รุกฺข

รุกฺขติ รุกฺโข

• รุกฺโข  ป. พฤกษ์, ต้นไม้, 'ป้องกัน.' (อีกนัยหนึ่ง ดู รุห) 
  ศัพท์ที่เป็นชื่อของต้นไม้ คือ รุกฺโข มหีรุโห วกฺโข ปาทโป ชคตีรุโห อโค นโค กุโช สาขี สาโล วิฏปี ตรุ ทุโม ผลี ผลวา คจฺโฉ ขุทฺทปาทโป. 
  บรรดาศัพท์เหล่านี้ ศัพท์ 'สาโล' นั้น ผิมีเกจิอาจารย์ค้านว่า ต้นรัง (สาลรุกฺโข) อย่างเดียว ได้นามว่า 'สาล' ดังบาลีว่า "สาลา ผนฺทนมาลุวา" มิได้หมายต้นไม้อื่นด้วยมิใช่หรือ? ไฉนจึงรวม 'สาล' เข้าไว้ด้วย. พึงแก้ว่า มิได้เป็นดังนั้น; 
  สาล หมายได้ 3 นัย:-
  1. ต้นรัง (สาลรุกฺข)  
     ดังบาลีว่า เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว … มหนฺตํ สาลวนํ.
  2. ไม้จอมป่า, ไม้ใหญ่โต  
     ดังบาลีว่า … อุชุวํสา มหาสาลา นีโลภาสา มโนรมา.
  3. ไม้อย่างใดอย่างหนึ่ง  
     ดังบาลีว่า อถโข ตํ ภิกฺขเว … สาลมูเล นิปเตยฺย (ถ้าเป็น สาลา ก็หมายเอาที่พัก, ศาลา) - ส.*

* สาลรุกฺเข เชฏฺฐรุกฺเข   ยสฺมึ กสฺมิญฺจิ ปาทเป
สาโร อิติ รโว สาลา   สนฺถาคาเร ถิยํ สิยา.