ขา

ขาติ สงฺขาติ อกฺขาติ อาขฺยาติ อาขฺยาตํ สงฺขาตา อกฺขาตา สงฺขาโต 
อกฺขาโต สฺวากฺขาโต สงฺขา กมฺม-สงฺขายติ อกฺขายติ

ที่มี อ อยู่ต้นทุกรูป คือ อา บุพ. รัสสะเป็น อ - ส.

อา.
อกฺขาสิ ปุริสุตฺตโม  พระผู้เป็นบุรุษอุดมตรัสแล้ว.
อกฺเขยฺยํ เต อหํ  อยฺเย ข้าแต่พระแม่เจ้า ข้าพเจ้าพึงบอกท่าน.
อกฺขาตาโร ตถาคตา  พระตถาคต ท. เป็นแต่ผู้บอก.
สงฺขาตา สพฺพธมฺมานํ วิธุโร  วิธุร เป็นผู้แสดงธรรมทั้งสิ้น.
ธมฺโม สงฺขายติ  ธรรม (อัน…) ย่อมกล่าว.
สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม  ธรรมอันพระผู้มีพระภาค ตรัสดีแล้ว - ส.

• อาขฺยาตํ อาขยาต, 'กล่าวกิริยา หรือ บอกกิริยา' 
  วิ. กิริยํ อาขฺยาติ กเถตีติ อาขฺยาตํ (อา บุพ. ในคำนี้ ไม่รัสส) - ส.
• สฺวากฺขาโต ตรัสดีแล้ว [สุ+อกฺขาต]. 
  พระบาลีที่ว่า "สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม" นั้น  เดิม ใช้ลบ กฺ เป็น สฺวาขาโต และ ต่อมาภายหลังใช้เป็น สฺวากฺขฺยาโต และ สฺวากฺขาโต บ้าง  ทั้ง 2 นี้พึงทราบว่า ถือนัยมาจากสักกตภาษา แต่คงใช้อย่างเดิมดีกว่า - ส.  
  นี้เป็นมติของท่านผู้แต่ง ส. ไม่ใช่ของข้าพเจ้าผู้แปล. ทำให้ได้ความว่าเรื่อง สฺวากฺขาโต หรือ สฺวาขาโต นี้ขัดกันมาตั้งแต่แต่ง หรือก่อนแต่ง ส.  ราว พ.ศ.1297 มาแล้ว แต่ในปัจจุบันใช้เป็น สฺวากฺขาโต หมดแล้ว)
• สงฺขา [สํ-ขา กล่าวพร้อม'] แปลได้หลายอย่าง:-
  1. รู้, พิจารณา '=ญาณ' 
     ดังบาลีว่า สงฺขาเยกํ ปฏิเสวติ (สงฺขาย+เอกํ).
  2. ส่วน, แผนก '=โกฏฺฐาส' 
     ดังบาลีว่า ปปญฺจสญฺญาสงฺขา สมุทาจรนฺติ.
  3. บัญญัติ, แต่งตั้ง '=ปญฺญตฺติ' 
     ดังบาลีว่า เตสํ เตสํ ธมฺมานํ สงฺขา สมญฺญา.
  4. คำนวณ, นับ '=คณนา' 
     ดังบาลีว่า น สุกรํ สงฺขาตุํ - ส.