มคฺค

มคฺเคติ มคฺคยติ มคฺโค มคฺคนํ

• มคฺโค  ป. มรรค มีความหมายเป็น 4 นัย:-
  1. =ปกติมคฺค ทางปรกติ ทางธรรมดา 'ผู้หลงทางพึงค้นหา'
     วิ. มคฺคมูฬฺเหหิ มคฺเคตพฺโพติ มคฺโค.
     ศัพท์ที่เป็นชื่อของทางธรรมดา มคฺโค ปนฺโถ ปโถ ปชฺโช อญฺชสํ วฏุมํ อยนํ อทฺธานํ อทฺธา ปทวี วตฺตนี ปทฺธติ.
  2. =ปฏิปทามคฺค ข้อปฏิบัติคือพระอริยมรรค 'ผู้ต้องการพระนิพพานพึงแสวงหา' ฯลฯ 
     ศัพท์ที่เป็นชื่อของปฏิปทามรรคคือ มคฺโค ปชฺโช ปโถ ปนฺโถ วฏุมํ อยนํ อญฺชสํ นาวา อุตฺตรํ เสตุ กุลฺโล ภิสิ สงฺกโม อทฺธานํ ปภโว.
     อา. ธมฺมนาวํ สมารุฬฺห สนฺตาเรสฺสํ สเทวกํ เรา ขึ้นสู่เรือธรรม (อริยมรรค) แล้ว จักยังโลกทั้งเทวดาให้ข้ามพ้นไป.
     ธมฺมเสตุํ ทฬฺหํ กตฺวา; นิพฺพุโต โส นราสโภ พระนราสภพระองค์นั้น ทรงทำสะพานธรรม (อริยมรรค) ไว้มั่นคงแล้ว เสด็จปรินิพพาน ฯลฯ.
  3. =อุปาย อุบาย, เครื่องหลีกอุปสัค, 'ผู้ต้องการให้กิจหรือประโยชน์นั้นๆ สำเร็จพึงค้นคิดหรือค้นหา'
     วิ. ตํ ตํ กิจฺจํ หิตํ วา นิปฺผาเทตุกาเมหิ มคฺคียติ คเวสียดีติ มคฺโค; อุปาโย.
     อา. อภิธมฺมกถามคฺคํ เทวานํ สมฺปวตฺตยิ แสดงอุบาย (รู้แจ้งแทงตลอด) คืออภิธรรมกถาแก่ทวยเทพ.
  4. =ปพนฺธ ข้อประพันธ์ คือหนังสือหรือข้อความที่แต่งขึ้น (ปพนฺโธ วา มคฺโคติ วุจฺจติ. โส หิ ทีฆตฺตา มคฺโค วิยาติ มคฺโค) 
     อา.  มหาวิหารวาสีนํ วาจนามคฺคนิสฺสิตํ อาศัยการสอน และข้อประพันธ์ของพระเถระผู้อยู่ในมหาวิหาร ท. - ส.