส่วนๆ) 
ภาคิไนยภาคิเนยฺยภาคิเนยหลาน
ภาวนาภาวนาภาวนาทำให้มี, ให้เป็น
ภาวะภาวภาวความมี, ความเป็น, ความปรากฏ
ภาษาภาสาภาษาเสียงใช้พูดกัน
ภิกขุภิกฺขุภิกฺษุภิกษุ
ภิญโญภิยฺโย ภีโยภูยสฺยิ่ง, ยิ่งขึ้นไป
ภิรมย์อภิรมฺมอภิ+รมฺยยินดียิ่ง, ดีใจยิ่ง. (ไทย) อภิรมย์ ตัด อ.
ภีมภีมภีษฺมอันน่ากลัว
ภูธรภูธรภูธรพระราชา; ภูเขา ‘ทรงไว้ซึ่งแผ่นดิน’. (ไทย) ตำรวจภูธร คือตํารวจทำหน้าประจำนอกกรุงเทพฯ
ภูมิภูมิภูมิแผ่นดิน. (ไทย)  + (พูม) พื้น, ชั้น, พื้นเพ, ความรู้ เช่น อวดภูมิ/อมภูมิ; สง่า, โอ่โถง, องอาจ, ผึ่งผาย เช่น วางภูมิ.
ภูมิใจภูมิ+ภูมิ+(ไทย) กระหยิ่มใจ, รู้สึกว่ามีเกียรติยศ.
ภูมิฐานภูมิ+ฐานภูมิ+(ไทย) มีสง่า, ผึ่งผาย. (บาลี ไม่มีที่ใช้ - ส่วนแห่งแผ่นดิน, แผ่นดินที่เป็นภาคหรือเป็นส่วนๆ)
ภูมิภาคภูมิ+ภาคภูมิ+ภาคส่วนของแผ่นดิน, ภาคพื้น. (ไทย) หัวเมือง; (ภูมิศาสตร์) อาณาบริเวณที่มีลักษณะบางอย่างเช่นลักษณะทางธรรมชาติ ทางเศรษฐกิจ ทางวัฒนธรรม ทางการเมืองคล้ายคลึงกันจนสามารถจัดเข้าพวกกันได้ และแตกต่างกับบริเวณใกล้เคียงโดยรอบ.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
มกราคมมกร+อาคมมกร+อาคม(มกร มังกร, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ 1 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีมังกร
มงกุฎมกุฏมกุฎ, มุกุฎเครื่องสวมศีรษะ. (ไทย) มกุฏ เติม ง.
มงคลมงฺคลมงฺคลเป็นความดีงาม
มณฑกมณฺฑูกมณฺฑูก กบ
มณฑปมณฺฑปมณฺฑปเรือนยอด
มณฑลมณฺฑลมณฺฑลกลม, รูปดวงจันทร์. (ไทย) บริเวณ.
มณเฑียร มนเทียรมนฺทิร มณฺฑิรมนฺทิรเรือน, เรือนหลวง, เมือง, เมืองหลวง
มติมติมติความเห็น
มนต์, มนตร์มนฺตมนฺตฺรบทสำหรับสวด
มนุษย์มนุสฺสมนุษฺยคน.  En. man (มนู)
มนุษยชาติมนุสฺสชาติมนุษฺยชาติมนุษย์
มโนภาพมน+ภาวมนสฺ+ภาว(ไทย บัญญัติ) ภาพที่เกิดทางใจ, ความคิดเห็นที่เกิดเป็นภาพขึ้นในใจ
มโนรถมโนรถมโนรถความปรารถนาแห่งใจ, ความประสงค์
มโนรมมโนรมมโนรมเป็นที่ชอบใจ, งาม
มรณะมรณมรณการตาย, ความตาย. (ไทย) มักนำไปใช้เขียนบอกวันเกิด-ตาย ในงานศพ เช่น ชาตะ-มรณะ (แปลว่า เกิดแล้ว-การตาย) ความจริง ควรใช้ว่า ชาตะ-มตะ (แปลว่า เกิดแล้ว-ตายแล้ว) เพราะเป็นศัพท์กิริยาเช่นเดียวกัน.  En. mortal (มต)
มรรคมคฺคมารฺคหนทาง
มรรคนายกมคฺคนายกมารฺคนายก''ผู้นําทาง'' คือ ผู้จัดการทางกุศล หรือ ผู้ชี้แจงทางบุญทางกุศลและป่าวประกาศให้ประชาชนมาทำบุญทำกุศลในวัด.
มฤธุมธุมฤธุน้ำผึ้ง
มวยมวมวฺยฺผูก, มัด
มหรรณพมหา+อณฺณวมหา+อรฺณวห้วงน้ำใหญ่
มหัศจรรย์มหา+อจฺฉริยมหา+อาศฺจรฺยแปลกประหลาดมาก
มหาผลมหาผลมหาผลผลใหญ่
มหาราชามหา+ราชมหา+ราชนฺพระราชาใหญ่
มหินทร์มหา+อินฺทมหา+อินฺทฺรผู้ยิ่งใหญ่
มเหสีมเหสีมหิษีนางกษัตริย์, มเหสี; เทวี, ชายาพระเจ้าแผ่นดิน.
มเหาฬาร, มโหฬารมหา+โอฬาร ยิ่งใหญ่
มโหสถมหา+โอสถมหา+โอสธยาอันวิเศษ
มไหศูรย์มหา+อิสฺสรมหา+อีศฺวรความเป็นใหญ่มาก
มัคคุเทศก์มคฺค+อุทฺเทสมารฺค+อุทฺเทศผู้นำทาง, ผู้นำแสดง
มัคนายกมคฺคนายกมรฺคนายก(คฤหัสถ์) ผู้นำทาง ชี้แจงทางบุญทางกุศล โดยเฉพาะในวัด
มังกรมกรมกรชื่อสัตว์ชนิดหนึ่ง. (ไทย) มกร เติม ง สะกด.
มังสะมํสมามฺสเนื้อ
มัจจุ, มฤตยูมจฺจุมฺฤตฺยุความตาย
มัจฉา, มัศยามจฺฉมตฺสฺยปลา
มัชช, ประมาท, มาทน์มชฺช ปมาท มทนมทฺย ปฺรมาท มทนเมา, ประมาท
มัชฌิม, มัธยมมชฺฌิมมธฺยมกลาง.  En. media, medium
มัธยฐานมชฺฌ+ฐานมธฺย+สฺถานเส้นแบ่งครึ่งฐาน.  (คณิต) น. ชื่อเส้นตรงที่เชื่อมระหว่างจุดมุมของรูปสามเหลี่ยมกับจุดกึ่งกลางของด้านที่ตรงข้ามกับมุมนั้น.   
 
มัธยัสถ์มชฺฌ+ฐามธฺยสฺถตั้งอยู่ในท่ามกลาง, ปานกลาง. (ไทย) ใช้จ่ายอย่างประหยัด.
มาตุรงค์มาตุ+? แม่, (มาตุลุงฺโค มะงั่ว)
มานะมานมานความถือตัว (เป็นกิเลสประเภทหนึ่ง มี 16 อย่าง เช่น ถือตัวว่าดีกว่าเขา เสมอกับเขา ต่ำกว่าเขา เป็นต้น). (ไทย) มีความอดทน.
มานุษยวิทยามานุส-วิชฺชามานุษฺย-วิทฺยาวิชาว่าด้วยเรื่องมนุษย์ มนุษย์ในสังคม
มายามายามายาการลวง, การแสร้งทํา.
มายาคติมายา+คติมายา+คติ(ไทย บัญญัติ) คติความเชื่อหรือทัศนคติที่ไม่เป็นความจริง (myth)
มายูรมายุรมายูรฝูงนกยูง
มารดา (มาน-ดา)มาตา (มาตุ)มาตฺฤแม่. (ไทย) เติม ร.
มารยา (มาน-ยา)มายามายาการลวง, การแสร้งทํา. (ไทย) มายา เติม ร.
มารยาทมริยาทามรฺยาทาขอบเขต, เขตแดน. (ไทย) กิริยาวาจาที่ถือว่าสุภาพถูกกาลเทศะ ไม่เกินขอบเขตมาตรฐานที่กำหนด
มาลามาลามาลาระเบียบดอกไม้, มาลัย
มาลีมาลีมาลินฺระเบียบ, ดอกไม้
มิจฉามิจฺฉามิถฺยาผิด.  En. mis-
มิติมิตมิต(ไทย) การวัด, การนับ
มีนาคมมีน+อาคมมีน+อาคม(มีน ปลา, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ 3 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีมีน
มิสสกวันมิสฺสกวนมิศฺรวนชื่อป่าหรือสวนของพระอินทร์ มีไม้ต่างๆ ระคนกัน. En. mixed forest
มุกดามุตฺตามุกฺตาแก้วมุกดา
มุขมุขมุขหน้า, ปาก; ทาง; หัวหน้า, หัวข้อ. (ไทย) ส่วนของตึกหรือเรือนที่ยื่นออกมาจากส่วนใหญ่ มักอยู่ด้านหน้า; มุขตลก เรื่องตลก (gag)
มุทิตามุทิตามุทิตาความเป็นผู้พลอยยินดี
มุนินทร์มุนิ+อินฺทมุนิ+อินฺทฺรจอมมุนี, จอมปราชญ์
มุนีมุนิมุนิผู้รู้, นักปราชญ์, ฤษี, พระสงฆ์
มุสาวาทมุสาวาทมฺฤษา+วาทกล่าวเท็จ
มิตรมิตฺตมิตฺรเพื่อน, มิตร
มิถุนายนมิถุน+อายนมิถุน+อายน(มิถุน คู่ชายหญิง, อายน การมา)  ชื่อเดือนที่ 6 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีมิถุน
เมตตา ไมตรีเมตฺตาไมตฺร ไมตฺรีความเป็นเพื่อน, ความเป็นมิตร
เมรัยเมรยไมเรยเหล้าหมัก
เมรุ (เมน), เมรุ- (เม-)เมรุเมรุชื่อภูเขากลางจักรวาล มียอดเป็นที่ตั้งแห่งเมืองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ซึ่งพระอินทร์อยู่. (ไทย) ที่เผาศพเลียนแบบเขาพระสุเมรุ.
เมษายนเมณฺฑ+อายนเมษ+อายน(เมษ แกะ, อายน การมา) ชื่อเดือนที่ 4 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีเมษ
โมกษะ, โมกข์โมกฺขโมกฺษความหลุดพ้น
โมลี, เมาลีโมลิเมาลิผม, มวยผม, ส่วนที่สูง
โมโหโมหโมหโมหะ, หลง, เขลา, โง่. (ไทย) โกรธ.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ยถายถายถาฉันใด, ตาม...
ยนต์, ยนตร์ยนฺตยนฺตฺรเคลื่อนไหวด้วยกลไก
ยศยสยศสฺยกย่องนับถือเกียรติของตน, ฐานันดรที่ตั้งให้แก่บุคคล มีสูงต่ำตามลำดับ.
ยโสยสยศสฺดู ยศ.  (ไทย) เย่อหยิ่งเพราะถือตัวว่ามียศ มีปัญญา มีความรู้ ฯลฯ.
ยโสธรยโสธรยศสฺ+ธรผู้ทรงไว้ซึ่งยศ, ทรงยศ
ยาจกยาจกยาจกผู้ขอ. (ไทย) เติม กระ- เป็น กระยาจก บ้าง.
ยาตรายาตฺรายาตฺราการเลี้ยงชีวิต, การยังชีวิตให้เป็นไป; การเดิน, การเดินทัพ
ยุติยุตฺติยุกฺติชอบ, ถูกต้อง. (ไทย) ตกลง, จบ, เลิก.
ยุติธรรมยุตฺติ+ธมฺมยุกฺติ+ธรฺมชอบธรรม, ความถูกต้อง. (ไทย) ความเที่ยงธรรม ไม่เอนเอียงเข้าข้างใดข้างหนึ่ง.
ยุทธภูมิยุทฺธ+ภูมิยุทฺธ+ภูมิสนามรบ
ยุพเรศยุว+อิสฺสรยุวนฺ+อีศวร(ไทย) ชายหนุ่มหญิงสาว (ผู้เป็นใหญ่), นางกษัตริย์, หญิงสาวสวย
เยาว์ยุวยุวนฺหนุ่ม, รุ่น.  En. youth, young
เยาวเรศยุว+อิสฺสรยุวนฺ+อีศวร(ไทย) ชายหนุ่มหญิงสาว (ผู้เป็นใหญ่), นางกษัตริย์, หญิงสาวสวย
โยค, โยชน์โยค, โยชนโยค, โยชนประกอบ.  En. yoke
โยธาโยธ โยธีโยธ โยธินฺนักรบ, ทหาร, (ไทย) นักรบ, งานที่ใช้กําลังกายก่อสร้าง

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
รณรงค์รณ+รงฺค การรบ; สนามรบ, ต่อสู้. (ไทย) โฆษณาชักชวนอย่างต่อเนื่องเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย เช่น รณรงค์หาเสียง. ลบ ร เหลือ ณรงค์ ก็มี (=campaign)
รถยา, รัจฉารจฺฉารถฺยาทางเดิน, ถนน, ตรอก
รถานึกรถานีกรถานีกกองทัพรถ, พลรถ
รมย์รมฺมรมฺยยินดี, รื่นรมย์
รวี, รพีรวิรวิพระอาทิตย์
รหัสรโหรหสฺความลับ. (ไทย) เครื่องหมายหรือสัญญาณลับ …
รโหฐานรโห+ฐานรหสฺ+สฺถานที่ลับ. (ไทย มักเข้าใจผิดว่าแปลว่า ใหญ่โต โดยนึกว่ามากจากคำว่า ใหญ่โตรโหฐาน  แต่จริงๆ เป็น ใหญ่โตมโหฬาร)
รักษา, รักขารกฺขรกฺษคุ้มครองป้องกัน
รังสีรํสิ รสฺมิรศฺมิแสง, แดด; เชือก. (ไทย) ลำแสง (=ray).
รัชดาภิเษกรชต+อภิเสกรชต+อภิเษกพระราชพิธีสมโภชเมื่อพระมหากษัตริย์ทรงครองราชสมบัติครบ 25 ปี.
รัฐรฏฺฐราษฺฏรแคว้น
รัฐบุรุษรฏฺฐ+ปุริสราษฺฏร+ปุรุษคนสำคัญของประเทศ
รัตนะรตนรตฺนแก้ว
รัศมีรํสิ รสฺมิรศฺมิแสง, แดด; เชือก. (ไทย) ลำแสง  (=ray).
ราชูปโภคราช+อุปโภคราชนฺ+อุปโภคเครื่องใช้สอยของพระราชา
รามเกียรติ์ราม+กิตฺติราม+กีรฺติชื่อเสียงของพระราม; เรื่องที่ดัดแปลงจากวรรณคดีประเภทมหากาพย์ของอินเดีย ที่ชื่อว่า รามายณะ (แปลว่า เรื่องราวของพระราม)
ราษฎรรฏฺฐราษฺฏรผู้อยู่ในแคว้น, ชาวเมือง
รำไพรวิรวิดวงอาทิตย์. (ไทย) งามผุดผ่อง
ริษยาอิสฺสาอีรฺษฺยาความรู้สึกไม่อยากให้ผู้อื่นได้ดี
รีต  ดู จารีต
รุกข์, พฤกษ์รุกฺขวฺฤกฺษต้นไม้
รุจีรุจิรุจิความรุ่งโรจน์
โรค, โรคาโรคโรคสิ่งที่เบียดเบียน

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ฤกษ์ (เริก) ฤกฺษหมี; ดาวจรเข้, ดาวนพเคราะห์. (ไทย) คราวหรือเวลาที่กําหนดหรือคาดว่าจะให้ผล เช่น ฤกษ์ดี ฤกษ์ร้าย; ดาวที่มีแสงสว่างในตัวเอง.
ฤดู, อุตุอุตุฤตุฤดู, ดินฟ้าอากาศ. (ไทย ปาก) +สบาย เช่น นอนหลับอุตุ.
ฤทธิอิทฺธิฤทฺธิฤทธิ์, อิทธิ
ฤทัยหทยหฺฤทยหัวใจ, ใจ. (ไทย) ตัด ห, ตัด หฤ เช่น พระทัย.  En. heart
ฤษี ฤๅษีอิสิฤษินักบวชผู้อยู่ในป่า

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ลัคนาลคฺคนลคฺนเกี่ยวข้อง, (โหร) เกี่ยวข้อง
ลัดดาลตาลตาไม้เลื้อย, เถาวัลย์
ลามกลามก หยาบช้าต่ำทราม. (ไทย) สิ่งที่ดูสกปรกหยาบคาย โดยเฉพาะในเรื่องเพศ
ลิขสิทธิ์ลิข+สิทฺธิ (บัญญัติ) สิทธิแต่ผู้เดียวในสิ่งที่ตนได้คิดเขียนขึ้นมาเอง ลิขสิทธิ์ในสิ่งนั้นๆ เกิดขึ้นทันที โดยไม่ต้องมีดำเนินการใดๆ ทางกฎหมายเสียก่อน  แต่การคุ้มครองตามกฎหมายก็มีเงื่อนไข ระยะเวลา กำหนดไว้ด้วย.  En. copyright
ลีลาลีลาลีลาเยื้องกราย, ทำนองงาม, ท่าทางอันงาม เช่น พุทธลีลา ชื่อพระพุทธรูปปางหนึ่ง.
ลีลาศลีลาลีลา(ไทย) เติม ศ, เต้นรําแบบตะวันตกบางชนิด.
ลึงค์ลิงฺคลิงฺคเพศ, เครื่องหมายเพศ
เลข, เลขาเลขาเลขารอยขีดเขียน
เลขานุการเลขา+อนุการเลขา+อนุการผู้มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับหนังสือ จดหมายโต้ตอบ ในสำนักงาน หรืออื่นๆ
เล่ห์ลิหฺ (เลีย) กลอุบาย
โลก, โลกย, โลกีย์โลก โลกิยโลก เลากฺยเห็น
โลกันต์โลกนฺตโลกนฺตที่สุดแห่งโลก
โลกาภิวัตน์โลก+อภิวตฺตน การแพร่กระจายไปทั่วโลก. En. globalization
โลภลุภ โลภโลภรัก, อยากได้, กำหนัด, โลภ.  En. love

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
วงกตวงก วงฺกตวกฺรชื่อภูเขาลูกหนึ่งในเรื่องมหาเวสสันดรชาดก ซึ่งมีทางเข้าออกวกวนอาจทําให้หลงทางได้, เรียกสั้นๆ ว่า เขาวงก์ ก็มี
วชิราวุธวชิร+อาวุธวชฺร+อายุธอาวุธคือสายฟ้า (ของพระอินทร์)
วนาดรวน+อนฺตร ในป่า. (ไทย) วนาดอน ป่าสูง = วนา+ดอน. พนาดร ก็ว่า
วนิดาวนิตาวนิตาหญิงสาว
วรรค, พรรควคฺควรฺคตอน, พวก, หมู่
 วม วมนวมนอาเจียน.  En. vomit
วรรณ, พรรณวณฺณวรฺณสี, ผิว
วรวิหารวร+วิหารวร+วิหาร+ยที่อยู่อันประเสริฐ. (ไทย) คำต่อท้ายชื่อวัด บอกว่าเป็นพระอารามหลวง ประเภทหนึ่ง.
วโรกาสวร+โอกาสวร+โอกาศโอกาสอันประเสริฐ
วสันต์วสนฺตวสนฺตฤดูใบไม้ผลิ
วัฏฏะ, วัฏวฏฺฏวฺฤตฺตกลม, วน, หมุน
วัฒนาวฑฺฒนวรฺธนความเจริญ
วัณโรควณ+โรค โรคชนิดหนึ่งเกิดที่ปอดเป็นต้น. (วณ แผล, ฝี)
วัลลภวลฺลภวลฺลภคนคุ้นเคย, คนสนิท; คนน่ารัก น่าเอ็นดู; คนดูแลกิจการ
วาจาวาจาวาจาคำพูด
วานรวานรวานรลิง
วาระวารวารผู้กำหนด, ปิดกั้น
วาสนา (วาด-สะ-หฺนา)วาสนาวาสนาอาการกายวาจา ที่เป็นลักษณะพิเศษของบุคคล สั่งสมมานานจนเคยชินเป็นบุคคลิกเฉพาะ  เช่น คำพูดติดปาก การเดินเร็วๆ หรือล่อกแล่ก. (ไทย) อำนาจบุญเก่า, กุศลที่ทําให้ได้รับลาภยศ เช่น เด็กคนนี้มีวาสนาดี มีพ่อแม่ร่ำรวย. ดู วาสนา
วิกฤต วิกฤติ (วิ-กฺริด)วิกติวิกติทำให้แปลก, ทำให้วิเศษ, ทำให้หลากหลาย, การเปลี่ยนแปลง. (ไทย) อยู่ในขั้นล่อแหลมต่ออันตราย.
วิกลวิกลวิกลขาดแคลน, (ไทย) ผิดแบบ
วิการวิการวิกาลผิดหน้าที่
วิกาลวิกาลวิกาลผิดเวลา
วิเคราะห์วิคฺคหวิคฺรห"ถือแยก" แยกออกเป็นส่วนๆ เพื่อให้เห็นชัดเป็นต้น. (เทียบ สงเคราะห์ "ถือรวม" รวบรวม)
วิจัยวิจยวิจยการรวบรวมข้อมูลเพื่อลงความเห็นอย่างใดอย่างหนึ่ง
วิจารณ์วิจารณ วิจารณาวิจารณาตรอง, ใคร่ครวญ, พินิจ.  (ไทย) ติชม
วิจิตรวิจิตฺตวิจิตฺรงดงาม
วิชชุวิชฺชุวิทฺยุตฺสายฟ้า, ฟ้าแลบ
วิชัยวิชยวิชยชนะ "ชนะวิเศษ"
วิชาวิชฺชาวิทฺยาความรู้
วิเชียรวชิรวชฺรเพชร, สายฟ้า
วิญญาณวิญฺญาณวิชฺญานความ รับรู้ เช่น จักษุวิญญาณ คือ ความรับรู้ทางตา. (ไทย) สิ่งที่เชื่อกันว่ามีอยู่ในกายเมื่อมีชีวิต เมื่อตายจะออกจากกายล่องลอยไปหาที่เกิดใหม่ (ขัดกับหลักพระพุทธศาสนา)
วิญญู, วิญญชนวิญฺญูวิชฺญผู้รู้, ผู้รู้แจ้ง
วิตกวิตกฺกวิตรฺกความตรึก, ความตริ, ความคิด. (ไทย) เป็นทุกข์, ร้อนใจ, กังวล, มักใช้เข้าคู่กับคำกังวล เป็น วิตกกังวล
วิตถาร พิสดารวิตฺถารวิสฺตารกว้าง, กว้างขวาง. (ไทย) แปลก, นอกทาง.
วิถีวีถิวีถีถนน
เวทเวทเวทญาณ, ความรู้, คัมภีร์หลักของพราหมณ์ฮินดู
วิทย์, วิทยาวิชฺชาวิทฺยาความรู้
วิทยุวิชฺชุวิทฺยุตฺสายฟ้า. (ไทย บัญญัติ) เครื่องรับและส่งเสียงหรือรูปด้วยกระแสไฟฟ้า
วิธีวิธิวิธิทำนองหรือวิธีที่จะทำ
วินัยวินยวินยหลักนำความประพฤติของบุคคล
วินาศวินาสวินาศพินาศ, ความป่นปี้, ความฉิบหาย
วินิจวินิจฺฉยวินิศฺจยตรวจดูอย่างละเอียด
วิบากวิปากวิปากผล, ผลกรรมดีชั่วที่มาให้ผล. (ไทย) ลำบาก
วิบูลวิปุลวิปุลกว้างขวาง, มาก, เต็มวิเศษ, พรั่งพร้อม, ไพบูลย์
วิปโยควิปฺปโยควิปฺรโยคความพลัดพราก
วิปริตวิปรีตวิปรีตผิดปกติ
วิปลาส (วิบ-ปะ-ลาด)วิปลฺลาส วิปริยาสวิปรฺยาสคลาดเคลื่อนไปจากธรรมดาสามัญ เช่น สติวิปลาส อักขรวิปลาส สัญญาวิปลาส. (ไทย) มักใช้ในความหมายว่า บ้า.
วิปัสสนาวิปสฺสนาวิปศฺยนา, วิทรฺศนาความเห็นแจ้ง
วิภาควิภาควิภาคการแบ่ง, การจำแนก, ส่วน
วิมุขวิมุขวิมุขข้างหลัง
วิริยะวิริยวีรฺยความเพียร
วิโรฒ, วิรุฬห์วิรุฬฺหวิรูฒเจริญ, งอกงาม
วิวัฒน์วิ+วฑฺฒนวิ+วรฺธนเจริญ, ความคลี่คลายไปในทางเจริญ
วิวาห์วิวาหวิวาหวิวาหะ, งานบ่าวสาว
วิเวกวิเวกวิเวกความสงัด
วิเศษวิเสสวิเศษยอมเยี่ยม, เลิศลอย, มีฤทธิ์
วิสัญญีวิสญฺญีวิสญฺชฺณินฺหมดความรู้สึก (สิ้นสติ, สลบ)
วิสามัญวิสามญฺญวิสามานฺยไม่ใช่ปรกติ, ไม่ธรรมดา
วิสาสะวิสฺสาสวิศฺวาสิกความคุ้นเคย
วิหควิหควิหคนก
วุฒิวุฑฺฒิวฺฤทฺธิผู้เฒ่า, ผู้เจริญ; แก่ เป็นไปในอรรถคือ 1.เถร (คนแก่) 2.ปณฺฑิต (ผู้รู้)   
ความเจริญ, ความเป็นผู้ใหญ่. (ไทย) +ภูมิรู้;
เวทนาเวทนา ความรู้สึกสุข ทุกข์ ไม่สุขไม่ทุกข์. (ไทย) ความสงสาร.
เวทีเวทีเวทีแท่นที่วางเครื่องสักการะ, ที่บูชา, ที่ยกพื้นทั่วไปเพื่อการแสดงต่างๆ
เวทีเวทีเวทินฺผู้รู้, นักปราชญ์
เวไนยเวเนยฺยไวเนยผู้แนะนำได้
เวโรจน์, วิโรจน์วิโรจนวิเรจนรุ่งเรืองวิเศษ (สว่าง, แจ่มใส, รุ่งเรือง)
เวสสันดรเวสฺสนฺตรไวศฺยานฺตร, วิศฺวานฺตรผู้ข้ามซึ่งตรอกพ่อค้า, นามพระโพธิสัตว์ชาติที่ 10 ในทศชาติ, โดยปริยาย (โดยอ้อม) หมายถึง ผู้ที่มีใจกว้างขวางชอบให้ของแก่ผู้อื่นอย่างไม่มีขอบเขตจำกัด
เวฬุเวฬุเวณุไม้ไผ่
ไวยากรณ์เวยฺยากรณวฺยากรณตำราไวยากรณ์

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
ศกสกศกระบบการคํานวณนับเวลาเรียงลําดับกันเป็นปีๆ โดยถือเอาเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่งเป็นจุดเริ่มต้น เช่น รัตนโกสินทรศก ซึ่งถือเอาปีเริ่มสร้างกรุงรัตนโกสินทร์เป็นจุดเริ่มต้น, บางทีก็ใช้เป็นคําย่อของศักราช เช่น พุทธศก คริสต์ศก; คําเรียกปีหนึ่งๆ ของจุลศักราช เพื่อให้ทราบว่าเป็นปีที่ลงท้ายด้วย 1 2 ... หรือ 0 เช่น ถ้าลงท้ายด้วย 1 เรียกว่า เอกศก ลงท้ายด้วย 2 เรียกว่า โทศก ... ลงท้ายด้วย 0 เรียกว่า สัมฤทธิศก; (ภาษาพูด) ปี เช่น ศกนี้ ศกหน้า วันเถลิงศก.
ศพสวศวร่างคนตาย
ศรีสิริ, สิรีศฺรีสิริ, สิริมงคล
ศรีสะเกษสีส/สิรส+เกสศิรฺษ+เกศชื่อจังหวัด. เดิมชื่อจังหวัดขุขันธ์ เปลี่ยนเป็น ศีร์ษะเกษ (ศรีษะ+ผม) แล้วกลายมาเป็น ศรีสะเกษ.   
บ้างว่ามาจาก ศรีสระเกศ (สระน้ำ)  ศรีสะเกษ (สระผม)
(พระ)ศรีอารยเมตไตรยสิริอริยเมตฺเตยฺยศฺรีอารฺยเมไตรฺยเมตเตยยะ พระนามพระพุทธเจ้าที่จะเสด็จอุบัติเป็นพระองค์ที่ 5 ต่อจากพระพุทธเจ้าโคตมะของเรา ในภัททกัปนี้. (ปาก) พระศรีอารย์.
ศักดานุภาพสตฺติ+อานุภาวศกฺติ+อานุภาวอานุภาพแห่งอำนาจ
ศักดิ์ ศักดาสตฺติศกฺติหอก, อำนาจ
ศักย์, ศักยะสกฺกศกฺย, ศกฺตอาจ; สมควร, เหมาะสม. (ไทย ไฟฟ้า) พลังงานที่ใช้ดันกระแสไฟฟ้า ณ จุดใดจุดหนึ่ง มีหน่วยเป็นโวลต์.
ศัพท์สทฺทศพฺทเสียง.  En. sound
ศัลย-สลฺลศลฺยลูกศร, ของมีปลายแหลม. เช่น ศัลยกรรม การรักษาโรคโดยวิธีผ่าตัด
ศัสตรา (สัด-ตฺรา) ศัสตราวุธสตฺถศสฺตฺรมีด, หอก, อาวุธ.
ศาลาสาลาศาลาโรง, เรือน, ศาลา. (ไทย) อาคารทรงไทย ปล่อยโถง ไม่กั้นฝา ใช้เป็นที่พักหรืออื่นๆ.
ศาสดาสตฺถา [สตฺถุ]ศาสฺตา ศาสตฺฤผู้สอน, ครู; ผู้ตั้งลัทธิศาสนา เช่น ศาสดาทั้ง 6 (สตฺถาโร), คำเรียกพระพุทธเจ้าว่า พระบรมศาสดา (สตฺถา).
ศาสตร์สตฺถศาสฺตฺรหนังสือ, คัมภีร์, ตำรา. (ไทย) ระบบวิชาความรู้, มักใช้ประกอบหลังคําอื่น เช่น วิทยาศาสตร์.
ศาสตรา (สาด-ตฺรา)สตฺถศสฺตฺรมีด, หอก, อาวุธ.
ศาสตราจารย์ (สาด-ตฺรา-, สาด-สะ-ตฺรา-)สตฺถาจริยศาสตฺราจารฺยอาจารย์ผู้มีความรู้ในคัมภีร์ ตำรา ศาสตร์. (ไทย บัญญัติ.) ตําแหน่งทางวิชาการชั้นสูงสุดของสถาบันระดับอุดมศึกษา. (มักออกเสียงผิดเป็น สาด-สะ-ดา-จาน)
ศาสน- ศาสนาสาสนศาสนคำสอน, คำสั่งสอน; (ไทย) ลัทธิความเชื่อถือของมนุษย์.
ศาสนิกสาสนิกศาสนิกผู้นับถือศาสนา
ศิระสิรศิรสฺศีรษะ, หัว
ศิโรราบสิร+"ราบ"ศิรสฺ+"ราบ"(ไทย) กราบกราน, ยอมอ่อนน้อม, ยอมแพ้และอยู่ใต้อำนาจ, "หัวก้มราบลงไป".
ศิโรเวฐน์สิร+เวฐนศิรสฺ+เวษฺฏฺผ้าโพกหัว
ศิลปะสิปฺปศิลฺปฝีมือทางช่าง
ศิษย์สิสฺสศิษฺยผู้เรียนด้วย
ศีรษะสีสศีรฺษหัว, สีสะ
ศีลธรรมสีล+ธมฺมศีล+ธรฺม(ไทย) ความประพฤติที่ดีที่ชอบ.
ศึกษาสิกฺขาศิกฺษาการฝึกฝนอบรม, สิกขา. (ไทย) การเล่าเรียน.
ศุกร์สุกฺกศุกฺรดาวศุกร์; ชื่อวันที่ 6 ของสัปดาห์
ศูนย์สุญฺญศูนฺยว่าง, ว่างเปล่า (จากสิ่งใดสิ่งหนึ่ง). (ไทย) เลขศูนย์, ใจกลาง, แหล่งกลาง, แหล่งรวม
เศรษฐีเสฏฺฐีเศฺรษฐีคนมีเงิน(มาก), "ผู้ประเสริฐ/เลิศ(ด้วยทรัพย์สินเงินทอง)"
เศรษฐกิจเสฏฺฐ+กิจฺจเศฺรษฺฐ+กฺฤตฺย(ไทย) การผลิตการบริโภค
เศวตเสตเศฺวตขาว, สีขาว
เศวตคช, คชเศวตเสตคช, คชเสตเศฺวตจฺคชช้างสีขาว, ช้างเผือก
เศวตฉัตรเสตฉตฺตเศฺวตจฺฉตฺรร่มสีขาว, ฉัตรขาว
เศียรสิรศิรสฺหัว
โศกโสกโศกความทุกข์, ความเศร้า. (ไทย) ต้นอโศก ตัดพยางค์หน้า เป็น โศก, สีเขียวอ่อนอย่างสีใบอโศกอ่อน เรียกว่า สีโศก.

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
สกนธ์ขนฺธสฺกนฺธขันธ์; คอ; ตัว, กาย
สกุณาสกุณศกุนนก
สกุลกุลกุลวงศ์, เชื้อสาย, เชื้อชาติผู้ดี
สงกร, สังกรสงฺกรสํกร"ทำพร้อม" (การปะปน, การคาบเกี่ยว)
สงกรานต์สงฺกนฺตสงฺกฺรานฺติวันเคลื่อนย้ายราศีของดวงอาทิตย์. เทศกาลขึ้นปีใหม่อย่างเก่า กำหนดตามสุริยคติ
สงกาสงฺกาศงฺกาสงสัย
สงฆ์สงฺฆสํฆหมู่
สงสัยสํสยสํศยสงสัย
สงสารสํสารสํสารการวนเวียน(ตายเวียนเกิด), การท่องเที่ยว(ตายเกิดในภพ 3). (ไทย) เห็นใจ ในความเดือดร้อนความทุกข์ของผู้อื่น=กรุณา.
สงเคราะห์สงฺคหสํคฺรหสงเคราะห์, อนุเคราะห์, ช่วยเหลือ; "ถือพร้อม", รวบรวม, ย่อ. (เทียบ วิเคราะห์ "ถือแยก" แยกให้เห็นชัด)
สดมภ์ถมฺภสฺตมฺพ สฺตมฺภเสา, หลัก. (สะดม เขมร =การปล้นโดยวางยาให้หลับ)
สดุดีถุติสฺตุติการยกย่อง, สรรเสริญ
สตรีอิตฺถีสฺตรีหญิง, เพศหญิง, คู่กับ บุรุษ
สตางค์สต+องฺคศต+องฺคประกอบด้วยร้อย.  En. centi+
สติ, สมฤดี (สม-รึ-)สติสฺมฺฤติความระลึกได้. (ไทย) เติม ป เป็น สมปฤดี บ้าง.
สถลถลสฺถล, สฺถลีทางบก
สถาบันฐาปนสฺถาปน(ไทย สังคม) สิ่งซึ่งสังคมจัดตั้งให้มีขึ้น เพราะเห็นว่ามีประโยชน์ และจําเป็นแก่วิถีชีวิต เช่น สถาบันครอบครัว สถาบันศาสนา.
สถาปนาฐาปนสฺถาปนการตั้งไว้
สถิติฐิติสฺถิติการตั้งอยู่. (ไทย) หลักฐานที่รวบรวมเป็นตัวเลขเพื่อเปรียบเทียบ
สถุลถูลสฺถูลอ้วน, หยาบ.  (ไทย ใช้เป็นคำด่า เช่น ถ่อยสถุล)
สถูปถูปสฺตูปสิ่งก่อสร้างที่มีรูปโอคว่ำซึ่งก่อไว้สำหรับบรรจุของควรบูชามีกระดูกของพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์เป็นต้น
สนเทศ, สันเทศสนฺเทสสนฺเทศแสดง. (ไทย) คำสั่ง, ข่าวสาร, ใบบอก.
สนเท่ห์สนฺเทหสนฺเทหความฉงน, ความไม่แน่ใจ, ความสงสัย, สนเท่ห์.
สนธยา สนฺธฺยาเวลาโพล้เพล้พลบคํ่า, เวลาที่พระอาทิตย์ขึ้นหรือพระอาทิตย์ตก
สนธิสนฺธิสนฺธิการต่อ
สนิทสินิทฺธสฺนิคฺธใกล้ชิด
สบถสปถศปถคำด่า คำแช่ง
สบาย   
สมญาสมญฺญาสมาชฺญาชื่อ. ดู สมัญญา. (ไทย) สมัญญา ตัด ญฺ
สมณเพศสมณเวสศฺรมณเวศเพศสมณะ
สมณศักดิ์สมณสกฺกสมณศกฺย(ไทย บัญญ้ติ) ยศของพระ
สมถะสมถศมถการทำใจให้สงบโดยเพ่งสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นอารมณ์. (ไทย) มักน้อย เช่น คนสมถะมีความเป็นอยู่เรียบง่าย
สมบัติสมฺปตฺติสมฺปตฺติความถึงพร้อม, เต็มที่. (ไทย) ของที่มีค่า หมายถึง ทรัพย์สิน เงินทอง ของใช้ เป็นต้น ที่มีอยู่
สมพงศ์สํ+วํสสมฺ+วํศร่วมวงศ์
สมเพช (สม-เพด)สํเวชนสํเวชนดู สังเวช. (ไทย) สลดใจ ทำให้เกิดความสงสาร หรือหดหู่; (ปาก) กล่าวถึงการกระทำของผู้อื่นในเชิงเย้ยหยัน ดูหมิ่นดูแคลน ว่าไม่น่าทำเช่นนั้น เช่น น่าสมเพชจัง! ทำตัวแบบนี้.
สมรสมรสมรการรบ, สงคราม.
สมรสมรสฺมร (กามเทพ)หญิงงาม, นางงามซึ่งเป็นที่รัก
สมัครสมคฺคสมคฺรผู้พร้อมเพรียง. (ไทย) เต็มใจ, ปลงใจ, ยินยอมเข้าด้วย
สมัชชาสมชฺชาสมชฺยาการประชุม
สมัญญาสมญฺญาสมาชฺญาชื่อเครื่องรู้เสมอ, นาม, ชื่อ; ชื่อที่มีผู้ยกย่องหรือตั้งให้ เช่น พระพุทธเจ้าได้รับสมัญญาว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพราะเป็นผู้ตรัสรู้เองโดยชอบ
สมาคมสํ+อาคมสมฺ+อาคมการมาพร้อมกัน
สมาทานสมาทานสมาทานการถือเอาพร้อม (การถือ, การตั้งใจ)
สมานสมานสมานเสมอกัน, เท่ากัน. (ไทย)  [สะ-หฺมาน] เชื่อม, ผูกพัน
สมานฉันท์สมาน+ฉนฺทสมาน+ฉนฺทสความพอใจร่วมกัน หรือความเห็นพ้องกัน ในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง เช่น ที่ประชุมมีความเห็นเป็นสมานฉันท์ในการเพิ่มค่าแรงคนงาน. (ไทย) ช่วงหลังความหมายของคำเริ่มถูกกลืนหายไปรวมในคำว่า "สามัคคี ปรองดอง สมานฉันท์"   ความจริง  ความปรองดองสามัคคี ไม่จำเป็นต้องเห็นตรงกัน (สมานฉันท์) ในทุกเรื่อง (ก็ยังรักสามัคคีกันได้อยู่)
สมาบัติสมาปตฺติสมาปตฺติการถึงพร้อม, การเข้า (ฌาน)
สมุทัยสมุทยสมุทยเกิดขึ้นพร้อม (ต้นเหตุ, ที่เกิด)
สยมภู, สยัมภูสยมฺภูสฺวยมฺภูพระผู้เป็นเอง (พระอิศวร, พระพุทธเจ้า)
สยัมพร, สยุมพรสยํวรสยํวรการเลือกคู่เอาเอง
สยามสามศฺยามดำ, (สี)น้ำตาล
สรรพาวุธสพฺพ+อาวุธสฺรว+อายุธอาวุธทุกชนิด
สโรชสโรชสโรชดอกบัว "เกิดในสระ"
สวรรค์ (สะ-หฺวัน)สคฺคสฺวรฺคโลกของเทวดา
สวัสดีโสตฺถิ (สุ+อตฺถิ)สฺวสฺติ (สุ+อสฺติ)"มี (สิ่ง)ดี ดีงาม". (ไทย) คำทักทาย
สวัสติกะ(โสตฺถิก)สฺวสฺติกา[สะ-หฺวัด-ติ-กะ] สัญลักษณ์รูปกากบาทปลายหักมุมเวียนขวา ใช้เป็นเครื่องหมายแสดงความสุขสวัสดีมาแต่โบราณ สันนิษฐานกันว่าเป็นรูปดวงอาทิตย์โคจรเวียนขวา เช่น ที่รู้จักกัน เป็นสัญลักษณ์สวัสติกะของฝ่ายนาซีเยอรมัน ต่างจากแห่งอื่นเพราะเอียง 45 องศา
สวาทสาทุสฺวาทุน่าใคร่, น่าปรารถนา, หวาน, อร่อย.  En. sweet
สวาหะสฺวาห (สุ+อาห)สฺวาห (สุ+อาห)กล่าวดีแล้ว (บทสุดท้ายของคำเสกเป่า)
สหชาติสหชาติสหชาติเกิดร่วมกัน
สหประชาชาติสห+ปชา+ชาติสห+ปฺรชา+ชาติรวมชาติต่างๆ
สหศึกษาสห+สิกฺขาสห+ศิกฺษาศึกษาร่วมกัน. (ไทย) โรงเรียนที่นักเรียนชายหญิง เรียนร่วมกัน
สักการะสกฺการสตฺการ"กระทำโดยเคารพ", บูชา
สังกัปสงฺกปฺปสํกลฺปคิด. (ไทย) วิตก.
สังเกตสงฺเกตสํเกตกำหนดพร้อม (กำหนดไว้, หมายไว้)
สังขยาสงฺขฺยาสํขฺยาการนับ, การคำนวณ. (ไทย) ชื่อขนม.
สังขารสงฺขารสํสฺการร่างกาย, สิ่งที่ประกอบและปรุงแต่งขึ้นเป็นร่างกายและจิตใจรวมกัน, เช่น สังขารทรุดโทรม; ความคิด เป็นขันธ์ 1 ในขันธ์ 5.
สังเขปสงฺเขปสํเกฺษปรวบรวม, โดยย่อ
สังคมสงฺคมสํคมไปพร้อม, ไปร่วมกัน, ไปด้วยกัน (สมาคมกัน)
สังคหะ, สังเคราะห์สงฺคหสํคฺรหการรวบรวม, การย่อ, "ถือพร้อม". (ไทย) สังเคราะห์,  (เคมี) ทําให้ธาตุมีปฏิกิริยาเคมีกันเป็นสารประกอบ
สังคีตสงฺคีตสํคีตขับร้อง
สังโยคสํโยคสํโยคประกอบกัน, "ประกอบพร้อม", การสะกดตัวหนังสือ
สังวรสํวรสํวรระวัง, สำรวม "กั้นพร้อม"
สังเวชสํเวชนสํเวชนความกระตุ้นให้คิด, ความรู้สึกเตือนสำนึก; ความรู้สึกสลดใจที่ทำให้คิดได้ และนึกถึงสิ่งที่ดีงาม ไม่ประมาท เพียรทำความดี หากสลดใจ แล้วจิตหดหู่ ไม่ใช่ความสังเวช. (ไทย) สลดใจ ทำให้เกิดความสงสาร หรือหดหู่
สังสรรค์สํสคฺคสํสรฺคคลุกคลี. (ไทย) พบปะวิสาสะกันเป็นครั้งคราวด้วยความสนิทสนม.
สังหรณ์สํหรณสํหรณนำไปพร้อม. (ไทย) ดลใจ
สังหารสํหารสํหารนำไปพร้อม, การรวบรวม, ย่อ. (ไทย) ทำลาย, ฆ่า, ล้างผลาญ. (สมฺปหาร การสู้รบกัน)
สัจ, สัตย์สจฺจสตฺยความจริง
สัญจรสญฺจรสญฺจรผ่านไปมา
สัญชาติสญฺชาติสํชาติเกิดพร้อม, เกิดดี
สัญญาสญฺญาสํชฺญาความจำ "รู้พร้อม", 1 ในขันธ์ 5. (ไทย) ข้อตกลงระหว่างบุคคล 2 ฝ่ายขึ้นไป
สัญญีสญฺญีสํชฺญินฺมีความรู้สึก
สัณฑ์สณฺฑษณฺฑแนว
สัตบุรุษ สัปปุรุษสปฺปุริสสตฺปุรุษฺคนดี
สัตยาบันสจฺจ+อาปนฺนสตฺย+อาปนฺนการถึงความสัตย์จริง.  (กฎหมาย) การยืนยันรับรองความตกลงระหว่างประเทศที่ได้กระทำขึ้นไว้
สันดานสนฺตานสํตานสืบต่อ, อุปนิสัยที่สืบต่อมาหลายภพชาติ. (ไทย) อุปนิสัยที่มีมาแต่กําเนิด มักใช้ไปในทางไม่ดี.
สันดาปสนฺตาปสํตาปการเผาไหม้, ความเร่าร้อน
สันโดษสนฺโตสสํโตษความยินดีในสิ่งที่ตนมีหรือได้มา(โดยสุจริต ไม่โลภจนต้องแสวงหาโดยทุจริต).  (ไทย) มักน้อย.  (บาลี ความมักน้อย=อัปปิจฉตา)
สันถวไมตรีสนฺถวมิตฺตสูสฺตว+มิตฺรไมตรีอันดีต่อกัน
สันธานสนฺธานสนฺธานการต่อพร้อม (การเกี่ยว, การเชื่อม)
สันนิบาตสนฺนิปาตสนฺนิปาตที่ประชุม
สันนิวาสสนฺนิวาสสนฺนิวาสการอยู่ร่วมกัน
สันนิษฐานสนฺนิฏฺฐานสํ+นิ+สฺถานคาดเดา, คาดคะเน
สับปะรดสพฺพรสสรฺวรส"รสทุกอย่าง". (ไทย) ผลไม้ชนิดหนึ่ง
สัปดาห์สตฺตาหสปฺตาหเจ็ดวัน
สัพเพเหระสพฺพ-สรฺว(ไทย ภาษาพูด) ไม่เป็นชิ้นเป็นอัน, ไม่ใช่สิ่งสําคัญ
สัมปทาสมฺปทาสมฺปทาความถึงพร้อม
สัมปทานสมฺปทานสมฺปทานการมอบให้
สัมผัสสมฺผสฺสสํสฺปรฺศแตะต้อง
สัมพันธ์สมฺพนฺธสํ+พนฺธสัมพันธ์
สัมพุทธสมฺพุทฺธสมฺพุทฺธผู้รู้พร้อม
สัมภวะ, สมภพสมฺภวสมฺภวการเกิด
สัมภเวสีสมฺภเวสี สมฺภเวษินฺผู้แสวงหาที่เกิด
สัมมาสมฺมาสมฺยกฺจริง, แท้โดยชอบ
สัมโมทนียกถาสมฺโมทนียกถาสมฺโมทนีย+กถาถ้อยคำเป็นที่บันเทิงใจ
สัมฤทธิ์สมิทฺธิสมฺฤทฺธิความสำเร็จ. (ไทย) โลหะเจือชนิดหนึ่ง ส่วนใหญ่ประกอบด้วยทองแดงกับดีบุก, ทองสัมฤทธิ์หรือ ทองบรอนซ์ (bronze) ก็เรียก, โบราณเขียนว่า สำริด.
สากลสกลสกลทั่วไป, ทั้งหมด, เป็นที่นิยมของมนุษย์
สาไถยสาเถยฺยศาฐยแสร้งทำให้หลงเข้าใจผิด
สาโทสาทสฺวาทหวาน, อร่อย. (ไทย) น้ำเมาที่ได้จากการหมัก ยังไม่ได้กลั่น เช่น น้ำขาว อุ กะแช่.
สาธยายสชฺฌายสฺวาธฺยายสวด, ท่อง
สาธารณ์, สาธารณะสาธารณสาธารณทั่วไป. (ไทย) เพื่อประชาชนทั่วไป; ต่ำ, เลว.
สาธารณูปโภคสาธารณ+อุปโภคสาธารณ+อุปโภคเครื่องใช้สอยทั่วไป
สาธิตสาธิต ให้สําเร็จ. (ไทย) แสดงเป็นตัวอย่าง
สาธุสาธุสาธุดีแล้ว, ชอบแล้ว; ความดี, คนดี
(ไหว้)สา(ธุ)สาธุสาธุการยกมือไหว้พร้อมกับเปล่งเสียง สาธุ แต่ออกเสียง "ธุ" เบาจนไม่ได้ยิน เหลือเพียง "ไหว้สา" ใช้ในภาษาถิ่นภาคเหนือ เมื่อไหว้กราบบุคคลที่เป็นที่เคารพ
สานุศิษย์สิสฺสานุสิสฺสศิษฺยานุศิษฺยศิษย์น้อยใหญ่ (ศิษย์+อนุศิษย์). (ไทย) ลบ สิส- พยางค์หน้าออก.
สาบานสปนศปนด่า, แช่ง. (ไทย) กล่าวคําปฏิญาณโดยอ้างสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นพยาน
สาปสาปศาปด่า, แช่ง.
สามเณรสามเณรศฺรามเณรเหล่ากอ เชื้อสาย ลูกหลาน แห่งสมณะ
สามัญสามญฺญสามานฺยปกติ, ธรรมดา
สามานย์สามญฺญสามานฺยปกติ, ธรรมดา. (ไทย) ชั่วช้า เลวทราม
สามารถสมตฺถสมรฺถทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้
สายัณห์สายณฺหสายาหฺนเวลาเย็น
สารสารสารสาระ, แก่น, เนื้อแท้, สำคัญ เช่น แก่นสาร; กำลัง เช่น ช้างสาร. (ไทย) ข้อความ, ถ้อยคำ, เรื่องราว, เช่น ส่งสาร, สื่อสาร, นิตยสาร; ข้าวที่เอาเปลือกออกแล้ว (ข้าวสาน)
สารพัดสพฺพสรฺวทั้งปวง, ทุกแห่ง, ทั้งหมด, ทุกอย่าง
สารวัตร-สรฺว+ผู้ตรวจงานทั่วไป/ทุกอย่าง
สาโรชสโรชสโรชดอกบัว "เกิดในสระ"
สาลิกาสาลิกาศาริกานกสาลิกา
สาโลหิตสาโลหิตส+โลหิตผู้มีสายเลือดร่วมกัน (ร่วมท้อง). มักพูดเคลื่อนเป็น สายโลหิต
สาวกสาวกศฺราวกผู้ฟัง,  ศิษย์ของศาสดา
สาสน-, สาสน์ (สาด)สาสนศาสนคำสั่งสอน เช่น สาสนธรรม, พุทธสาสน์
สาสน์ (สาน), สาสน์ (สาด)สาสน จดหมายของประมุขของประเทศหรือประมุขสงฆ์ที่ใช้ในการเจริญสัมพันธไมตรีระหว่างประเทศ เช่น พระราชสาส์น/พระราชสาสน์, สมณสาสน์ ฯลฯ
สิกขาบทสิกฺขาปทศิกฺษาปทข้อศีล, ข้อวินัย, บทบัญญัติในพระวินัยที่พึงศึกษาปฏิบัติ. (คำว่า ลาสิกขา มักใช้ผิด เป็น ลาสิกขาบท)
สิงขรสิขรศิขรจอม, ยอด, หงอน; ยอดเขา. (ไทย) เพิ่ม ง.
สิงห์สีหสิงฺหสิงโต, ราชสีห์
สิงหาคมสีห+อาคมสิงฺห+อาคม(สิงฺห สิงโต, อาคม การมา)  ชื่อเดือนที่ 8 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีสิงห์
สิญจน์สิญฺจน การรดน้ำ
สิทธัตถะสิทฺธตฺถสิทฺธารฺถ"ผู้ที่สำเร็จความมุ่งหมายแล้ว", พระราชกุมารนามว่าสิทธัตถะ (ทรงสถานะเป็นพระมหาโพธิสัตว์ก่อนตรัสรู้,  จึงไม่ควรใช้คำว่า "พระพุทธเจ้าน้อย" หากถือเคร่งครัด) ผู้ได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในภายหลัง; เมล็ดพันธุ์ผักกาด (สาสป).
สินธพสินฺธวไสนฺธวม้า
เสโทเสทเสฺวทเหงื่อ.  En. sweat
สิริลักษณ์สิริ+ลกฺขณศฺรี+ลกฺษณลักษณะสวย, คุณภาพดี
สีกาอุปาสิกา (ภาษาพูด) คําที่บรรพชิตเรียกคฤหัสถ์ผู้หญิง, คู่กับ ประสก.
สุกรสุกร, สูกรสุกรหมู, "(ถูกเขา)ทำได้ง่าย, ผู้มีมือ(เท้า)งาม"
สุขีสุขีสุขินฺมีความสุข
สุขุมสุขุมสูกฺษมละเอียด, ประณีต, ฉลาด. (ไทย) ละเอียดประณีตทางความคิด.
สุโขทัยสุข+อุทยสุข+อุทยฺการตั้งขึ้นแห่งความสุข
สุคตสุคตสุคตไปดีแล้ว
สุคติสุคติสุคติที่ไปดี (นอกจากอบาย). (ไทย) สวรรค์.  (มักเขียนผิดเป็น สุขคติ)
สุคนธ์สุคนฺธสุคนฺธ(มี)กลิ่นหอม
สุจริตสุจริต สุจริต (มีความ)ประพฤติดี
สุจิตสุ+จิต สุ+จิตฺต มีจิตดี, มีการสั่งสมดี
สุชนสุชนสุชนคนดี
สุชาติสุชาติสุชาติมีกำเนิดดี
สุณิสาสุณิสาสฺนุษาสะใภ้
สุดาสุตา ลูกสาว (สุต ลูกชาย). (ไทย) ผู้หญิง.
สุทโธทนะสุทฺธ+โอทนศุทฺธ+โอทนชื่อพระบิดาของเจ้าชายสิทธัตถะ "ข้าวสุกหมดจด"
สุทรรศน์สุทสฺสนสุทรฺศนการเห็นดี (สวย, งาม)
สุธารสสุธา+รสสุธา+รสรสอันสะอาด บริสุทธิ์. (ไทย) น้ำดื่ม
สุนทรพจน์สุนฺทรวจนสุนฺทรวจนคำพูดที่ไพเราะ
สุนัขสุนขศุนกหมา, "มีเล็บงาม"
สุนันท์สุนนฺทสุนนฺทบันเทิงดี
สุบรรณสุปณฺณสุปรฺณครุฑ "ผู้มีปีกงาม"
สุบินสุปินสฺวปฺนความฝัน
สุปาณีสุปาณีสุปาณีฝีมือดี
สุพจน์สุ+วจนสุ+วจน(ผู้มี)ถ้อยคำอันดี
สุพรรณสุวณฺณสุวรฺณผิวดี, ทองคำ
สุพรรณราชสุวณฺณ+ราชสุวรฺณ+ราชนฺ"ราชาแห่งทอง". (ไทย ราชา.) กระโถนใหญ่, "ทองของพระราชา?"
สุพรรณศรีสุวณฺณ+สิริสุวรฺณ+ศฺรี"สิริแห่งทอง". (ไทย ราชา.) กระโถนเล็ก, "ศรีของพระราชา?"
สุภาพสุภาวสุภาวภาวะอันดี. (ไทย) เรียบร้อย, อ่อนโยน, ละมุนละม่อม.
สุภาษิตสุภาสิตสุภาษิตคำพูดดี
สุมา(เต๊อะ)ขมากฺษมาขอโทษ(เถอะ)
สุเมธสุเมธสุเมธสฺผู้มีปัญญาดี, นักปราชญ์
(เขาพระ)สุเมรุ (-เมน)สิเนรุ สุเมรุสุเมรุ เขาสิเนรุ, ชื่อภูเขากลางจักรวาล มียอดเป็นที่ตั้งแห่งเมืองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ซึ่งพระอินทร์อยู่
สุราสุราสุราเหล้า
สุรางค์สุร+องฺคสุร+องฺคประกอบด้วยความกล้า
สุวรรณสุวณฺณสุวรฺณทอง "มีสีงาม"
สุวานสา สฺวาน, สุวานศฺวนหมา
สุสานสุสานศฺมศานป่าช้า
สุริยสุริยสูรฺยพระอาทิตย์, สูรย์, สุรีย์, สุริยัน, สุริยน.  En. sol, solar
สูญสุญฺญศูนฺยว่าง, ว่างเปล่า (จากสิ่งใดสิ่งหนึ่ง). (ไทย) หายสิ้นไป, ทําให้หายสิ้นไป.  En. zero
เสถียรถิรสฺถิรยั่งยืน, มั่นคง
เสน่ห์สิเนห, เสฺนหเสฺนหความรัก. (ไทย) ลักษณะที่ชวนให้รัก เช่น เธอเป็นคนมีเสน่ห์;   
วิธีการทางไสยศาสตร์ที่ทำให้คนอื่นรัก เช่น เขาถูกเสน่ห์. เสน่ห์ปลายจวัก   
(สำ) น. เสน่ห์ที่เกิดจากฝีมือปรุงอาหารให้โอชารส.
เสนาเสนาเสนากองทัพ, ทหาร
เสนีย์เสนา+อิย ผู้อยู่ในกองทัพ, ทหาร
เสมหะเสมฺหเศฺลษฺมนฺเสลด
เสมาสีมาสีมาเครื่องหมายบอกเขตสำหรับสงฆ์ทำสังฆกรรม
แสนยานุภาพเสนา+อานุภาวไสนฺย+อานุภาวอํานาจทางทหาร.
เสาวคนธ์สุคนฺธสุคนฺธกลิ่นดี, กลิ่นหอม.
เสารภย์, เสาวรภย์สุรภีเสาวรภฺยยินดีด้วยดี (กลิ่นหอม, เครื่องหอม)
เสาร์โสรโสรชื่อวันที่ 7 ของสัปดาห์; ดาวเสาร์
เสาวภาโสภาเสาวภาสวย, งาม "มีรัศมีดี"
เสาวภาคย์โสภคฺคเสาวภาคฺยความเจริญดี, โชคดี
เสาวรสสุรสสุรสรสดี (รสอร่อย)
เสาวลักษณ์สุลกฺขณสุลกฺษณลักษณะดี, ลักษณะงาม
โสตถิ โสตถีโสตฺถิ, สุวตฺถิสฺวสฺติความเจริญ, มีดี (ความสวัสดี, ความเจริญ)
โสภาโสภา งาม
โสมนัสโสมนสฺสเสามนสฺยใจดี
โสรจ (โสด)โสจเศาจอาบ, สรง, ชําระ, ทําให้สะอาด. (เขมร โสฺรจ)
ไสยาเสยฺยาสนศยฺยาการนอน
ไสยาสน์เสยฺยาสนศยฺยาสนที่นอน, (ไทย) การนอน

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
หทัย, หฤทัยหทยหฺฤทยหัวใจ, ใจ. (ไทย) ตัด ห เช่น ฤทัย, ตัด หฤ เช่น พระทัย. En. heart
หรดีหรตีไนรฺฤติทิศตะวันตกเฉียงใต้
หฤหรรษ์ (หะ-รึ-หัน)หทย+หาสหฤทย+หรฺษหฤทัยหรรษ์, ความรื่นเริงยินดีแห่งหัวใจ. (ไทย) ลบ ทัย.
หัตถ์หตฺถหสฺตมือ.  En. hand
หัตถาจารย์หตฺถาจริยหสฺตาจารฺยควาญช้าง (หตฺถี+อาจริย)
หัตถานึก, หัสดานึกหตฺถานีกหสฺตานีกกองทัพช้าง, พลช้าง (หตฺถี+อนีก)
หัสดาภรณ์หตฺถาภรณหสฺตาภรณเครื่องประดับของช้าง (หตฺถี+อาภรณ)
หินชาติหีนชาติหีนชาติมีกำเนิดต่ำ
หิรัญหิรญฺญหิรณฺยเงิน
หิงสาหึสาหึสาความเบียดเบียน
เหตุการณ์เหตุ+การณ เหตุการณ์
เหรัญญิกเหรญฺญิกหิรณฺย+อิกเจ้าหน้าที่การเงิน
โหร (โหน)โหราโหราผู้รู้วิชาโหรา, ผู้พยากรณ์โดยอาศัยการโคจรของดวงดาวเป็นหลัก; ผู้ให้ฤกษ์   
และพยากรณ์โชคชะตาราศี

 

 คำไทยบาลีสันสกฤตความหมาย
อกตัญญูอกตญฺญูอ+กฺฤตชฺญผู้ไม่รู้(คุณที่เขา)ทำ(ให้แก่ตน)แล้ว
อกุศลอกุสลอกุสลความชั่ว
องคชาตองฺคชาตองฺคชาตอวัยวะสืบพันธุ์ของชายหญิง. (ไทย) อวัยวะสืบพันธุ์ของชาย.
อดิเรกอติเรกอติเรกเกินหนึ่ง (ใหญ่ยิ่ง, มาก, พิเศษ)
อดิศร, อดิศวรอติสฺสรอติ+อีศฺวรผู้เป็นใหญ่ยิ่ง
อดิศัยอติสยอติศยดียิ่ง, เลิศ, ประเสริฐ
อธิกมาสอธิกมาสอธิกมาสเดือนเกิน, เดือนที่เพิ่มขึ้นในปีจันทรคติ
อธิกรณ์อธิกรณอธิกรณการกระทำยิ่ง (เหตุ, โทษ, คดี)
อธิการอธิการอธิการการกระทำยิ่ง (อำนาจ, การปกครอง, สิทธิ, หน้าที่)
อธิบายอธิปฺปายอภิปฺรายขยายความ, ชี้แจง, ความประสงค์
อธิราชอธิราชอธิราชนฺพระราชายิ่งใหญ่
อธิษฐาน (อะ-ทิด-ถาน)อธิฏฺฐานอธิษฐานตั้ง(ใจ)มั่น(ในการกระทำให้สำเร็จ). (ไทย) ตั้งจิตปรารถนาผลอย่างใดอย่างหนึ่ง, ตั้งจิตขอร้องต่อสิ่งที่ตนถือว่าศักดิ์สิทธิ์เพื่อผลอย่างใดอย่างหนึ่ง.
อธึกอธิ+กอธิกยิ่ง, มาก, เลิศ
อนงค์น+องฺคอนงฺคไม่มีตัว, ไม่มีรูป (น+องฺค=อนงฺค); ชื่อกามเทพ เทวดาผู้แผลงศรแห่งความรักไปถูกพระอิศวรเมื่อทรงตบะอยู่ จึงถูกพระอิศวรเผาไหม้เป็นจุณไป จึงได้ชื่อว่า อนงค์ คือ ไม่มีตัว; คำว่า อนงค์ คือกามเทพซึ่งเป็นเทวบุตรรูปงามนี้ ยังเอามาใช้ในความหมายว่า หญิง, หญิงงาม
อนัตตาน+อตฺตาอนฺ+อาตฺมนฺไม่ใช่ตัวตน
อนัตถ์, อนรรถน+อตฺถอนรฺถไม่มีประโยชน์, หาประโยชน์มิได้
อนันต์น+อนฺตอนฺ+อนฺตไม่มีที่สุด
อนาคตน+อาคตอนาคตยังไม่มาถึง
อนาจารน+อาจารอนฺ+อาจารประพฤติชั่ว
อนาถน+นาถอ+นาถไม่มีที่พึ่ง. (ไทย) น่าสังเวช, น่าสลดใจ
อนาทรน+อาทรอนฺ+อาทรไม่เอาใจใส่, ไม่เอื้อเฟื้อ
อนามัยน+อามยอนฺ+อามยไม่มีทุกข์, ไม่มีโรค
อนาลัยน+อาลยอนฺ+อาลยไม่มีความห่วงใยพัวพัน; ไม่มีที่อยู่
อนุกูลอนุ+กูล ตามเกื้อหนุน
อนุชนอนุ+ชนอนุชนชนรุ่นหลัง
อนุชาอนุ+ชอนุ+ชผู้เกิดภายหลัง, น้องชาย
อนุชาติอนุชาติอนุชาติการเกิดภายหลัง
อนุชิตอนุชิต ชนะเนืองๆ
อนุตรน+อุตฺตรอนุตฺตรไม่มีสิ่งใดสูงยิ่งกว่า
อนุบาลอนุ+ปาลอนุปาลตามเลี้ยง, ตามรักษา
อนุปาทานน+อุปาทานอนุปาทานการไม่เข้าไปยึดถือ
อนุภรรยาอนุ+ภริยาอนุภรฺยาเมียน้อย
อนุมานอนุ+มาน (ไทย บัญญัติ) กำหนดตาม (ความคาดคะเน)
อนุโมทนาอนุ+โมทนาอนุโมทนความยินดีตาม (ความพลอยยินดี)
อนุรักษ์อนุ+รกฺขอนุ+รกฺษฺตามรักษา (ระวัง, ป้องกัน)
อนุราชอนุ+ราชอนุราชนฺพระราชาน้อย, พระราชารอง
อนุโลมอนุ+โลมอนุโลมนฺตามขน (ทำตาม, คล้อยตาม)
อนุสรณ์อนุ+สรณอนุศรณความระลึกตาม (ความระลึกถึง)
อเนกน+เอกอเนกไม่ใช่หนึ่ง (มากมาย)
อเนจอนาถ-อนาถ (ไทย) สลดใจเป็นอย่างยิ่ง. (อนาถ=ไม่มีที่พึ่ง)
อโณทัยอรุโณทย (อรุณ+อุทย)อรุโณทยฺอรุโณทัย. การขึ้นไปแห่งอรุณ. (ไทย) ลบ รุ ออก.
อโนดาตน+โอตตฺตอนุ+อวตปฺต"ไม่ร้อน", ชื่อสระน้ำ
อโนทกน+โอทก ไม่มีน้ำ
อเปหิ อัปเปหิอเปหิ จงหลีกไป (ขับไล่)
อพยพอวยวอวยวอวัยวะ. (ไทย) เคลื่อนย้าย.
อภัยอภยอภยไม่มีภัย. (ไทย) ยกโทษให้.
อภิชนอภิชนอภิชนชนผู้ยิ่งใหญ่
อภิชัยอภิชยอภิชยชนะยิ่ง
อภิญญาอภิญฺญาอภิชฺญารู้ยิ่ง
อภิธรรมอภิธมฺมอภิธรฺมธรรมยิ่ง
อภินันท์อภินนฺทอภินนฺทยินดียิ่ง
อภิปรายอธิปฺปายอภิปฺรายแสดงความคิดเห็นร่วมกัน
อภิรดีอภิรติอภิรติยินดียิ่ง
อภิรมย์อภิรมฺมอภิ+รมฺยยินดียิ่ง, ดีใจยิ่ง
อภิรักษ์อภิรกฺขอภิรกฺษรักษายิ่ง, ป้องกันยิ่ง
อภิวันท์อภิวนฺทอภิวนฺทไหว้ยิ่ง, กราบยิ่ง
อภิวาทอภิวาทอภิวาทกล่าวยิ่ง (การกราบไหว้)
อภิสิทธิอภิสิทฺธิอภิสิทฺธิสำเร็จยิ่ง. (ไทย) สิทธิพิเศษ, ข้อได้เปรียบ (privilege).
อมนุษย์อมนุสฺสอมนุษฺยไม่ใช่มนุษย์
อมตะอมตอมฤตผู้ไม่ตาย.  En. immortal
อมร, อมราอมรอมรผู้ไม่ตาย
อยุธยา อโยธฺยาชื่อเมืองหลวงเก่าของไทย ยืมมาจากคำว่า "อโยธยา Ayodhya" ซึ่งแปลว่า "รบไม่แพ้" ในวรรณคดีเป็นชื่อเมืองของพระรามในเรื่อง รามเกียรติ์/รามายณะ ตั้งอยู่ในรัฐอุตตรประเทศของอินเดีย (สมัยโบราณเรียกว่า เมืองสาเกต) ปัจจุบันฮินดูและมุสลิมต่างก็อ้างสิทธิ์ในเมืองนี้; ในอดีต พม่าเคยเรียก อยุธยา (Ayudhya/Ayodhya อโยเดีย) ว่า "โยเดีย Yodia" ซึ่งอาจเป็นเพราะต้องการให้มีความหมายว่า "รบแพ้" หรืออาจเป็นเพราะเสียงพูดที่กร่อนไปเองก็ได้
อรพินท์อรวินฺทอรวินฺทดอกบัว; ทองแดง
อรรฆอคฺฆอรฺฆมีค่า
อรรณพอณฺณวอรฺณวทะเล, ห้วงน้ำ
อรรถอตฺถอรฺถเนื้อความ
อรัญอรญฺญอรณฺยป่า
อรัญญิกอารญฺญิกอารณฺยิกผู้อยู่ในป่า, ผู้เที่ยวในป่า
อริยะ, อารยะอริยอารยเจริญ
อลงกตอลงฺกตอลงฺกฺฤตทำให้พอ (ตกแต่งแล้ว)
อลงกรณ์อลงฺกรณอลงฺกรณเครื่องประดับตกแต่ง
อวกาศโอกาส อวกาสอวกาศบริเวณที่อยู่นอก, บรรยากาศของโลก
อวชาตอวชาตอวชาตเกิดต่ำ, เกิดเลว
อวตารอวตารอวตารข้ามลง, หยั่งลง; การแบ่งภาคมาเกิดในโลก ของพระนารายณ์; ในศาสนาฮินดูมีการสร้างความเชื่อว่า พระพุทธเจ้าเป็นเพียงอีกอวตารหนึ่งของพระนารายณ์ (เป็นความพยายามในการกลืนศาสนา)  En. avatar
อวสานอวสาน โอสานอวสานจบลง
อโศกอโสกอโศกไม่เศร้าโศก; ต้นอโศก; พระเจ้าอโศกมหาราช.
อสงไขยอสงฺเขยฺยอสํเขฺยยไม่พึงนับ, (มากจน) นับไม่ถ้วน, จำนวนที่มากมาย; (ทางคณิตศาสตร์ เท่ากับจำนวน โกฏิ20 = 10,000,00020 = 10140)
อสนีบาตอสนิ อสนี+ปาตอศนิปาตการตกลงของสายฟ้า, ฟ้าผ่า, ไทยเขียนเป็น อสุนีบาต ก็มี
อหิงสาอหึสาอหึสาความไม่เบียดเบียน
อโหสิอโหสิ ได้เป็นแล้ว. (ไทย) ยกโทษให้.
อักขิ, อักษิอกฺขิอกฺษิดวงตา
อักโข,อกฺโขภิณีอกฺเษาหิณี(ไทย) มาก, หลาย. อักโขภิณี ตัด ภิณี.  มากโข = มากอักโขภิณี. ดู อักโขภิณี.
อักโขภิณี, อักโขเภณีอกฺโขภิณีอกฺเษาหิณีจํานวนนับอย่างสูง คือ 1 มีศูนย์ตาม 42 ตัว (1042); กองทัพอินเดียโบราณที่มีกระบวนรบพร้อมมูลตามกําหนด.
อักษะอกฺกอกฺษเพลารถ, สกา
อัคคี, อัคนีอคฺคิอคฺนิไฟ
อัคยาคารอคฺยาคารอคฺนฺยาคารเรือนไฟ
อัคร (อัก-คฺระ)อคฺคอคฺรเลิศ
อังกูรองฺกุรองฺกุรหน่อ, เชื้อ
อังคณาองฺคณองฺคณเนิน, กิเลสเพียงดังเนิน
อังคารองฺคารองฺคารดาวอังคาร; ชื่อวันที่ 3 ของสัปดาห์; เถ้าถ่านของศพที่เผาแล้ว
อังสะอํสอํสบ่า
อัจฉรา, อัปสรอจฺฉราอปฺสรสฺนางฟ้า
อัจฉริยะอจฺฉริยอาศฺจรฺยน่าพิศวง, น่าอัศจรรย์; มีความรู้ความสามารถเกินกว่าระดับปรกติมาก, "(ดีจน)สมควรดีดนิ้วมือ(ให้)"
อัชชะอชฺชอทฺยวันนี้
อัชฌาสัย, อัธยาศัยอชฺฌาสยอธฺยาศยนิสัยใจคอ
อัญชลีอญฺชลิ อญฺชุลิอญฺชลิกระพุ่มมือไหว้
อัญชันอญฺชนอญฺชนํยาสำหรับหยอด (ตา). (ไทย) ดอกอัญชัน, แร่พลวง??
อัญมณีอญฺญ+มณิ "แก้วมณีอื่นๆ". (ไทย) รัตนชาติที่เจียระไนแล้ว, แก้วมณีอื่นๆ นอกจากเพชรพลอย
อัฐอฏฺฐอษฺฏนฺแปด.  En. eight
อัฐิอฏฺฐิอสฺถิกระดูก
อัฒ, อรรธอฑฺฒอรฺธครึ่ง
อัฒจันทร์อฑฺฒจนฺทอรฺธจนฺทฺรพระจันทร์ครึ่งดวง. (ไทย) ที่นั่งในสนามกีฬาเป็นรูปพระจันทร์ครึ่งดวง
อัณฑะอณฺฑอณฺฑไข่(เป็ด, ไก่ ฯลฯ). (ไทย) ส่วนหนึ่งของอวัยวะเพศชาย.
อัตโนมัติอตฺตโนมติ ความเห็นของตน, อัตโนมติ. (ไทย) เป็นไปได้ด้วยตนเอง เช่น รถวิ่งได้เองโดยอัตโนมัติ (automatic) (แต่ศัพท์ที่แปลว่าเป็นไป คือ วตฺติ/วัติ)
อันตรธานอนฺตรธานอนฺตรฺธานสูญหายไป, ลับไป
อันตรายอนฺตรายอนฺตราย'มาในระหว่าง', อุปสรรค, การขัดขวาง, สิ่ง~. 
อันธพาลอนฺธพาลอนฺธพาลคนพาลดุจตาบอด (คือ อ่อน ด้วยปัญญา ที่จะรู้อะไรควรไม่ควร รู้ผิดชอบชั่วดี = โง่ อย่างมืดบอด. (ไทย) คนเกะกะระราน.
อัปภาคย์อปฺปภาคฺยอลฺป+ภาคฺยปราศจากโชค
อัปมงคล อปมงคลอปมงฺคลอลฺปมงฺคลปราศจากมงคล (ไม่เจริญตา, ลางร้าย)
อัปยศอปยสอลฺปยศปราศจากยศ (เสื่อมชื่อเสียง, ขายหน้า)
อัปรีย์ (อับ-ปฺรี)อปฺปิยอปฺริยไม่เป็นที่รัก. (ไทย) ระยํา, เลวทราม, ตํ่าช้า
อัปลักษณ์อปลกฺขณอลฺปลกฺษณปราศจากลักษณะ (ชั่ว, เลวทราม)
อัมพรอมฺพรอมฺพรท้องฟ้า
อัมพุชอมฺพุชอมฺพุช ผู้เกิดในน้ำ, ปลา, บัว
อัศวานึกอสฺสานีกอศฺวานีกกองทัพม้า, พลม้า
อัศวินอสฺสวีอศฺวินฺอัศวิน, "ผู้มีม้า"
อัษฎางค์อฏฺฐงฺคอษฺฏ+องฺคองค์ 8, มีองค์ 8
อัสดง, อัสดงคตอตฺถงฺคตอสฺตมฺคต(พระอาทิตย์) ตก, "ถึงความตั้งอยู่ไม่ได้"
อัสดรอสฺสตรอสฺวตร ม้าดีกว่าม้าทั่วไป. (ไทย) ม้าทั่วไป.
อัสสานึกอสฺสานีกอศฺวานีกกองทัพม้า, พลม้า
อัสสุอสฺสุอศฺรุน้ำตา
อัสสุชลอสฺสุชลอศฺรุชลน้ำตา
อากรอากรอากรบ่อเกิด, ที่เกิด
อาการอาการอาการภาวะ, ลักษณะ, วิธี. (ไทย) ความเป็นไป, สภาพ
อากาศอากาสอากาศที่ว่าง
อากาศยานอากาส+ยานอากาศ+ยานอากาศยาน, เครื่องบิน
อาเกียรณ์อากิณฺณอากีรฺณเกลื่อนกล่น, เกลื่อนกลาด
อาคเนย์ อาคฺเนยทิศตะวันออกเฉียงใต้. (ส. ว่า ทิศที่พระอัคนีรักษา)
อาคมอาคมอาคมมา
อาจิณอาจิณฺณอาจิรฺณเป็นปรกติ, ติดเป็นนิสัย, เสมอๆ, เนืองๆ. (ไม่ใช่ อาจินต์)
อาชาอาชาเนยฺยอา+ชฺญา, อา+ชนฺ+ยม้า. (ไทย) ลบ ไนย. ดู อาชาไนย.
อาชาไนยอาชาเนยฺยอา+ชฺญา, อา+ชนฺ+ย"อาจสามารถในความรู้ทั่ว". (ไทย) กําเนิดดี, พันธุ์หรือตระกูลดี; รู้รวดเร็ว, ฝึกหัดมาดีแล้ว, ถ้าเป็นม้าที่ฝึกหัดมาดีแล้ว เรียก ม้าอาชาไนย, ถ้าเป็นคนที่ฝึกหัดมาดีแล้ว เรียกว่า บุรุษอาชาไนย.
อาดูรอาตุรอาตุรทนทุกข์เวทนาทั้งกายและใจ
อาทิตย์อาทิจฺจอาทิตฺยดวงอาทิตย์; ชื่อวันที่ 1 ของสัปดาห์
อาภัพอภพฺพอภวฺยไม่ควร, ไม่สมควร. (ไทย) ไม่เหมาะสม; ตกอับ, ไร้โชค
อาภาอาภาอาภาสว่างทั่ว
อารมณ์อารมฺมณอาลมฺพนอารมณ์
อารยะ, อริยะอริยอารฺยเจริญ
อารัมภบทอารมฺภปทอารมฺภปทคำกล่าวเริ่มต้น
อาวรณ์อาวรณอาวรณเครื่องกั้น, เครื่องกําบัง. (ไทย) ห่วงใย, คิดกังวลถึง. เช่น อาลัยอาวรณ์.
อาวุโสอาวุโสอายุษฺมตฺคําที่ผู้ใหญ่เรียกผู้น้อย; คําที่พระผู้ใหญ่หรือที่มีพรรษามากกว่า เรียกพระผู้น้อยหรือที่มีพรรษาน้อยกว่า, คำที่พระใช้เรียกคฤหัสถ์.   
ใช้คู่กับ ภันเต ซึ่งเป็นคําที่พระผู้น้อยหรือที่มีพรรษาน้อยกว่า เรียกพระผู้ใหญ่หรือที่มีพรรษามากกว่า, คำที่คฤหัสถ์ใช้เรียกพระสงฆ์.   
(ไทย - ความหมายกลับตรงกันข้าม) ผู้ที่มีอายุแก่กว่าหรือมีตำแหน่งหน้าที่การงานสูงกว่าเป็นต้น เช่น ข้าราชการอาวุโส;   
ความมีอายุมากกว่า หรือมีประสบการณ์ในอาชีพมากกว่าเป็นต้น เช่น เขามีอาวุโสในการทำงาน. 
อาศรมอสฺสมอาศฺรมที่อยู่ของนักบวช
อาศัยอาสยอาศฺรยฉันทะเป็นที่มานอน (อัธยาศัย), อัธยาศัย, ความมุ่งหมาย, ที่อาศัย. (ไทย) พักพิง, พึ่ง; อ้างถึง เช่น อาศัยความตามมาตราที่... .
อาสาอาสาอาศาความหวัง, ความปรารถนา. (ไทย) ทำโดยเต็มใจ, สมัครใจ, เสนอตัวทำให้.
อำมาตย์อมจฺจอมาตฺยขุนนางผู้ใหญ่. (ไทย) อมาตฺย แปลง อ เป็น อำ.
อิจฉาอิจฺฉาอิจฺฉาความอยาก, ต้องการ.  (ไทย) ความรู้สึกไม่อยากให้ผู้อื่นได้ดี=ริษยา
อิฐอิฏฺฐกาอิษฺฏกาก้อนอิฐ
อินทรธนู (-ทะ-นู)อินฺทธนุอินฺทฺรธนุรุ้งกินน้ำ "ธนูของพระอินทร์". (ไทย) เครื่องประดับบ่าเพื่อแสดงยศ; ชื่อลายขอบที่เป็นกระหนก.
อินทรีย์ (อิน-ซี)อินฺทฺริย (อิน-ทฺริ-ยะ)อินฺทฺริยความเป็นใหญ่, เรียกอายตนะภายใน แต่ละอย่าง (มี 6 อย่าง) ว่า อินทรีย์ เพราะเป็นใหญ่ในการทำหน้าที่ของตนๆ เช่น ตาเป็นใหญ่ในการดู, หู เป็นใหญ่ในการได้ยิน ฯลฯ. (ไทย) ร่างกาย(และจิตใจ); สิ่งมีชีวิต. (ส่วน อินทรี เป็นชื่อของนกชนิดหนึ่ง ออกเสียงว่า อิน-ซี เหมือนกัน แต่เขียนไม่มี ย์)
อิริยาบถอิริยาปถอีรฺยาปถอาการที่ร่างกายอยู่ในท่าใดท่าหนึ่ง คือ ยืน เดิน นั่ง นอน. (มักเขียนผิดเป็น อิริยาบท)
อิศวรอิสฺสรอีศวรผู้เป็นใหญ่, เทพเจ้า, พระอิศวร
อิสระอิสฺสร อีศวรผู้เป็นใหญ่. (ไทย) เป็นใหญ่ ไม่ขึ้นแก่ใคร, อิสระ
อุโฆษอุคฺโฆสอุทฺโฆษกึกก้อง, ป่าวร้อง
อุชุอุชุฤชุตรง, ซื่อตรง
อุตพิดอติวิส ชื่อไม้ล้มลุกมีหัว ดอกบานเวลาเย็น กลิ่นเหม็นเหมือนอุจจาระ; ชะเอมต้น?
อุตริ (อุด-ตะ-หฺริ)อุตฺตริอุตฺตริยิ่ง. (ไทย) นอกคอก, นอกทาง, นอกรีต.
อุตส่าห์อุสฺสาหอุตฺสาหความพยายาม
อุทธบาทอุทฺธปาทอูรฺธฺวมฺ+ปาทมีเท้าขึ้น, เท้าชี้ฟ้า
อุทธรณ์อุทฺธรณอุทฺธรณการยกขึ้น, การรื้อฟื้น
อุทยานอุยฺยานอุทฺยานสวน
อุทัยอุทยอุทยการขึ้น, การตั้งขึ้น
อุบลอุปล อุปฺปลอุตฺปลดอกบัว
อุโบสถอุโปสถอุโปษณ อุโปษธการเข้าอยู่รักษาศีล 8 (จำศีล), ศีล 8=ศีลอุโบสถ, วันอุโบสถ (อุโปสถทิน) =วันพระ. (ไทย) มักหมายถึงสถานที่สงฆ์ใช้ประชุมทําสังฆกรรม. ดู โบสถ์
อุปจารอุปจารอุปจารการเข้าใกล้
อุปถัมภ์อุปตฺถมฺภอุปสฺตมฺภนการเข้าไปค้ำจุน (เครื่องค้ำจุน, อุดหนุน, ช่วยเหลือ)
อุปทานอุป+ทาน (ไทย บัญญัติ) supply, สินค้าหรือบริการที่พร้อมจะขายในตลาดเพื่อตอบสนองความต้องการซื้อ
อุปโลกน์อปโลกน การบอกกล่าวแก่ที่ประชุมเพื่อให้รับทราบพร้อมกัน หรือขอความเห็นชอบร่วมกัน ในกิจบางอย่างของส่วนรวม. (ไทย) ยกกันขึ้นไป เช่น อุปโลกน์ให้เป็นหัวหน้า.
อุปาทานอุปาทานอุปาทานการถือมั่น, การยึดมั่น
อุปนายกอุปนายกอุปนายกรองนายก
อุปโภคอุปโภคอุปโภคเข้าไปใช้สอย (ใช้สอย, เสพ)
อุปสงค์อุป+สงฺคอุป+สงฺค(ไทย บัญญัติ) demand, ความต้องการและความสามารถในการซื้อสินค้าและบริการ
อุปสมบทอุปสมฺปทา การบวชเป็นภิกษุ, "เข้าถึงพร้อม"
อุปัชฌาย์อุปชฺฌายอุปาธฺยายพระเถระผู้รับรองบุคคลเข้ามาบวชในท่ามกลางสงฆ์ (สงฆ์ในที่นั้นเป็นผู้ตัดสินใจร่วมกันยอมรับให้เข้าหมู่เป็นภิกษุด้วยกันได้) และดูแลอบรมหลังจากบวชแล้ว, “ผู้เพ่งดูอยู่ใกล้ๆ”
อุปัฏฐากอุปฏฺฐากอุปสฺถายกผู้บำรุง, ผู้รับใช้, "ผู้ยืนใกล้(เพื่อรับใช้)"
อูฐโอฏฐอุษฺฎรสัตว์ชนิดหนึ่ง
เอกเอกเอกหนึ่ง
เอกฉันท์ (เอก-กะ-)เอกฉนฺทเอกฉนฺทสฺมีความเห็นเป็นอย่างเดียวกันทั้งหมด
เอกมัยเอกมยเอกมยสำเร็จด้วยบุคคลหรือสิ่งของเดียว
เอกอุเอก+อุตฺตม เอกอุดม (ไทย ลบ ดม) เอกเป็นเลิศ. มากมาย, หนักหนา.
เอราวัณเอราวณไอราวณช้างพาหนะของพระอินทร์.  En. elephant
เอาฬารโอฬารเอาทารยิ่งใหญ่, ใหญ่โต
ไอยราเอราวณไอราวณช้าง. (ไทย) เติม ย  ลบ วณ. ดู เอราวัณ
โอกาสโอกาสอวกาศโอกาส, ที่แจ้ง, ที่ว่าง
โอชะ, โอชาโอชาอูรฺชารสอาหารที่ซึมซาบเลี้ยงร่างกาย, อร่อย
โอม โอมคำที่ประกอบด้วยเสียง 3 เสียง คือ อ อุ ม [อ่านว่า อะ อุ มะ] รวมกัน ฮินดู (พราหมณ์) หมายถึง พระเจ้าทั้ง 3 คือ อ = พระศิวะ อุ = พระวิษณุ ม = พระพรหม; นับถือเป็นคําศักดิ์สิทธิ์, เป็นคำขึ้นต้นของการกล่าวมนต์.
โอรสโอรสเอารสลูกชาย "เกิดแต่อก"
โอษฐ์โอฏฺฐโอษฺฐปาก
โอสถโอสถโอสธยารักษาโรค
โอฬารโอฬารเอาทารยิ่งใหญ่, ใหญ่โต
ไอศวรรย์,   
อิสสริย
อิสฺสริยไอศฺวรฺยความยิ่งใหญ่

อ้างอิง: ปรับปรุงเพิ่มเติมจากเอกสาร "ภาษาบาลีและภาษาสันสกฤตในภาษาไทย.doc" ซึ่งรวบรวมโดย อ.ธนูชัย สืบทิม (2554), พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน

 

ผนวก: บาลี/สันสกฤต และอังกฤษ ที่มีรูปคล้ายกัน

(บาลี สันสกฤต อังกฤษ ลาติน เป็นภาษาตระกูลเดียวกัน คือ ตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน)

ปรับปรุงล่าสุด 1 เม.ย.66 (69 ศัพท์)

ไทยบาลีสันสกฤตอังกฤษความหมาย
กระจกกาจกาจมฺglassกระจก
ครูครุคุรุguruครู
คาวีคาวี cowแม่วัว
เชษฐาเชฏฺฐเชฺยษฺฐchief, chef"ผู้ใหญ่ที่สุด", พี่, หัวหน้า. (CEO - chief executive officer, chef หัวหน้าพ่อครัว)
ดาราตาราสฺตารstarดาว
ตรุตรุตรุtreeต้นไม้
ไตรติ, เตตฺริ ไตฺร ตฺรยthree, tri(cycle)สาม
ถาวร, สถาพรถาวรสฺถาวรstandมั่นคง, แข็งแรง
เถนเถนเสฺตนstealลัก, ขโมย; สมัยก่อน คนไทยใช้เป็นคำอุทาน/ด่า เช่น ไอ้เถน!.
ทนต์ทนฺตทนฺตdentalฟัน (ท ในภาษาบาลี ออกเสียงเหมือน d)
ทวิ-ทฺวิ, ทิ, ทุ, โททฺวิtwo, twiceสอง
ทมะทมทมtameฝึก, ทำให้เชื่อง
ทศทสทศten; decimalสิบ, (decem-ber)
ทิฐิทิฏฺฐิทฺฤษฺฏิtheoryความเห็น. (ไทย) ความดื้อรั้นในความเห็น; ความถือดี =มานะ
โท[ทฺวิ ทิ ทุ][ทฺวิ]twoสอง. (ฮินดี) โท
โทรศัพท์ทูร+สทฺททูร+ศพฺทtele-โทรศัพท์. ทูร-tele (ไกล) + สทฺท-sound (เสียง) 
เทวะเทวเทวdivineฝน; เทพ, เทวดา; ราชา (สมมติเทพ). (ท ในภาษาบาลี ออกเสียงเหมือน d)
 น โน noไม่
นพนวนวนฺnineเก้า (novem-ber)
 นวนวนฺnewใหม่ (innovate ทำให้ใหม่(ขึ้น), renovate)
นาภีนาภิ นาภีนาภิมฺnavelสะดือ, ท้อง, ศูนย์กลาง. (ไทย) สะดือ
นามนามนามนฺnameชื่อ
นาวานาวาเนา, นาวnavyเรือ
นาสานาสานาสาnose, nasalจมูก
(เรือ)บดโปตโปตboatเรือเล็กของเรือกำปั่น; เรือต่อชนิดหนึ่ง หัวท้ายเรียว หรือ เรือกรรเชียงท้ายตัด
บุรุษปุริสปุรุษฺpersonผู้ชาย
เบญจปญฺจปญฺจนฺpenta-ห้า, (penta-gon ห้าเหลี่ยม)
บีฑาปีฬปีฑbeatตี, เบียดเบียน, ทำร้าย
ปรสิตปร-สิต parasite(บัญญัติ) สิ่งมีชีวิตที่อาศัยกินอยู่ในร่างกายคนและสัตว์อื่นๆ หรืออยู่กับพืชอื่นๆ เช่น พยาธิ, กาฝาก
(ฟุต)บาท-ปถ (foot)pathทางเท้า
พันธะพนฺธพนฺธbondการผูก, มัด, รัด
ภราดาภาตา (ภาตุ)ภฺราตฺฤbrotherพี่น้องชาย
มานพมานว (มนุ)มนุษฺย(hu)manคน
 มนมนสฺmindใจ
มรณะมรณมรณmortal (มต)การตาย, ความตาย. (ไทย) มักนำไปใช้เขียนบอกวันเกิด-ตาย ในงานศพ เช่น ชาตะ-มรณะ (แปลว่า เกิดแล้ว-การตาย) ความจริง ควรใช้ว่า ชาตะ-มตะ (แปลว่า เกิดแล้ว-ตายแล้ว) เพราะเป็นศัพท์กิริยาเช่นเดียวกัน
มัชฌิม, มัธยมมชฺฌิมมธฺยมmedia, mediumกลาง
มิจฉามิจฺฉามิถฺยาmis-ผิด
มิสสกวันมิสฺสกวนมิศฺรวนmixed forestชื่อป่าหรือสวนของพระอินทร์ มีไม้ต่างๆ ระคนกัน
เยาว์ยุวยุวนฺyouth, youngหนุ่ม, รุ่น
โยค, โยชน์โยค, โยชนโยค, โยชนyokeประกอบ
 รตฺตรกฺตredแดง
ฤทัยหทยหฺฤทยheartหัวใจ, ใจ. (ไทย) ตัด ห, ตัด หฤ เช่น พระทัย
 ลสลษ, ลสฺlustใคร่, อยากได้
 ลกฺขี luckyโชคดี; ศรี, สมบัติ
โลภลุภ โลภโลภloveรัก, อยากได้, กำหนัด, โลภ
 วม วมนวมนvomitอาเจียน
ศัพท์สทฺทศพฺทsoundเสียง
 สตปที centipedeตะขาบ "มีร้อยขา". (กิ้งกือ millipede "พันขา")
สตางค์สต+องฺคศต+องฺคcenti+ประกอบด้วยร้อย
 สต+มตฺตศต+มาตฺรcentimetre"ประมาณร้อย" เซนติเมตร
สวาทสาทุสฺวาทุsweetน่าใคร่, น่าปรารถนา, หวาน, อร่อย
 สกฺขราศรฺกราsugarน้ำตาล
 สตฺตสปฺตsevenเจ็ด, (septem-ber)
 สปฺปสรฺปserpentงู
เสโทเสทเสฺวทsweatเหงื่อ
 สิวสีวฺsewเย็บ
 สูปสูปsoupแกง, ซุป
สุริยสุริยสูรฺยsol, solarพระอาทิตย์, สูรย์, สุรีย์, สุริยัน, สุริยน
หทัย, หฤทัยหทยหฺฤทยheartหัวใจ, ใจ.  (ไทย) ตัด ห เช่น ฤทัย,  ตัด หฤ เช่น พระทัย
หัตถ์หตฺถหสฺตhandมือ
อมตะอมตอมฤตimmortalผู้ไม่ตาย
อวตารอวตารอวตารavatarข้ามลง, หยั่งลง; การแบ่งภาคมาเกิดในโลก ของพระนารายณ์; ในศาสนาฮินดูมีการสร้างความเชื่อว่า พระพุทธเจ้าเป็นเพียงอีกอวตารหนึ่งของพระนารายณ์ (เป็นความพยายามในการกลืนศาสนา)
อัคร (อัก-คฺระ)   อคฺคอคฺรarch (เลิกใช้)เลิศ, สำคัญ.  archbishop อาชบิชอป
อัฐอฏฺฐอษฺฏนฺeightแปด, (octo-ber, octo-gon แปดเหลี่ยม, octo-pus แปด 'แขน')
 อนฺตราอนฺตรinter-ระหว่าง  international ระหว่างประเทศ
อันติม-อนฺติม ultimateที่สุด.
 อีส อีสก easyง่าย, นิดหน่อย
เอราวัณเอราวณไอราวณelephantช้างพาหนะของพระอินทร์

ความคิดเห็น1

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.