ประโยคแบบ

• ประโยค กัตตุวาจก
  (อกัมมธาตุ)  สูโท สยติ.  อ.พ่อครัว นอนอยู่.
  (สกัมมธาตุ) สูโท  โอทนํ  ปจติ.  อ.พ่อครัว  หุงอยู่  ซึ่งข้าวสุก.
• ประโยค กัมมวาจก (สกัมมธาตุ)
  สูเทน  โอทโน  ปจิยเต.  อ.ข้าวสุก  อันพ่อครัว  หุงอยู่.
• ประโยค ภาววาจก (อกัมมธาตุ) (มีกัตตา-ผู้ทำ ลงตติยาวิภัตติ  แต่ไม่มีประธาน)
  สูเทน สียเต.  อันพ่อครัว นอนอยู่.
• ประโยค เหตุกัตตุวาจก
  (สกัมมธาตุ) สามิโก สูทํ  โอทนํ ปาเจติ.  อ.นาย  ยังพ่อครัว  ให้หุงอยู่  ซึ่งข้าวสุก.
  (อกัมมธาตุ) สามิโก สูทํ มาเรติ.  อ.นาย ยังพ่อครัว ให้ตายอยู่.
• ประโยค เหตุกัมมวาจก
  (สกัมมธาตุ)  สามิเกน สูทํ โอทโน ปาจาปิยเต.  อ.ข้าวสุก อันนาย ยังพ่อครัว ให้หุงอยู่. 
  (สกัมมธาตุ)  สามิเกน สูโท โอทนํ ปาจาปิยเต.  อ.พ่อครัว อันนาย ให้หุงอยู่ ซึ่งข้าวสุก. (มีใช้ไม่มาก) 
  (อกัมมธาตุ) สามิเกน สูโท มาราปิยเต.  อ.พ่อครัว อันนาย ให้ตายอยู่.

ลิงคัตถะ (เป็นประธาน ปฐมาวิภัตติ ที่ไม่มีกิริยาคุมพากย์)
พุทฺธสฺส  สาวโก.  สาวก ของพระพุทธเจ้า.
(ลิงคัตถะ ถ้าเรียกว่าเป็นประโยค  ก็เป็นประโยคทางสัมพันธ์ ไม่นับเป็นประโยคในวาจกทั้ง 5)

ดู ผังวาจกอาขยาต ประกอบ

• ประโยค ถอน (นิทธารณะ)
  เทฺว  พฺราหฺมณสฺส  โคณา,  เตสุ  เอโก  มโต.
  อ.โค ท. สอง  ของพราหมณ์  (มีอยู่),   ในโค ท. สอง เหล่านั้นหนา  อ.โค  ตัวหนึ่ง  ตายแล้ว.
• ประโยค วิกติกัมมะ
  ปุคฺคโล  วิริเยน  อตฺตานํ  อตฺตโน  นาถํ  กโรติ.
  อ.บุคคล  ย่อมกระทำ  ซึ่งตน  ให้เป็นที่พึ่ง ของตน  ด้วยความเพียร.
• ประโยค วิกติกัตตาที่เป็นคุณนาม
  ราชา  อตฺตโน  รฏฺเฐ  ชนานํ  อิสฺสโร  โหติ.
  อ.พระราชา  เป็นใหญ่  แห่งชน ท.  ในแว่นแคว้น  ของพระองค์  ย่อมเป็น.
• ประโยค วิกติกัตตาที่เป็นกิริยาศัพท์
  ราชา  ชเนหิ  มานิโต  โหติ.
  อ.พระราชา  เป็นผู้อันชน ท.  นับถือแล้ว  ย่อมเป็น.
• ประโยค ลักขณะ
  รญฺเญ  อาคเต,  สพฺเพ  ชนา  ปกฺกมนฺติ.
  ครั้นเมื่อพระราชา  เสด็จมาแล้ว  อ.ชน ท. ทั้งปวง  ย่อมหลีกไป.
• ประโยค อนาทร 
  เถรสฺส  นิทฺทํ  อโนกฺกมนฺตสฺส,  อกฺขิมฺหิ  โรโค  อุปฺปชฺชิ.
  เมื่อพระเถระ  ไม่ก้าวลงอยู่  สู่ความหลับ  อ.โรคในนัยน์ตา  เกิดขึ้นแล้ว.
• ประโยค  ตุํ ปัจจัย เป็นประธาน 
  มยา  ปพฺพชิตุํ   วฏฺฏติ.    อ.อัน- อันเรา  -บวช  ย่อมควร.
• ประโยค  กึ  เป็นประธาน
  กึ เม ฆราวาเสน.  
  อ.ประโยชน์อะไร ของเรา ด้วยการอยู่ครองซึ่งเรือน.
  อ.ประโยชน์อะไร ด้วยการอยู่ครองซึ่งเรือน (มีอยู่) แก่เรา.
• ประโยค  ยุ ปัจจัย  เป็นประธาน
  ปุญฺญตฺถิกานํ “อยํ เม อตฺโถติ สลฺลกฺเขตฺวา ปุญฺญกรณํ ภาโร โหติ.
  อ.อัน- กำหนดแล้ว ว่า ประโยชน์นี้ของเรา ดังนี้ -กระทำซึ่งบุญ  เป็นภาระ ของบุคคล ท. ผู้มีความต้องการด้วยบุญ  ย่อมเป็น.
• ประโยค ตั้งชื่อ (วิกติกัมมะ)
  ญาตกา  ตสฺส  "สิทฺธตฺโถติ (วจนํ) นามํ  กรึสุ.
  อ.พระญาติ ท. กระทำแล้ว ซึ่งคำว่า สิทธัตถะ ดังนี้ ให้เป็นชื่อ แห่งกุมารนั้น.
• ประโยค ความคิด 
  อถสฺส  เอตทโหสิ.  (อถ อสฺส เอตํ จินฺตนํ อโหสิ)
  ครั้งนั้น อ.ความคิด นั่น ได้มีแล้ว แก่บุรุษนั้น ว่า … ดังนี้.
• ประโยค สกฺกา ที่เป็นภาววาจก 
  สกฺกา   เคหํ  อชฺฌาวสนฺเตน  ตยา  ปุญฺญานิ  กาตุํ.
  อันท่าน  ผู้อยู่ครองซึ่งเรือน  อาจ เพื่ออันกระทำ ซึ่งบุญ ท.
• ประโยค สกฺกา ที่เป็นกัมมวาจก 
  น สกฺกา  โส  ธมฺโม  เกนจิ  อคารมชฺเฌ  ปูเรตุํ.
  อ.ธรรมนั้น  อันใครๆ ไม่อาจ  เพื่ออันให้เต็ม  ในท่ามกลางแห่งเรือนได้.
• ประโยค สนทนา 
  "กาย  นุตฺถ  ภิกฺขเว  เอตรหิ  กถาย  สนฺนิสินฺนา -อิติ.
  (พระศาสดา ตรัสแล้ว ว่า) ดูก่อนภิกษุ ท.  อ.เธอ ท. เป็นผู้นั่งประชุมกันแล้ว ด้วยวาจาเป็นเครื่องกล่าว* อะไร หนอ  ย่อมเป็น** ในกาลนี้  ดังนี้. 
  "(มยํ  เอตรหิ)  อิมาย นาม (กถาย  สนฺนิสินฺนา อมฺห) -อิติ.
  (ครั้นเมื่อคำ) ว่า อ.ข้าพระองค์ ท.  เป็นผู้นั่งประชุมกันแล้ว ด้วยวาจาเป็นเครื่องกล่าว* ชื่อนี้  ย่อมเป็น** ในกาลนี้  ดังนี้ (อันภิกษุ ท.) กราบทูลแล้ว.
  * ถ้อยคำ  ** อตฺถ อส-อ-ถ,  อมฺห อส-อ-ม  ย่อมมี, ย่อมเป็น