สิท

อรรถของธาตุ
วิสรณ; คตฺยวสาเนสุ (วิปฺผรณอภาวกรเณสุ)

ซ่านไป, แผ่ไป; 'สุดความไป,' หยุด, จบ, จม, สูญ

ตัวอย่าง

สีทติ-สํสีทติ-โอสีทติ ปสีทติ นิสีทติ วิปฺปสีทติ วิปฺปสนฺโน ปาสาโท กุสีโต อาสีโน อุปนิสา สนฺนิสินฺนา

  • สีทติ-สํสีทติ-โอสีทติ  สีทติ, สํสีทติ [สํ+สิท], โอสีทติ [โอ+หรือ อว+สิท] จมอยู่, จมลง. 
    รูปอื่นอีก คือ สนฺโน สํสนฺโน โอสีทนํ อวสีทิตฺวา เป็นต้น - ส.
  • ปสีทติ  ก. เลื่อมใส, ผ่องใส, ชอบใจ, เบิกบานใจ [ป+สิท=แผ่ทั่วไป]  
    รูปอื่นอีก คือ ปสาโท* ปสนฺโน ปสาทโก ปสาทิโต - ส.
  • นิสีทติ  ก. นั่ง [นิ+สิท]  
    รูปอื่นอีก คือ นิสีทนํ นิสินฺโน นิสินฺนโก นิสชฺชา นิสีทิตฺวา นิสาเทตฺวา ฯลฯ. 
    อา. อุจฺฉงฺเค มํ นิสาเทตฺวา ให้ข้าพเจ้านั่งที่ตักแล้ว. นิสาเทตฺวา=นิสีทาเปตฺวา.  
    บางคำอาเทศ ท เป็น ว บ้าง ดุจ อา. สนฺนิสีเวสุ ปกฺขิสุ** เมื่อหมู่นกจับเจ่าอยู่. สนฺนิสีเวสุ=สพฺพโส นิสีทนฺเตสุ - ส.
  • วิปฺปสีทติ วิปฺปสนฺโน  แจ่มใส, ใสกระจ่าง, ใสสะอาด, บริสุทธิ์. [วิ+ป+สิท].
  • ปาสาโท  ปราสาท, 'น่าเบิกบานใจ' [ป+สิท=แผ่ทั่วไป].
  • กุสีโต  คนเกียจคร้าน, 'จมอย่างน่าเกลียด' 
    วิ. วิริเยนาธิคนฺตพฺพสฺส อตฺถสฺส อลาภโต กุจฺฉิเตน อากาเรน สีทตีติ กุสีโต ฯเปฯ [กุ+สิท]  อาเทศ ท เป็น ต  ดุจ สุคโท เป็น สุคโต - ส.
  • อาสีโน  ค. นั่ง.  
    ดังบาลีว่า ตุณหิมาสีนํ ผู้นั่งนิ่ง (ธรรมบท) [อา+สิท].
  • อุปนิสา  =การณํ การณ์, เหตุ  
    วิ. อุปนิสีทติ ผลํ เอตฺถาติ อุปนิสา [อุป+นิ+สิท] - ส.
  • สนฺนิสินฺนา  ประชุมกัน, ชุมนุมกัน [สี+นิ+สิท].

* ทาง สํ. ว่า ปฺร+สทฺ นัยหนึ่ง = to fall into the power of.  ปสาโท ที่แปลว่า เลื่อมใส ท่านจึงว่าได้แก่อาการที่จมลงไปในอำนาจของผู้นั้นๆ.
** คาถาเต็มดูเชิงอรรถหน้า 398.

หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
346
ที่มา
ธป

Comments

Restricted HTML

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Lines and paragraphs break automatically.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.