ในประโยคหนึ่งๆ ให้แปลไปตามลำดับ ดังนี้
-
อาลปนะ
-
นิบาตต้นประโยค
-
กาลสัตตมี
-
บทประธาน
-
บทเนื่องด้วยประธาน*
-
กิริยาในระหว่าง (ที่เข้ากับประธาน)
-
บทเนื่องด้วยกิริยาในระหว่าง*
-
กิริยาคุมพากย์
-
บทเนื่องด้วยกิริยาคุมพากย์*
เมื่อแปลเป็นไทยแล้ว ข้อความภาษาไทย จะเป็นไปตามลำดับดังนี้
อาลปนะ นิบาตต้นประโยค กาลสัตตมี ประธาน บทเนื่องด้วยประธาน กิริยาในระหว่าง บทเนื่องด้วยกิริยาในระหว่าง กิริยาคุมพากย์ บทเนื่องด้วยกิริยาคุมพากย์
* "บทเนื่องด้วย…" หมายถึง ศัพท์ที่เกี่ยวข้อง/สัมพันธ์กับศัพท์นั้นๆ "โดยตรง" เช่น ประโยคว่า สูโท โอทนํ ปจติ.
ในประโยคนี้ โอทนํ เนื่องด้วย/เข้ากับ ปจติ โดยตรง. โอทนํ ไม่ได้เนื่องกับ สูโท โดยตรง แม้อยู่ใกล้ชิดกันก็ตาม และแม้ โอทนํ เป็นสิ่งที่ถูก สูโท กระทำ ก็ตาม
ลำดับใดไม่มีในประโยค ก็ให้ข้ามไป แต่ประธานและกิริยาคุมพากย์ ถ้าไม่มี ต้องเติมเข้ามาแปล
(ยกเว้นประโยคภาววาจก ไม่มีประธาน และประโยคลิงคัตถะ ไม่มีกิริยาคุมพากย์)
ถ้ามีอนภิหิตกัตตา แปลว่า "อัน" ลงในอรรถตติยาวิภัตติ หรือ การิตกัมมะ แปลว่า "ยัง" ลงในอรรถทุติยาวิภัตติ ของกิริยาใด* ให้แปลก่อนกิริยานั้นเสมอ
(ลงวิภัตติอื่นก็มี เช่น ลงฉัฏฐีวิภัตติ แต่แปลลงในอรรถแห่งตติยาวิภัตติ แปลว่า "อัน" เรียกชื่อว่า ฉัฏฐีอนภิหิตกัตตา
ลงฉัฏฐีวิภัตติ แต่แปลลงในอรรถแห่งทุติยาวิภัตติ แปลว่า "ยัง" เรียกชื่อว่า ฉัฏฐีการิตกัมมะ ฯลฯ)
* อนภิหิตกัตตา การิตกัมมะ มีในกัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก
ประโยคแทรก ปรากฏอยู่ส่วนใดของประโยค ก็ให้แปลทันที เช่น ถ้าอยู่ต้นประโยคหลัก ก็แปลได้ทันที ไม่ต้องแปลประธานของประโยคหลักก่อน
คำอธิบายรายละเอียดลำดับการแปลข้างต้นนั้น ดังนี้
1.อาลปนะ คำร้องเรียก มี 2 อย่าง คือ
-
อาลปนะนาม นามนามที่ประกอบด้วยอาลปนวิภัตติ เช่น ภิกฺขเว ยกฺข ตาต อมฺม (สาธารณนาม), ติสฺส สารีปุตฺต (อสาธารณนาม) เป็นต้น
-
อาลปนะนิบาต มี 10 ตัว คือ ยคฺเฆ ขอเดชะ ภนฺเต ภทนฺเต ข้าแต่ท่านผู้เจริญ อาวุโส ดูก่อนผู้มีอายุ อมฺโภ แน่ะผู้เจริญ ภเณ พนาย เร เว้ย อเร โว้ย เห เฮ้ย เช แม่
อาลปนะนาม ถ้ามาพร้อมกับอาลปนะนิบาต 5 ตัวนี้ คือ ภนฺเต ภทนฺเต อาวุโส อมฺโภ ภเณ
ให้แปลอาลปนะนามก่อน แล้วจึงแปลอาลปนะนิบาต เช่น
วเทหิ ตาว อาวุโส ปาลิต.
ดูก่อนปาลิตะ ผู้มีอายุ อ.ท่าน จงกล่าว ก่อน. (ธบ1/จักขุบาล)
อาลปนะนาม ถ้ามาพร้อมกับอาลปนะนิบาต 5 ตัวนี้ คือ ยคฺเฆ เร อเร เห เช ให้แปลอาลปนะนิบาตก่อน เช่น
อเร ขุชฺเช อติพหโลฏฺฐกโปลํ เต มุขํ. (ธบ2/สามาวตี)
เฮ้ย แน่ะหญิงค่อม อ.ปาก ของเจ้า มีริมฝีปากและกระพุ้งแก้มอันหนายิ่ง.
ถ้ามีอาลปนะนามหลายบท ให้แปลที่อยู่หน้าก่อนเสมอ แล้วแปลอาลปนนามที่เหลือ เป็นบทวิเสสนะ เช่น
อนฺธพาล อหิริก ตฺวํ มยา สทฺธึ วตฺตุํ น ยุตฺตรูโปสิ. (ธบ3/สุปฺปพุทฺธกุฏฺฐิ)
ดูก่อนอันธพาล ผู้ไม่มีความละอาย อ.ท่าน เป็นผู้มีรูปไม่ควรแล้ว เพื่ออันกล่าว กับ ด้วยเรา ย่อมเป็น.
อาลปนะนามที่กล่าวถึง ชื่อ แซ่, โคตร สกุล ให้แปลก่อนเสมอ แล้วแปลอาลปนนามหรืออาลปนนิบาตอื่นๆ เป็นบทวิเสสนะ เช่น
ชูตกมฺเมน โภ โคตม ชีวามิ.
ข้าแต่พระโคดม ผู้เจริญ อ.ข้าพระองค์ ย่อมเป็นอยู่ ด้วยการเล่นสะกา. (ธบ4/อนตฺถปุจฺฉกพฺราหฺมณ)
อิงฺฆ ปสฺส มหาปญฺญ มหาโมคฺคลฺลาน มหิทฺธิก. (ธบ8/อุคฺคเสนเสฏฺฐิปุตฺต)
ข้าแต่พระมหาโมคคัลลานะ ผู้มีปัญญามาก ผู้มีฤทธิ์มาก เชิญเถิด อ.ท่าน จงดู.
ภนฺเต ปิณฺโฑลภารทฺวาช.
แน่ะท่านปิณโฑลภารัทวาชะ ผู้เจริญ.
2. นิบาตต้นประโยค บอกเนื้อความต่างๆ มีดังนี้
กิร ขลุ สุทํ, หนฺท ตคฺฆ อิงฺฆ, อาม อามนฺตา, สเจ เจ อถ ยทิ ยนฺนูน อปฺเปวนาม, หิ จ ปน, อถวา อถโข
3. กาลสัตตมี คือศัพท์ที่ประกอบด้วยสัตตมีวิภัตติ หรือ แปลออกสำเนียงสัตตมีวิภัตติได้ และบอกกาลเวลา โดยเฉพาะที่วางไว้ต้นๆ ประโยค
-
กาลสัตตมีนาม เช่น
สัตตมีวิภัตติ : สํวจฺฉเร, มาเส, ทิวเส, ขเณ, กาเล, เอกสฺมึ สมเย
ทุติยาวิภัตติ แปลเป็นสัตตมีวิภัตติ : เอกทิวสํ, อเถกทิวสํ, ตํทิวสํ, เอกํ สมยํ
ตติยาวิภัตติ แปลเป็นสัตตมีวิภัตติ : เอเกน สมเยน
-
กาลสัตตมีนิบาต เช่น อถ ปาโต ทิวา สายํ
-
กาลสัตตมีสัพพนาม เช่น ยทา ตทา เอตรหิ อิทานิ อชฺช กุทาจนํ
4. บทประธาน คือศัพท์ที่ประกอบด้วยปฐมาวิภัตติ หรือแปลออกสำเนียงปฐมาวิภัตติได้
-
นามนาม เช่น ปุริโส ครุ นารี อกฺขิ
-
นามกิตก์ เช่น ธมฺมจารี ทายโก กตฺตา กรณํ คมนํ สํวโร
-
กิริยากิตก์ที่ใช้เป็นนามนาม เช่น พุทฺโธ ชีวิตํ คนฺตพฺพํ
-
ตัทธิตนามนาม เช่น สามเณโร สหายตา อรหตฺตํ
-
ปุริสสัพพนาม เช่น โส สา ตํ, เต ตา ตานิ, ตฺวํ ตุมฺเห, อหํ มยํ
-
สังขยานามนาม ตั้งแต่ เอกูนสตํ (99) ขึ้นไป
-
บทสมาสนามนาม เช่น สํสารวฏฺฏํ นตฺถิปูโว อโหสิกมฺมํ คตฏฺฐานํ
-
บทพิเศษ นิบาตที่ลงในอรรถปฐมาวิภัตติ เช่น
เอวํ อ.อย่างนั้น, ตถา อ.อย่างนั้น, อลํ อ.อย่าเลย, -ตุํ อ.อัน... อ.การ.. อ.ความ..., อชฺช อ.วันนี้, สาธุ อ.ดีละ
5. บทเนื่องด้วยประธาน คือ บทที่แปลหรือสัมพันธ์เข้ากับตัวประธาน
6. กิริยาในระหว่าง ที่เข้ากับประธาน ได้แก่ กิริยากิตก์
อนฺต ตวนฺตุ ตาวี มาน ต 5 ตัวนี้ ต้องมี ลิงค์ วิภัตติ วจนะ เสมอกับประธาน
ตูน ตฺวา ตฺวาน 3 ตัวนี้ ไม่ต้องแจกด้วยวิภัตติ
7. บทเนื่องด้วยกิริยาในระหว่าง คือ บทที่แปลหรือสัมพันธ์เข้ากับกิริยาในระหว่าง
8. กิริยาคุมพากย์ ได้แก่ กิริยาอาขยาตทั้งหมด และกิริยากิตก์ 3 ตัว คือ ต อนีย ตพฺพ
9. บทเนื่องด้วยกิริยาคุมพากย์ บทที่แปลหรือสัมพันธ์เข้ากับกิริยาคุมพากย์
(กิริยากิตก์ หรือ กิริยาอาขยาต ที่เข้าสมาสแล้ว จัดเป็นนามนามหรือคุณนาม เช่น ทิฏฺฐปุพฺโพ วยปฺปตฺโต นตฺถิปูโว ใช้เป็นกิริยาในระหว่าง หรือกิริยาคุมพากย์ไม่ได้)
ความคิดเห็น
สาธุ
สาธุ ดีจังมาร่วมกันแชร์/แสดงความคิดเห็น รักภาษาบาลีมาก ๆ
เยี่ยมมากเลยครับ
เยี่ยมมากเลยครับ
ศัพท์ที่อยู่ในวงเล็บในแปลยกศั
ศัพท์ที่อยู่ในวงเล็บในแปลยกศัพท์จะรู้ได้อย่างไรว่ามาจากไหน
ปรับปรุงแต่อไปนะครับ ดีมาก
ปรับปรุงแต่อไปนะครับ ดีมาก
กระผม ขอสนับสนุนอย่างแรง
กระผม ขอสนับสนุนอย่างแรง เพราะกระผมก้อเป็น มหาเปรียญเหมือนกัน อยากให้มีการนำเสนอ เยอะๆๆ เณร พระ รุ่นใหม่ หรือ คนที่สนใจ จะได้ความรู้ เป็นการเผยแพร่ พระพุทธศาสนา ไป อีกทางหนึ่ง กระผม ขออนุโมทนาบุญ ด้วย ครับ
ดีมากเลย.....................
ดีมากเลย............................คะ........
.........รัตติกาล เกิดป้อม อุนคราฟ3.3.....
...........ตออบ................
แปลเป็นกิริยา : อยํ อิตฺถี
แปลเป็นกิริยา : อยํ อิตฺถี นิสินฺโน เวเคน นิกฺขมิ. อ.หญิง นี้ นั่งแล้ว ออกแล้ว โดยพลัน.
แปลเป็นวิเสสนะ : อยํ อิตฺถี นิสินฺโน เวเคน นิกฺขมิ. อ.หญิง นี้ ผู้นั่งแล้ว ออกแล้ว โดยพลัน.
แปลเป็นวิกติกัตตา: อยํ อิตฺถี นิสินฺโน (หุตฺวา) เวเคน นิกฺขมิ. อ.หญิง นี้ เป็นผู้นั่งแล้ว ออกแล้ว โดยพลัน.
นิสินฺโน ต้องเป็น นิสินฺนา จึงจะถูกกับประธาน ที่เป็น อิตถีลิงค์ ไม่ใช่หรือ ?
ขอบคุณครับ แก้แล้วครับ
ขอบคุณครับ แก้แล้วครับ เมาไปหน่อย :)
ขออนุญาตเอาไปเป็นข้อมูลการเีร
ขออนุญาตเอาไปเป็นข้อมูลการเีรียนการสอนได้มั้ยครับ
ไม่รู้ว่าอีก๑๐ปีข้างหน้าจะมีค
ไม่รู้ว่าอีก๑๐ปีข้างหน้าจะมีคนมาเรียนหรือเปล่าก็ไม่รู้ อยากให้บาลีเป็นวิชาหนึ่งในกระทรวงศึกษาธิกาว
เพราะวัฒนธรรมตะวันตกเข้ามาเรื่อยๆ
จากวันเกิดควรที่จะหาโอกาสทําบุญกับคุณพ่อแม่บ้างกับไปกินเหล้าเมายา
เห้อ__พระพุทธศาสนาจะอยู่ได้อีกปีก็ไม่รู้ จากเณร101
สาธุครับเป็นประโยชน์ในการเรีย
สาธุครับเป็นประโยชน์ในการเรียนบาลีมากครับ
ขอเป็นกำลังใจให้ทีมงานทำเว็ปไซต์ต่อไปครับ
กริยาคุมพากษ์
กริยาคุมพากษ์ ยากเเปลไม่ค่อยถูก
ไม่ยาก กิริยาคุมพากย์ คือ
ไม่ยาก กิริยาคุมพากย์ คือ อนฺต ต มาน ปัจจัย เเละ กิริยาอาขยาตทุกตัว
อนฺต มาน
อนฺต มาน ปัจจัยคุมพากย์ได้ด้วยเหรอ ทำไมอ่านข้างบนไม่ปรากฏว่าเป็นกิริยาคุมพากย์
ใช่ครับ
ใช่ครับ กิริยากิตก์ที่คุมพากย์ได้ มี 3 ตัว คือ ต อนีย ตพฺพ
เขาคงเผลอไป (อย่างเรง) :)
แสดงความคิดเห็น