เป็นไป, เป็นอยู่, อยู่, อาศัยอยู่
อรรถของธาตุ
หรเณ (ปวตฺตเน)
ตัวอย่าง
หรติ-วิหรติ วิหาสิ วิหิสฺสติ สํโวหาโร สพฺโพหาโร หาโร
วิหรณํ วิหาโร โวหาโร อภิหาโร อุปหาโร อภินีหาโร วิหาตพฺพํ
- วิหิสฺสติ ก. จักอยู่.
อา. อปฺปมตฺโต วิหิสฺสติ - ส. - สํโวหาโร สพฺโพหาโร พาณิชย์, พาณิชกรรม. ซื้อขาย.
รูปิยสํโวหาโร, รูปิยสพฺโพหาโร การซื้อขายด้วยเงินทอง - ส. - หาโร ได้ในศัพท์ว่า ปิติปามุชฺชหาโร ผู้เป็นอยู่ด้วยปรีดาปราโมทย์ - ส.
- วิหาโร วิหาร, ที่อยู่ของภิกษุ.
- โวหาโร โวหาร แปลได้ 4 นัย:-
- =พฺยวหาโร พาณิชย์, พาณิชกรรม, ซื้อขาย
ดังบาลีว่า โย หิ โกจิ มนุสเสสุ โวหารํ อุปชีวติ เอวํ วาเสฏฺฐ ชานาหิ วาณิโช โส น พฺราหฺมโณ. - =ปณฺณตฺติ หรือ ปญฺญตฺติ ข้อบัญญัติ, ข้อที่แต่งตั้งวางไว้เป็นแบบ เช่น วินัย, กฏหมาย ธรรมเนียม, ประเพณี, ชื่อ
ดังบาลีว่า สงฺขา สมญฺญา ปญฺญตฺติ โวหาโร. - =วจนํ กล่าว, แสดง, ชี้แจง, ถ้อยคำ
ดังบาลีว่า ตถา ตถา โวหรนฺติ ปรามสนฺติ. - =เจตนา ความคิด, ตั้งใจ
ดังบาลีว่า อฏฺฐ อริยโวหารา อฏฺฐ อนริยโวหารา - ส.
นอกจาก 4 นัยนั้น โวหาโร ยังอาจแปลได้อีกนัยว่า "อันตรายหรือเหตุร้าย" ดังบาลีว่า สามุทฺทิกํ นาวํ … โวหาโร ตตฺถ คณฺเหยฺย อันตรายพึงจับเรือซึ่งแล่นไปในทะเลในที่นั้น.
โวหาโร ในที่นี้แก้ว่า =พาลมจฺโฉ ปลาร้าย หรือ อุทกรกฺขโส ผีเสื้อน้ำ หรือ อาวฏฺโฏ วน, วังวน (โสณกชาตก).
- =พฺยวหาโร พาณิชย์, พาณิชกรรม, ซื้อขาย
- อภิหาโร อุปหาโร อภิหาร, อุปหาร, บูชา, นับถือ [อภิ; อุป+หร].
อา. หํสานํ อภิหาเรสุํ ให้อาหารแก่หงส์ ท. โดยเคารพ หรือ บูชาอาหารแก่หงส์ ท. 'อภิหาเรสุํ=อุปนาเมสุํ'
อภิหารญฺจ ปสาทญฺจ ทิสฺวา เห็นความเคารพบูชา และความเลื่อมใส (มหาหิสชาตก). - อภินีหาโร อภินีหาร ความปรารถนาอย่างจริงจัง [อภิ+นิ+หร].
หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
382
ที่มา
ธป
Comments