หร

อรรถของธาตุ
หรเณ (ปวตฺตเน)

เป็นไป, เป็นอยู่, อยู่, อาศัยอยู่

ตัวอย่าง

หรติ-วิหรติ วิหาสิ วิหิสฺสติ สํโวหาโร สพฺโพหาโร หาโร 
วิหรณํ วิหาโร โวหาโร อภิหาโร อุปหาโร อภินีหาโร วิหาตพฺพํ

  • วิหิสฺสติ  ก. จักอยู่. 
    อา. อปฺปมตฺโต วิหิสฺสติ - ส.
  • สํโวหาโร สพฺโพหาโร  พาณิชย์, พาณิชกรรม. ซื้อขาย.  
    รูปิยสํโวหาโร, รูปิยสพฺโพหาโร การซื้อขายด้วยเงินทอง - ส.
  • หาโร  ได้ในศัพท์ว่า ปิติปามุชฺชหาโร ผู้เป็นอยู่ด้วยปรีดาปราโมทย์ - ส.
  • วิหาโร  วิหาร, ที่อยู่ของภิกษุ.
  • โวหาโร  โวหาร แปลได้ 4 นัย:-
    1. =พฺยวหาโร พาณิชย์, พาณิชกรรม, ซื้อขาย  
      ดังบาลีว่า โย หิ โกจิ มนุสเสสุ โวหารํ อุปชีวติ  เอวํ วาเสฏฺฐ ชานาหิ วาณิโช โส น พฺราหฺมโณ.
    2. =ปณฺณตฺติ หรือ ปญฺญตฺติ  ข้อบัญญัติ, ข้อที่แต่งตั้งวางไว้เป็นแบบ เช่น วินัย, กฏหมาย ธรรมเนียม, ประเพณี, ชื่อ  
      ดังบาลีว่า สงฺขา สมญฺญา ปญฺญตฺติ โวหาโร.
    3. =วจนํ กล่าว, แสดง, ชี้แจง, ถ้อยคำ  
      ดังบาลีว่า ตถา ตถา โวหรนฺติ ปรามสนฺติ.
    4. =เจตนา ความคิด, ตั้งใจ  
      ดังบาลีว่า อฏฺฐ อริยโวหารา อฏฺฐ อนริยโวหารา - ส.
      นอกจาก 4 นัยนั้น โวหาโร ยังอาจแปลได้อีกนัยว่า "อันตรายหรือเหตุร้าย"  ดังบาลีว่า สามุทฺทิกํ นาวํ … โวหาโร ตตฺถ คณฺเหยฺย อันตรายพึงจับเรือซึ่งแล่นไปในทะเลในที่นั้น.
      โวหาโร ในที่นี้แก้ว่า =พาลมจฺโฉ ปลาร้าย หรือ อุทกรกฺขโส ผีเสื้อน้ำ หรือ อาวฏฺโฏ วน, วังวน (โสณกชาตก).
  • อภิหาโร อุปหาโร อภิหาร, อุปหาร, บูชา, นับถือ [อภิ; อุป+หร]. 
    อา. หํสานํ อภิหาเรสุํ ให้อาหารแก่หงส์ ท. โดยเคารพ หรือ บูชาอาหารแก่หงส์ ท. 'อภิหาเรสุํ=อุปนาเมสุํ' 
    อภิหารญฺจ ปสาทญฺจ ทิสฺวา เห็นความเคารพบูชา และความเลื่อมใส (มหาหิสชาตก).
  • อภินีหาโร  อภินีหาร ความปรารถนาอย่างจริงจัง [อภิ+นิ+หร].
หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
382
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.