กล่าว, พูด; ร้อง, ดัง
อรรถของธาตุ
วิยตฺติยํ วาจายํ; อพฺยตฺตสทฺเท จ
ตัวอย่าง
วทติ-วชฺชติ-วเทติ วชฺชุํ ปาวท-ปาว โอวาโท วชฺชํ วทนํ โอวชฺชมาโน ฯเปฯ เหตุ-วาเทติ วาทยติ
อา.
ปิตา ปุตฺตํ วทติ บิดาว่าลูก.
เภรี วทติ กลองดัง หรือ ส่งเสียง.
วทติ วชฺชติ วเทติ 3 นี้ ติ วตฺตมานา สุทฺธกตฺตุ เหมือนกัน.
- วชฺชติ-วชฺชนฺติ นี้ พานจะให้เข้าใจว่าเป็น กมฺม แต่ไม่ใช่
มีบาลีว่า วชฺชนฺตุ โภนฺโต ธมฺมํ ผู้เจริญ ท. จงกล่าวธรรม.
มานุสกา จ ทิพฺพา จ ตุริยา วชฺชนฺติ ตาวเท ดนตรีมนุษย์และทิพย์ทำเพลงขึ้นในขณะนั้น.
ถ้าเป็น กมฺม เป็น วชฺชิยติ-วชฺชิยนฺติ. นัยนี้ อาเทส วท เป็น วชฺช - ส.
วชฺชนฺติ ในบางแห่งเท่ากับ วาทยนฺติ-ให้กล่าว เป็น เหตุกตฺตุ
ดังบาลีว่า สงฺขา … อนฺตลิกฺขมฺหิ วชฺชนฺติ ทิสฺวานจฺเฉรกํ นเภ
(เทพยดา) ยังสังข์ให้ดัง (หรือเป่าสังข์) ในอากาศ เพราะเห็นอัศจรรย์ในฟ้า.
นัยนี้ไม่ได้เอา วท เป็น วชฺช แต่แปลง วาทยนฺติ เป็น วชฺชนฺติ โดยลบ อา, เอา ทฺย เป็น ซฺช - ส.
วเทติ มีบาลีเทียบว่า อุปาสโก ภิกฺขู วเทติ … ชนกายํ โอวเทติ มหามุนิ - ส. - วชฺชุํ เท่ากับ วเทยฺยุํ-พึงกล่าว (สตฺ. ประถมบุรุษ)
มีบาลีว่า วชฺชุํ วา เต น วา วชฺชุํ นตฺถิ นาสาย รูหนา - ส. - ปาวท, ปาว ก. อวด, สรรเสริญ, 'กล่าวก่อน,' (ปโร. ประถมบุรุษ) [ป+วท] ทีฆ ป เป็น ปา
ดังคำว่า ปาวทติ ปาวจนํ. ลบ ท เหลือแต่ ปาว บ้าง.
อา. โย อาตุมานํ สยเมว ปาวา ผู้ใดอวดตนเองทีเดียว. ที่เป็น ปาวา หมายอดีต.
นัยหนึ่ง ปาวา นี้ ไปทาง บุพ. อุ=สทฺเท (ดู อุ) - ส. - โอวาโท น. โอวาท, สั่งสอน, กล่าวสอน (โอ+วท)
- วชฺชํ น. ถ้อยคำ.
- วทนํ น. ปาก, หน้า, 'เครื่องกล่าว'
วิ. วทนฺติ เอเตนาติ วทนํ;
มุข ศัพท์เป็นชื่อของปาก,
หน้า คือ วทนํ ลปนํ ตุณฺฑํ มุขํ อสฺสํ อานนํ แต่ ตุณฺฑํ ใช้เป็นปากของสัตว์ มีสุกร ไก่ เป็นอาทิ - ส. - โอวชฺชมาโน '=โอวทิยมาโน' อันเขาว่ากล่าวอยู่ อา. โอวชฺชมาโน น กโรติ สาสนํ - ส.
หมวดธาตุ
ภู (อ)
คาถา/หน้า
348
ที่มา
ธป
Comments